ایالات متحده آمریکا در طولانی‌ترین جنگ تاریخ خود، انبارهای تسلیحات گوناگون در افغانستان داشت؛ حالا این انبارها به دست طالبان افتاده‌اند. حتا گفته می‌شود طالبان تسلیحات هوایی به دست آورده‌اند.
دستورنامه نیروهای آمریکایی برای “مقابله با شورشگری” قرار بود، افغانستان را برای همیشه از دست شورشیان اسلامگرا خلاص کند و آمریکا را در جنگ به پیروزی برساند. در این دستورنامه توضیح داده شده که چطور سربازان آمریکایی باید اول با مردم محل حرف بزنند و به آنها کمک کنند؛ بعد دشمنان را نابود کنند و سرانجام از مردم در تامین ثبات و بازسازی حمایت کنند و همچنین نیروهای امنیتی محلی را آموزش بدهند.
این برنامه در سال‌های گذشته توسط نیروهای آمریکایی گام به گام انجام شد اما ناگهان ورق برگشت و کابل سقوط کرد. طالبان خیلی زودتر از آنچه تصور می‌شد کابل را تصرف کردند و نتیجه “دولت‌سازی” در افغانستان هیچ شد. به جای دموکراسی هم شریعت جا گرفت و پروژه‌های بازسازی در دوره ثبات هم متوقف شدند. اکثر نیروهای امنیتی افغانستان تسلیم طالبان شدند و یا گریختند. یکی از پیامدهای این تحولات دستیابی طالبان به انبارهای بزرگ تسلیحات آمریکا است.
طالبان در خیابان منتهی به فرودگاه کابل مسلح به اسلحه‌های ام ۴ و ام ۱۶، آمریکایی‌ها را که می‌خواستند از کشور خارج شوند کنترل می‌کردند و شماری از آنها نیز بر نفربرهای نظامی آمریکایی سوار بودند.
جک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید می‌گوید: «این یک تصویر نمادین از وضعیت است. جهنم است». از دید او، این “پیروزی روانی” برای طالبان است و “باختی برای ایالات متحده”.
در ۲۰ سال گذشته، آمریکا ۸۳ میلیارد دلار برای تجهیزات نظامی و آموزش نیروهای امنیتی افغانستان هزینه کرد. سالیوان می‌گوید حالا “بخش بزرگی” از این تجهیزات به دست طالبان افتاده است.
در جنگ و درگیری‌های ۲۰ سال گذشته در افغانستان ۱۷۲ هزار ۳۹۰ نفر جان خود را از دست دادند که اکثر آنها شهروندان افغان بودند. از سال ۲۰۰۱ تاکنون، حدود ۶۶ هزار سرباز و پلیس افغانستان کشته شدند. حداقل ۵۱ هزار نفر هم از جنگجویان طالبان و دیگر گروه‌های مخالف کشته شدند. ۴۷ هزار غیرنظامی هم قربانی این جنگ شدند.
ده‌ها هزار نفربر نظامی، هواپیما و بمب
تاکنون آمار جامعی درباره تجهیزات نظامی آمریکایی در افغانستان وجود ندارد؛ اما دو گزارش به این موضوع پرداخته است: از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۷، ایالات متحده ۷۵ هزار و ۸۹۸ نفربر، ۵۹۹ هزار و ۶۹۰ قبضه سلاح جنگی، ۱۶۲ هزار ۶۴۳ وسیله ارتباطی، ۲۰۸ هواپیما و ۱۶ هزار ۱۹۱ وسیله برای کشف و ردگیری به افغانستان فرستاد.
ایالات متحده همچنین از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ میلادی ۷ هزار و ۳۵ قبضه سلاح جنگی، ۴ هزار ۷۰۲ نفربر نظامی، ۲۰ هزار و ۴۰ نارنجک دستی، ۲۵۲۰ بمب و ۱۳۹۴ نارنجک انداز به افغانستان داده است. سالیوان می‌گوید: «ما گمان نمی‌کنیم که طالبان این تسلیحات را بخواهند در فرودگاه به ما تحویل بدهند».
این فهرست بلندبالای تجهیزات نشان می‌دهد که برای نظام سیاسی و رؤسای جمهوری افغانستان چقدر هزینه شده است؛ نظامی که حالا دشمنانش قدرت را به دست گرفته‌اند.
افکار عمومی در آمریکا درباره این مسئله مشخص است: یک نظرسنجی نشان می‌دهد که ۶۲ درصد آمریکای‌هایی می‌گویند جنگ در افغانستان نمی‌ارزید. بیشتر جمهوریخواهان چنین نظری دارند. فقط ۳۵ درصد موافق حضور نظامی آمریکا در افغانستان بوده‌اند.
