تحلیل روز/شورش محی
ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی
تحلیل روز.. شتاو معزی
در اين هفته یک مقام رژیم جمهوری اسلامی تهدید کرد که اگر کشورهای اروپایی تحریم‌های موشکی علیه ایران را پس از انقضای برنامه‌ریزی شده در اکتبر حفظ کنند، ایران اورانیوم را تا سطوح بالاتر غنی‌سازی می‌کند یا از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج می‌شود.
این مقام اظهار داشت،جمهوری اسلامی بر روی یک تاسیسات هسته‌ای غیرقابل نفوذ تمرکز دارد که در آن حداقل یکی از آژانس‌های اطلاعاتی غربی نگران است که ایران یک نیروگاه جدید برای غنی‌سازی اورانیوم و تولید سلاح‌های هسته‌ای بسازد.
ایران پس از حوادث خرابکارانه در دو کارخانه تولید و مونتاژ سانتریفیوژ ساخت تاسیسات جدید را در نزدیکی نطنز آغاز کرد. تاسیسات جایگزین که دهها متر در عمق کوهها مدفون شده ممکن است حتی در برابر عمیق ترین بمب های سنگر شکن آمریکا نیز مصون باشد. اسرائیل در مورد غیر نفوذ بودن تأسیسات مخالف بوده و بیان می کند که مکان تأسیسات مى تواند حملات را دشوارتر کند اما بی اثر نمی شود.
با این حال، این سایت ممکن است مکانی ایده‌آل برای تاسیسات غنی‌سازی جدید باشد – مکانی که تهران يقينا سعی داردآن را از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ناظرين هسته‌ای سازمان ملل پنهان کند.
در فوریه 2021، جمهوری اسلامی اعلام کرد که دیگر به تعهد قانونی منع اشاعه برای اطلاع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ارائه اطلاعات طراحی مربوطه به محض تصمیم‌گیری برای ساخت تأسیسات جدید برای تولید مواد هسته‌ای پایبند نیست.
این تعهد که به عنوان کد 3.1 اصلاح شده شناخته می شود، بخشی از ترتیبات فرعی توافقنامه پادمان جامع ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی است.
توافقی که هر کشور عضو NPT باید منعقد کند. طبق قرارداد CSA، ایران موظف است مکان‌ها و فعالیت‌های مربوط به حضور و استفاده از مواد هسته‌ای را افشا کند، شروطی که در بسیاری از موارد نقض کرده است.
در دهه 1990، پس از پرونده های اشاعه تسلیحات هسته ای که شامل کره شمالی و عراق می شد، آژانس بین المللی انرژی اتمی کد 3.1 را اصلاح کرد تا زمان کافی را برای آژانس فراهم کند تا تدابیر حفاظتی را برای تأسیسات جدید تولید مواد هسته ای آماده کند.
کد 3.1 اولیه به کشورها این امکان را می داد که تنها 180 روز قبل از معرفی مواد هسته ای – اساساً پس از تکمیل آنها – آژانس را در مورد چنین تأسیساتی مطلع کنند.
با این حال، ایران قبلاً حداقل دو بار کد اصلاح شده 3.1 را نقض کرده است.
در سال 2002، مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل تصاویر ماهواره‌ای از تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم ایران در نطنز را منتشر کرد که تهران آنها را برای آژانس فاش نکرد.
تحت فشار بین المللی، رژیم متعاقباً مدعی شد که کد اصلاح شده 3.1 را از سال 2003 تا 2007 اجرا کرده است و پس از آن در پاسخ به تحریم های شورای امنیت سازمان ملل، پایبندی خود را به حالت تعلیق درآورد.
در سال 2009، قدرت‌های جهانی فاش کردند که تهران در فاش ساختن تأسیسات فردو در نزدیکی قم، که احتمالاً ایران از سال 2002 شروع به ساخت آن کرده بود، شکست خورده است.
در سال 2015، قدرت های جهانی اجرای کد 3.1 اصلاح شده را به عنوان شرط توافق هسته ای ایران، که به طور رسمی به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک شناخته می شود، درج کردند.
بنابراین، در فوریه 2021، زمانی که تهران اعلام کرد که دیگر به اقدامات شفافیت برجام پایبند نیست، کد 3.1 اصلاح شده را در میان آنها گنجاند. در ماه ژوئن ایران نامه‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوشت که تهران می‌تواند به‌طور یک‌جانبه اجرای این کد را تعلیق کند، زیرا قدرت‌های جهانی به تعهدات خود در برجام عمل نکرده‌اند.
ایران معتقد است که اجرای کد 3.1 اصلاح شده داوطلبانه است، اما آژانس به شدت مخالف است.
آژانس در گزارش‌های سه ماهه پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران به تهران یادآوری می‌کند که «اجرای کد اصلاح‌شده 3.1 یک تعهد قانونی برای ایران است» که «قابل تغییر یک‌جانبه نیست». این آژانس همچنین خاطرنشان می کند که هیچ مکانیزمی برای تعلیق یک دولت وجود ندارد.
در نشست بعدی شورای حکام آژانس در ماه سپتامبر، ایالات متحده و شرکای اروپایی آن باید به طور رسمی شکست ایران در اجرای کد اصلاح شده 3.1 را که بخش اساسی از تعهدات منع اشاعه است، محکوم کنند و باید بر پایبندی تهران پافشاری کنند.
از آنجایی که ایران همچنین در همکاری با تحقیقات بیش از چهار ساله آژانس در مورد فعالیت های اعلام نشده تسلیحات هسته ای این رژیم شکست خورده است، هیئت مدیره باید دستورالعمل صریح را برای اطمینان از صحت و کامل بودن اعلامیه های پادمانی ایران – از جمله اینکه رژیم همچنان پافشاری می کند – به آژانس ارائه کند.