ده روز بعد از آن که کشورهای اتحادیۀ اروپا واکسیناسیون علیه ویروس کرونا را شروع کردند، نوع دوم واکسن که ساخت یک مؤسسۀ آمریکایی است نیز وارد بازار اروپایی شد. این در حالی است که بریتانیا، که دیگر عضو اتحادیۀ اروپا نیست، واکسیناسیون را از یک ماه قبل آغاز، و تاکنون بیش از یک میلیون نفر را واکسینه کرده است.
روز چهارشنبه ۶ ژانویه/۱۷ دی، آژانس داروی اروپا (EMA) استفاده از واکسن تولیدشده توسط لابراتوار آمریکایی “مدرنا” را مجاز دانست. آژانس داروی اروپا نظارت بر کاربرد همۀ داروهای انسانی و حیوانی را در محدودۀ اتحادیۀ اروپا بر عهده دارد.
به گزارش ار اف آی، آژانس داروی اروپا در عین حال تسریع روند واکسیناسیون را تشویق کرده است. طی هفتۀ اخیر، انتقادهای فزاینده‌ای در مورد تأخیر در واکسیناسیون شنیده شد. در مقایسه با ایالات متحد آمریکا، بریتانیا و اسرائیل، واکسیناسیون در کشورهای اروپایی به کندی انجام گرفته است.
در حالی که نخستین واکسن در بریتانیا در روز هشتم دسامبر تزریق شد، اتحادیۀ اروپا واکسیناسیون را از روز ۲۷ دسامبر آغاز کرد. به گفتۀ بوریس جانسون نخست‌وزیر بریتانیا، تاکنون ۱٫۳ میلیون نفر در این کشور واکسینه شده‌اند، در حالی که در فرانسه این رقم حدود ۵هزار نفر است.
در این کار، اسرائیلی‌ها از سایرین سریع‌تر بوده‌اند: طی دو هفته، بیش از یک میلیون نفر (۱۷درصد کل جمعیت کشور) واکسینه شده‌اند. مقامات اسرائیلی می‌گویند که روزانه امکان واکسینه کردن ۱۵٠هزار نفر را دارند.
چینی‌ها زودتر از کشورهای غربی، چند نوع واکسن را استفاده کرده‌اند که ظاهراً مؤثرترین آنها ساخت مؤسسۀ “سینوفارم” است. مسئولان چینی می‌گویند که نزدیک به پنج میلیون نفر را واکسن زده‌اند.
در مجموع، تاکنون نزدیک به ۱۵ میلیون نفر در جهان از واکسن ضد ویروس کرونا بهره‌مند شده‌اند. مؤثرترین واکسن، همان محصول “فایزر- بیون‌تک” (واکسن آمریکایی-آلمانی با ٩۵درصد نتیجۀ مثبت) و سپس واکسن آمریکایی “مدرنا” (با ٩۴٫۱درصد نتیجۀ مثبت) است.
واکسن انگلیسی “آکسفورد/آسترا زِنکا” نیز که ۷٠درصد نتیجۀ مثبت داشته، از دو روز قبل در بریتانیا استفاده می‌شود اما اتحادیۀ اروپا هنوز به آن اجازۀ ورود نداده است.
میزان تأثیر واکسن‌ها فقط در مرحلۀ آزمایشی اندازه‌گیری شده و هنوز معلوم نیست که شروع واکسیناسیون در سطح جهانی واقعاً چه تأثیری داشته است. تمام واکسن‌هایی که تاکنون استفاده شده باید حتماً در دو مرحله تزریق شود. بین دو مرحله – بسته به نوع واکسن و ارزیابی کارشناسان – باید بین ۳ تا ۱٠ هفته فاصله باشد. اما پرسش مهم‌تر دوام تأثیر واکسن است: به فرض که بعد از دو بار تزریق مصونیت ایجاد شود، این مصونیت چقدر طول خواهد کشید؟
اقتصاد واکسن
فیلیپ آشکنازی، اقتصاددان فرانسوی که به ویژه در بارۀ صنایع داروسازی تحقیق می‌کند، اطمینان دارد که لابراتوارهای تخصصی به شرط دسترسی به بودجۀ کافی، پاسخ همۀ پرسش‌های موجود در مورد واکسن کرونا را به سرعت خواهند یافت.
اشکنازی در مقاله‌ای در روزنامۀ لوموند می‌نویسد که مطابق یک اصل کلی، صنایع دارویی علاقۀ بیشتری به تولید داروهای درمانی دارند و در درازمدت، برای تولید واکسن کمتر سرمایه‌گذاری می‌کنند. دلیل روشن است: واکسن‌ها مانع بیماری می‌شوند و گاه حتی بیماری‌ها را ریشه‌کن می‌کنند. اما مصرف داروهای درمانی هیچگاه تمامی ندارد. به طور کلی از نظر منافع اقتصادی، صنایع دارویی “درمان” را به “پیش‌گیری” ترجیح می‌دهند. بخصوص بیماری‌های طولانی درآمدهای ثابت و درازمدت صنایع را تضمین می‌کند. اما روند واکسیناسیون به طور کلی “شمار بیماران مصرف‌کننده” را کاهش می‌دهد.
با اینحال، در مورد ویروس کرونا، صنایع داروسازی به سرعت کار تولید واکسن را شروع کردند. فیلیپ آشکنازی می‌نویسد که در مورد کووید ۱٩، حتی چند ماه بعد از شروع اپیدمی، هیچ دارویی برای “درمان” بیماری کشف نشد. در عین حال، صنایع دارویی چینی و روسی که در اختیار دولت‌هایشان هستند تلاش برای ساخت واکسن را آغاز کردند. در این وضعیت، لابراتوارهای آمریکایی و اروپایی به صرفه دیدند که با سرمایه‌گذاری‌های سنگین، به سرعت وارد مسابقه شوند.
با اینحال، به عقیدۀ فیلیپ آشکنازی، میزان سرمایه‌گذاری در سطح جهانی برای تولید واکسن ناکافی است. او می‌نویسد که از هم‌اکنون کمبود واکسن کرونا کاملاً مشهود است. گذشته از کووید ۱٩، بسیاری از بیماری‌های کمتر شناخته‌شده نیز نیاز به واکسن دارند ولی صنایع دارویی چندان اشتیاقی به سرمایه‌گذاری و پژوهش در این زمینه‌ها نشان نمی‌دهند، زیرا از نظر آنان “بازار کافی” وجود ندارد.
در مورد ویروس کرونا البته چنین نیست و به نظر می‌رسد که نه تنها برای مؤسسات عظیم غربی چون فایزر یا مدرنا مشتری به اندازۀ کافی وجود دارد که حتی شرکت‌های بسیار کوچک‌تر نیز خواهند توانست در طول سال جاری، درآمد قابل توجهی از محل ساخت واکسن کرونا به دست آورند.