رئیس جمهوری آذربایجان از تمایل کشورش برای برقراری روابط با ارمنستان خبر داد و خواستار همکاری اتحادیه اروپا در این خصوص شد. دو کشور همسایه پس از پایان بحران قره‌باغ تلاش می‌کنند اختلافات خود را از طریق دیپلماسی حل کنند.
الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان در پاسخ به درخواست نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان در ارتباط با عادی‌سازی مناسبات خود با آذربایجان پاسخ مثبت داد.
آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت جمهوری ارمنستان پیش از این اعلام کرده بود که اگر باکو آمادگی جدی داشته باشد، پاشینیان ممکن است در آینده نزدیک با الهام علی‌اف دیدار و گفت‌وگو کند.
رئیس جمهوری آذربایجان در دیدار با پیتر میچالکو، نماینده جدید اتحادیه اروپا در این کشور گفت: «ما می خواهیم صفحه تازه‌ای گشوده و با همسایه خود ارمنستان روابط برقرار کنیم. آماده شروع مذاکرات برای عقد پیمان صلح، تعیین خط مرزی و گشایش راه‌های ارتباطاتی هستیم. این روند تا حدی آغاز شده است.»
علی‌اف در ادامه تاکید کرد که اتحادیه اروپا می‌تواند در این زمینه به آذربایجان و ارمنستان کمک کند. او تاکید کرد به طور کلی وضعیت در قفقاز جنوبی ممکن است به ابعادی کاملا جدید که شبیه ۳۰ سال گذشته نباشد، تغییر شکل دهد و این تحول می‌تواند عامل مهمی برای ثبات و صلح باشد.
پس از جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ و خروج نیروهای ارمنستان از خاک آذربایجان مناقشه قره‌باغ رسما خاتمه‌یافته اعلام شد و زمینه برای عادی‌سازی مناسبات ارمنستان با این کشور اکنون فراهم شده است.
افشار سلیمانی، سفیر سابق ایران در باکو و کیف در توییتر نوشته است به زودی ممکن است میان سران آذربایجان و ارمنستان مذاکره آغاز شود.
افشار سلیمانی بر این باور است که “ایران و آذربایجان نیز مجبور به تحکیم دوستی هستند و مردمان دو کشور از حاکمان دو کشور همین را می‌خواهند”.
حریم هوایی ارمنستان به روی آذربایجان باز شد
در ارتباط با تحولات مربوط به آذربایجان و ارمنستان روز چهارشنبه ۱۴ مهر (۶ اکتبر) برای نخستین بار حریم هوایی ارمنستان به روی خطوط هوایی آذربایجان باز شد.
شرکت هواپیمایی آذربایجان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که آذربایجان استفاده از حریم هوایی ارمنستان را برای پروازهای داخلی مسافران به نخجوان آغاز کرده است.
این شرکت خاطرنشان کرده است که تغییر مسیر باکو – نخجوان – باکو باعث کاهش زمان پرواز و کاهش مصرف سوخت می‌شود.
در بیانیه خطوط هواپیمایی آذربایجان همچنین گفته شده است که آذربایجان برای رفع انسداد ارتباطات حمل‌ونقل در منطقه به طور قاطع آماده است و این مسئله منافع همه کشورهای مرزی را برآورده می‌کند.
پیش از این پروازهای خطوط هواپیمایی آذربایجان به نخجوان به دلیل مناقشه قره‌باغ از حریم ایران انجام می‌گرفت. اما تنش اخیر بین ایران و آذربایجان سبب شد که کریدور هوایی میان آذربایجان و ارمنستان دوباره بعد از ده‌ها سال راه‌اندازی شود.
مکانیسم ۳+۳ جهت حل مسائل قفقاز
افتتاح و گشوده شدن راه‌های ارتباطی و ترانزیتی می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای کشورهای منطقه بوجود آورد. در این صورت ایران با خط ریلی و جاده‌ای به ایروان، باکو و مسکو متصل می‌شود و ارمنستان نیز از انزوا بیرون خواهد آمد. ترکیه هم مسیر مستقیمی به دریای خزر و آسیای میانه پیدا خواهد کرد.