در ماه ژوئن اشرف غنی، رئیس جمهور وقت به واشنگتن رفت و از جو بایدن خواست تا نیروی هوایی افغانستان را در مقابله با شورشیان طالبان تقویت کند. ایالات متحده در پاسخ، ۳۵ هلیکوپتر “بلک هاوک” و سه هواپیمای جنگی به افغانستان داد.
نیروی هوایی افغانستان در مجموع ۲۱۱ هواپیما داشت که ۴۶ فروند آن اکنون در ازبکستان است. حدود ۵۰۰ سرباز افغان با این هواپیماها از کشور گریختند. اشرف غنی هم چنین کرد و با یک هواپیمای پر از پول از کشور فرار کرد.
دیوید پترئوس که از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ فرمانده کل نیروهای امریکایی در افغانستان و عراق بود، می‌گوید: «نیروی هوایی مهمترین توانایی نظامی ارتش افغانستان بود.»
پترئوس یکی از نویسندگان دستورنامه “مقابله با شورشگری” بود. او از عملکرد همکاران سابقش در ارتش افغانستان دفاع کرد و گفت: «سربازان افغانستان چندین سال برای کشورشان جنگیدند و کشته شدند. ارتش افغانستان ارتشی نبود که نخواهد بجنگد؛ اگر شما این حس را می‌داشتید، باید در شرایط اضطراری کمک و پشتیبانی می‌شدند.»
سربازان آمریکایی در فرودگاه کابل
پترئوس توضیح داد که نکته نهایی برای آماده ساختن برای نبرد، تقویت نیروها (افزایش سرباز)، تهیه امکانات از جمله مهمات، آب، غذا و از همه مهم‌تر پشتیبانی هوایی است. وقتی ایالات متحده در ماه آوریل خروج کامل نیروهای خود را اعلام کرد، این مسئله تاثیر روانی منفی بر همکاران افغان گذاشت.
شاید اظهارنظر یک افسر افغان در پایگاه نظامی بگرام که حدود ۲۰ مقر فرماندهی نیروهای آمریکایی بود، این حس را بیان کند. او به رسانه سی‌ان‌ان گفت: «مثل این است که یک دوست قدیمی یکباره بدون خداحافظی ترک کند و برود.». نیروهای آمریکایی شبانه بگرام را ترک کردند بدون آن که به نیروهای افغانستان اطلاع بدهند. این به انتقال مسئولیت شباهتی نداشت.
نظارت دقیق
دیگر تحلیلگران آمریکایی بعید می‌دانند که طالبان بتوانند بدون پرسنل حرفه‌ای از هواپیماهای نظامی استفاده کنند. به هرحال، کاخ سفید باید درباره این تجهیزات نظامی تصمیم بگیرد.
جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا روز چهارشنبه گفت: «ما یقینا نمی‌خواهیم که تجهیزات نظامی‌مان را در دست کسانی ببینیم که علیه منافع آمریکا و مردم افغانستان عمل می‌کنند و خشونت و ناامنی را تشدید می‌کنند.»
هنوز تصمیمی درباره نابودی تجهیزات نظامی گرفته نشده است. به گفته جان کربی پیش از خروج نیروهای آمریکایی “کاملا هدفمندانه و دقیق” تصمیم گرفته شده بود که چه تجهیزاتی نابود شوند، چه تجهیزاتی به نیروهای افغانستان منتقل شوند و کدام تجهیزات به کشورهای دیگر خاورمیانه منتقل شوند.
گزینه‌های پنتاگون
از هنگامی که نیروهای آمریکایی، به جز در فرودگاه کابل، دیگر در افغانستان حضور ندارند، گزینه‌ها کاهش یافته است. آنچه پنتاگون می‌تواند انجام دهد، این است که یک گروه از کماندوها را برای تخریب تجهیزات باقیمانده اعزام کند، یا با حملات هوایی انبار مهمات را تخریب کند.
در این صورت باز هم تعداد قابل توجهی اسلحه سبک در دست شورشیان می‌ماند که می‌تواند بر امنیت کشور تاثیر بگذارد. این اسلحه‌ها هیچوقت جمع آوری نمی‌شوند. مخالفان طابان پیش از این از ایالات متحده خواسته‌اند تا به آنها هم سلاح داده شود، زیرا افغانستان “بدون شک مرکزی برای تروریسم افراطگرای اسلامی تبدیل خواهد شد”.
جمهوریخواهان ایالات متحده به شدت از وضعیت حاکم انتقاد می‌کنند و می‌گویند: «تسلیحات نظامی آمریکا که توسط مالیات مردم خریداری شده‌اند در دست طالبان و گروه‌های تروریستی مرتبط با آن افتاده‌اند.» وضعیت این تسلیحات باید قبل از خروج نیروها روشن می‌شد. نیمی از سناتورهای جمهوری‌خواه خواسته‌اند تا مشخص شود کدام تجهیزات نظامی در دست طالبان است و چه تجهیزاتی باید تخریب و یا به خارج منتقل شوند.