خبرگزاری رویترز روز پنج‌شنبه، ۲۸ مهرماه، به نقل از منابعی در داخل ایران خبر داد که نیروهای یگان ویژه جمهوری اسلامی دو روز پیش از حادثه زندان اوین به این محل رفته و بدون دلیلی آشکار فریاد سر داده و با باتون به درِ سلول‌ها کوبیده‌اند.
زندان اوین در تهران شامگاه شنبه، ۲۳ مهرماه، در هفته چهارم از اعتراضات مردمی علیه حکومت جمهوری اسلامی صحنه حادثه‌ای بود که به‌سرعت در صدر اخبار بین‌المللی قرار گرفت و هنوز تمام ابعاد آن مشخص نیست.
اوین شنبه شب دچار حریق شد و یکی از سازه‌های بزرگ آن که محل نگهداری زندانیان جرایم مالی و سرقت بود از بین رفت.
شامگاه شنبه یک شاهد عینی در خیابان درکه، مشرف به زندان اوین تهران، به خبرنگار رادیوفردا گفت که ساکنان منطقه صدای پنج انفجار مهیب را شنیده‌اند.
قوه قضائیه ایران تاکنون اعلام کرده که در این حادثه هشت نفر از زندانیان جان باخته و ۶۱ نفر نیز مجروح شده‌اند. با این حال از ابتدا این گمانه مطرح شده که تعداد قربانیان این حادثه «بسیار بیشتر» از این است.
در حالی که روایت رسمی حکومت این است که حادثه اوین «از داخل خود زندان» برنامه‌ریزی شده، گزارش اختصاصی رویترز به نقل از منابعی که به دلایل امنیتی به نام‌شان اشاره نشده به مجموعه‌ای از نشانه‌ها اضافه می‌شود که می‌تواند انگشت اتهام را به سوی خود حکومت برگرداند.
رویترز روز پنج‌شنبه نوشت که دو روز پیش از حادثه یعنی روز پنج‌شنبه هفته گذشته، ۲۱ مهر، نیروهای گارد ویژه در راهروهای اوین حاضر شده، فریاد الله‌اکبر سر داده و با باتون به در سلول‌ها کوفته‌اند.
رویترز در گزارش خود از عبارت «نیروی ضد شورش» استفاده کرده و در عین حال توضیح داده است که هیچ اقدامی «به قصد تحریک توسط زندانیان» رخ نداده بود.
این اقدام نیروهای گارد از روز پنج‌شنبه تا شنبه ادامه یافته تا این که، به گفته یک زندانی بند ۸، برخی از زندانیان با شعار «مرگ بر خامنه‌ای» به آنها پاسخ داده‌اند.
پیش از ظهر شنبه، رادیوفردا خبر داده بود که در پی انتقال ناگهانی چهار زندانی سیاسی از زندان اوین، سایر زندانیان سیاسی روز جمعه، ۲۲ مهر، تجمع کردند و شعار «مرگ بر خامنه‌ای»، «مرگ بر دیکتاتور» و «تبعید، ربایش، دیگر اثر ندارد» سر دادند.
رادیوفردا به نقل از «کانون حقوق بشر ایران» نوشته بود که این تجمع در هواخوری بند ۸ برگزار شده و زندانیان سیاسی ابتدا سرود «خون ارغوان‌ها» را به صورت دسته‌جمعی اجرا کردند و سپس شعارهای تند اعتراضی سر دادند.
شنبه شب، تنها ساعتی پس از انتشار خبر آتش‌سوزی و انفجار در اوین نیز یاسر هاشمی، برادر مهدی هاشمی، در کلاب‌هاوس خبر داد که مسئولان زندان اوین چند روز پیشتر یعنی «زودتر» از موعد همیشگی به مهدی هاشمی مرخصی داده و هنگام پایان مرخصی نیز به او گفته‌اند لازم نیست فعلا به زندان برگردد.
هنوز هیچ مقام رسمی درباره این خبر یا «انتقال ناگهانی» برخی از زندانیان اظهار نظر نکرده است.
هیچ مقام رسمی هم به پرسش‌های رویترز درباره گزارش حاضر پاسخ نداده است.
سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی روز سه‌شنبه، ۲۶ مهر، گفت دادستان کل کشور به این کمیسیون اعلام کرده که حادثه آتش‌سوزی در زندان اوین تهران اقدامی «برنامه‌ریزی‌شده» و از «داخل خود زندان» بوده است.
سخنگوی این کمیسیون با توجه به گزارش دادستان کل کشور، این حادثه را ناشی از «خرابکاری» دانسته و گفت که «برنامه‌ریزی برای کشته‌سازی و فراری دادن تعدادی از افراد از زندان اوین صورت گرفته بود».
این گونه اخبار و نظرات در فضایی منتشر می‌شود که حکومت تمام رسانه‌های رسمی را در دست دارد، از آغاز اعتراضات مردمی اخیر چند خبرنگار را زندانی کرده، و مدام تلاش کرده است که راه‌های اطلاع‌رسانی را ببندد یا خود به دست بگیرد.
رویترز در گزارش خود به نقل از شش منبع، یک زندانی بند ۸، خویشاوند یک زندانی دیگر و چهار فعال حقوق بشر در داخل ایران تاکید کرده است که شعار دادن زندانیان واکنشی بوده است به اقدام نیروهای گارد ویژه و سپس این نیروها به‌شدت با واکنش آنها برخورد کرده است.
سازمان حقوق بشر ایران روز یک‌شنبه هفته جاری خواستار «تشکیل یک مکانیسم تحقیق مستقل تحت نظر سازمان ملل متحد برای رسیدگی به کشتار معترضان و اتفاقات زندان اوین» به منظور جلوگیری از «بروز فجایع بزرگ‌تر» شد.
این سازمان با اشاره به «پیشینه جمهوری اسلامی در کتمان حقایق و نظر به سابقه کشتار در زندان‌ها و عادی بودن دروغگویی میان مقام‌های مسئول» اعلام کرد که در خصوص آتش‌سوزی در زندان اوین «توضیحات رسمی را نمی‌پذیرد».
آتش‌سوزی در زندان اوین یک هفته پس از انتشار اخباری از شورش و درگیری مرگبار بین زندانیان و نیروهای حکومتی در زندان مرکزی رشت (لاکان) رخ داد. هنوز هیچ گزارش رسمی درباره این حادثه منتشر نشده است.
شهر رشت به‌ویژه در دو هفته اول اعتراضات اخیر صحنه رویارویی چشمگیر معترضان با نیروهای حکومتی بود.