بازشدن کریدور نخجوان به آذربایجان از خاک ارمنستان یکی از بندهای ده گانه قرارداد آتش‌بس صلح قره‌باغ بوده است.
روسیه روز چهارشنبه ۱۴ مهر (۶ اکتبر) حین دیدار حسین امیرعبداللهیان از مسکو برای حل و فصل مسائل منطقه قفقاز پیشنهاد تشکیل مکانیسمی جدید موسوم به گروه ۳+۳ را داد.
اعضای این گروه را از یک سو، سه کشور حوزه قفقاز شامل ارمنستان، آذربایجان و گرجستان و از سوی دیگر سه “همسایه بزرگ” شامل روسیه، ترکیه و ایران تشکیل می‌دهند.
نظر مثبت ایران به مکانیسم ۳+۳
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در نشست خبری با حضور امیرعبداللهیان تصریح کرد بیانیه مشترک سران روسیه، ارمنستان و آذربایجان که به درگیری‌ها قره‌باغ پایان داد حاوی اصولی است که گام‌های مشترک لازم برای رسیدن به سازش را مشخص می‌کنند.
لاوروف تاکید کرد ایران، روسیه و ترکیه به عنوان نزدیک‌ترین همسایگان این سه کشور نیز از این بهره‌مند خواهند شد.
طبق گفته لاوروف، ایران نظر مثبتش را نسبت به این طرح ابتکاری ابراز کرده و کشورهای ترکیه و آذربایجان هم آن را تأیید کرده‌اند.
سنایی‌راد: ایران با تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه مخالف است
هم‌گرایی میان کشورهای همسایه به ویژه نزدیکی دو کشور آذربایجان و ارمنستان که مناسبات آنها حدود سه دهه قطع بوده، می‌تواند چهره منطقه را تغییر دهد.
اما محافلی در ایران به ویژه مقامات نظامی سخنان تندی را ایراد کرده‌اند و در ارتباط با “تغییرات” منطقه نظر و استدلالات دیگری را بیان می‌کنند و خواستار تغییر این روند هستند.
سردار رسول سنایی‌راد، معاون سیاسی دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی کل قوا با اشاره به مسائل پیش آمده در مناطق نزدیک به شمال غرب ایران گفت: «در اتفاقاتی که در شمال غرب در حال رخ دادن است می‌دانیم که پشت سر این موضوعات رژیم صهیونیستی و برخی از قدرت‌های فرامنطقه‌ای قرار دارند و دنبال استفاده ابزاری از برخی همسایگان ما هستند.»
او همچنین افزود ایران با هرگونه تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه مخالف است و حفظ تمامیت ارضی و رعایت قوانین بین‌الملل و احترام به حقوق بین‌الملل و حق همسایگان را مهم می‌داند.
چشم‌انداز نزدیک تحولات قفقاز جنوبی
دو کشور آذربایجان و ارمنستان پس از گذشت یک سال از جنگ ۴۴ روزه، تصمیم دارند فرایند عادی‌سازی مناسبات میان دو کشور را آغاز کنند.
تحلیل‌گرانی که مسائل قفقاز جنوبی را از نزدیک دنبال می‌کنند براین نظرند که تهران هیچ امکانی برای تغییر این روند ندارد و مانورهای نیروهای مسلح ایران یا پرخاشگری‌های سیاسی مقام‌های این کشور هیچکدام نمی‌توانند مانع عادی‌سازی مناسبات کشورهای قفقاز جنوبی شوند.
این تحلیل‌گران می‌گویند تهران هر اندازه به این “اقدامات خارج از عرف” خود ادامه دهد، به همان اندازه منافع ایران در قفقاز جنوبی را تضعیف خواهد کرد.
کارشناسان سود ایران را در این می‌بینند که از پیشنهاد همکاری‌های شش‌جانبه (ایران، روسیه و ترکیه به اضافه آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) استقبال کند و مشوق عادی‌شدن مناسبات سیاسی و بازشدن راه‌های ارتباطی و گسترش تجارت میان این شش کشور شود.
