هیئت وزیران دولت ابراهیم رئیسی در نشست روز چهارشنبه هشتم دی ماه برابر با ۲۹ دسامبر ۲۰۲۱ به پیشنهاد وزارت خارجه گشایش کنسولگریِ جمهوری خلق چین را در بندرعباس تصویب کرد.
به عقیدۀ بعضی از کارشناسان، هدف دولت چین از گشایش این کنسولگری فقط ارائۀ خدمات کنسولی به شهروندان چینیِ شاغل در جنوب ایران نیست، بلکه این کار با هدف گسترشِ روابط اقتصادی چین با ایران و حضور پایدار آن کشور در منطقه انجام می‌‌گیرد.
اما مجیدرضا حریری، رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین، روز شنبه ۱۱ دی ماه به خبرگزاری ایلنا گفت: کنسولگری به امور تجاری نمی‌پردازد بلکه به امور کنسولی رسیدگی می‌کند. ما علاوه بر سفارت ایران در پکن سه کنسولگری در شانگهای، گوانجو و هنک کنگ داریم، اما چین در ایران فقط یک سفارت دارد. معمول این است که یک کشور درجایی که صلاح می‌داند بر اساس تفاهماتِ دو طرف کنسولگری تأسیس می‌کند.
با این حال، حریری افزود: با توجه به اینکه قرار است همکاری‌های ایران و چین طبق سند ۲۵ ساله گسترش پیدا کند و از آنجا که سرمایه‌گذاری در نواحی جنوب و جنوب شرقی کشور چه در حوزه‌های نفت و گاز و پتروشیمی، چه در حوزه‌های صنعتی و چه در توسعۀ زیرساخت‌های ایران برای کشورهای خارجی جذاب‌تر است، در نتیجه، بسیاری از چینی‌هایی که در ایران زندگی می‌کنند در همان نواحی سواحل مکران، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و بوشهر مستقر هستند. شمار چینی‌های شاغل در ایران از ۵ تا ۶ هزار نفر است.
باری، منظور حریری از سند ۲۵ ساله همان «برنامۀ ۲۵ سالۀ همکاری‌های مشترک ایران و چین» یا «سند همکاری ایران و چین» است که توافقی است سیاسی، استراتژیک و اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین. بر پایۀ این توافق، چین در صنعت نفت ایران، شرکت ملی صادرات گاز ایران و شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران سرمایه گذاری می‌کند. گفته می‌شود در آن سند همکاری‌های نظامی، امنیتی، فرهنگی و قضایی میان دو کشور نیز پیش‌بینی شده است.
اگرچه وزیران خارجۀ ایران و چین این سند را در ۷ فروردین ۱۴۰۰ امضا کردند، اما بحث آن از سال‌ها پیش آغاز شده بود. در بهمن ماه سال ۹۴ (۲۰۱۶ میلادی) رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با رئیس جمهوری چین گفته بود: دولت و ملت ایران همواره به دنبال گسترش روابط با کشورهای مستقل و قابل اطمینان همچون چین بوده و هستند و بر همین اساس، توافق رؤسای جمهوری ایران و چین برای روابط استراتژیک ۲۵ ساله، کاملاً درست و حکمت‌آمیز است.
جزئیات آن توافق منتشر نشد و آنچه در آغاز تحلیل‌گران دربارۀ آن گفتند بیشتر از روی حدس و گمان بود. اما دو هفته پس از امضای آن، روزنامه نیویورک تایمز به جزئیات پیش‌نویس ۱۸ صفحه‌ای توافق دست یافت و آن را منتشر کرد. ایرانیان سرشناسی در داخل و خارج از جمله محمود احمدی نژاد و رضا پهلوی به آن سند اعتراض کردند.
با این حال، در سال‌های اخیر به سبب کاهش مبادلات تجاری میان ایران و چین از سند ۲۵ ساله کم‌تر سخن به میان آمد. همین یک ماه پیش، مجیدرضا حریری، رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین، به خبرگزاری ایلنا گفت: «ما تا حدود ۷ تا ۸ سال پیش شریک اول تجاری چین در منطقه خاورمیانه و آسیای غربی بودیم، اما این رقم سالانه در حال کاهش است. اکنون رتبۀ ایران در تجارت با چین در منطقۀ آسیای غربی و خاورمیانه به زیر ۵ رسیده است».
به گفتۀ او: «همه تجارت خارجی ما از جمله تجارت با چین تحت تاثیر تحریم بوده و رفع تحریم‌ها برای ما دریچۀ تازه‌ای است تا با شرکای بیشتری در دنیا و شرکای بیشتری در چین کار کنیم». حریری سپس افزود: «تعیین تکلیف مذاکرات وین می‌تواند معادلات را در منطقه تغییر دهد».
به این ترتیب، گشایش کنسولگریِ جمهوری خلق چین در بندرعباس، چنان که بعضی از تحلیل‌گران از جمله تحلیل‌گران چینی می‌گویند، نشانۀ گشایشی است در روابط ایران و چین. به گزارش خبرگزاری ایرنا، فَن هوُنگْدا، استاد موسسۀ مطالعات خاورمیانه در دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای، بازگشایی کنسولگری چین را در بندرعباس دلیلی بر عمیق تر شدن روابط ایران و چین و تقویت همکاری میان دو کشور می‌داند.
به گفتۀ این تحلیل‌گر چینی، بندرعباس مهم‌ترین بندر ایران برای مبادلات تجاری است. بسیاری از داد و ستدهای ایران و چین باید از این مسیر کامل شوند. علاوره بر این، مکان‌های دیگری که در توسعۀ این کشور در آینده نقش دارند از جمله جزیره کیش، جزیره قشم، بندر جاسک، بندر چابهار و بسیاری دیگر در جنوب ایران واقع شده‌اند. بنابراین، لازم است چین توجه بیشتری به جنوب ایران برای مبادلات تجاری بکند و آژانس های دیپلماتیک چینی نیز باید سرویس‌های مبادلات و خدمات را به شکل موثرتر و کارآمدتری فراهم کنند. بندرعباس و جنوب ایران تفاوت هایی با بخش های مرکزی و شمالی ایران دارد و بازگشایی این کنسولگری به درک متقابل و عمیق تر میان دو کشور می انجامد.
بنابراین، فهمیدنی است اگر بعضی از تحلیل‌گران، گشایش کنسولگریِ چین را در بندرعباس نشانۀ گشایشی در مذاکرات وین می‌دانند.