گزارش‌ها از شهر زاهدان در سیستان و بلوچستان ایران حاکی از «تداوم جو سنگین امنیتی» و حضور نیروهای نظامی است. دیشب هم تصاویری از اعتراضات پراکنده و تیراندازی در این شهر منتشر شد. همزمان مادر خدانور لجه‌ای در پیامی دادخواه خون پسرش و همه کشته‌شدگان «جمعه خونین» شد. ۷ زن زندانی سیاسی هم از اوین خواهان «همراهی و همصدایی» با مردم سیستان و بلوچستان شدند.
از روز جمعه و همزمان با سالگرد کشته شدن دهها تن از معترضان در زاهدان که به «جمعه خونین» معروف شده است، نیروهای انتظامی و نظامی دراین شهر مستقر هستند.
گزارش‌ها و تصاویر حاکی از تیراندازی ماموران به سوی گروهی از مردم و زخمی شدن چندین نفر از جمله چند کودک بود.
در همین حال مقامات رسمی، هر گونه تجمع اعتراضی و تیراندازی به سوی مردم معترض را در این شهر انکار کردند. دادستان زاهدان روز جمعه گفت که شهر آرام است و تصاویر زخمی‌ها مربوط به گذشته هستند.
حال‌وش که اخبارسیستان وبلوچستان را پوشش می‌دهد صبح امروز یکشنبه ۹ مهرماه گزارش داد «نیروهای نظامی همچنان در مناطق مختلف شهر زاهدان از جمله در بازار بزرگ چهار راه رسولی حضور پررنگی دارند.»
همزمان با اولین سالگرد «جمعه خونین» ایرانیان در بسیاری از شهرهای جهان در همبستگی با مردم زاهدان و به دادخواهی کشته شدگان تجمعاتی برگزار کردند.
در تعدادی از شهرهای جهان از جمله لندن، فرانکفورت، وین، مونترال کانادا تجمع و برنامه‌های اعتراضی نمادینی برگزار شد.
بازداشت گسترده فعالان مدنی هم در شهر زاهدان گزارش شده است.
دیروز، شنبه همزمان با سالگرد جمعه خونین زاهدان، مغازه ها در برخی مناطق زاهدان وچند شهر دیگر سیستان و بلوچستان دست از کار کشیدند.
مادر خدانور، یکسال پس از کشته شدن پسرش: «چرا قاتل فرزندان ما پیدا نمی‌شود؟»
مادر خدانور لجه‌ای، که پسر۲۷ ساله‌اش در جمعه خونین تیرخورد و پس از چند روز جان باخت در پیام ویدئویی گفت که فرزندش و بقیه کشته شدگان جمعه ۸ تیرماه سال گذشته «بی‌گناه» بودند و او و سایر مادران، دادخواه خون فرزندانشان هستند.
مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان در نماز جمعه ۹ دی پارسال این جوان را «شهید» نامید و از دیدار خود با مادر او گفته بود.
صنوبر، مادر خدانور لجه‌ای در پیامی ویدئویی یکسال پس از کشته شدن تنها پسرش گفت: «فرزندم رفت مسجد مکی که شهید شد، فرزندم چه گناهی داشت؟ گناه فرزندم چه بود؟»
«اگر از خودشان یکی کشته شود، ۱۰ تا را می‌کشند، قاتلش را پیدا می‌کنند. چرا قاتل فرزندان ما پیدا نمی‌شود؟»
«بقیه کسانی که کشتید چی؟ فرزندان همه به مسجد رفته بودند، زدند و شهیدشان کردند.»
مادر خدانور در ادامه سخنانش گفت که آنها «دیه نمی‌خواهند»: «ما پولی نیستیم و دیه نمی‌خواهیم. به پول دیه هم هیچ نیازی نداریم. ما دادخواه خون فرزندان خود از خدا هستیم. از حق خود نخواهیم گذشت.»
مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی، امام جمعه اهل سنت زاهدان هم درخطبه‌های نماز جمعه ۷ مهرماه، به این مساله اشاره کرده بود و گفته بود: «بدانید که خانواده کشته شدگان، زنانی که بیوه شدند و فرزندانی که بی پدر شدند با دیه و پول راضی نمی‌شوند و خواهان مجازات مقصرانند.»
او درباره جمعه خونین گفته بود «این اتفاق برای تمامی مردم ایران و جهان که وجدان دارند، تلخ بود. فقط در چند ساعت صد نفرکشته و سی صد نفر هم مجروح شدند و چشم و پا و دستشان را از دست دادند و برخی هم قطع نخاع شدند.»
به گفته مولوی عبدالحمید «مردم استان با صبوری در مدت این یک سال خواهان این هستند که مرتکبین این جنایات به مجازات قانونی و اسلامی برسند اما همه می‌دانیم که قاضی‌ها در ایران استقلال ندادند و ما امیدوار به رسیدن به عدالت نیستیم.»
پیام همراهی و همبستگی ۷ زن زندانی سیاسی با مردم سیستان و بلوچستان
نرگس محمدی، گلرخ ایرایی، سپیده قلیان، فائزه هاشمی، شکیلا منفرد، محبوبه رضایی و آزاده عابدینی، ۷ زن زندانی سیاسی در پیامی از زندان اوین همراهی و همبستگی خود را با مردم سیستان و بلوچستان اعلام کردند.
در نامه این گروه که دیروز منتشر شده است یاد جان باختگان جمعه خونین زاهدان را گرامی‌داشتند و گفتند «جمعه خونین زاهدان» بزنگاهی بااهمیت و تاثیرگذار در جنبش «زن، زندگی، آزادی» است.
در این پیام آمده است: «یک سال پیش معترضان بی‌پناه، اما مصمم و مقاوم در سیستان و بلوچستان، در خیابان‌های زاهدان به جرم حق خواهی و دادخواهی کشته شدند. جنایتی که بنا بر آمارهای مختلف بیش از دهها کشته بر جای گذاشت و از آن لحظه به بعد با فریاد آزادی‌خواهی و عدالت‌طلبی در خیابان‌های شهرهای سیستان و بلوچستان به کابوس استبداد و دلگرمی معترضان در سراسر ایران تبدیل شد.»
این ۷ زن زندانی سیاسی در پیام خود که در اینستاگرام نرگس محمدی منتشر شده است، خواهان «همراهی و همصدایی» با مردم ستم دیده بلوچستان شدند: «در سالگرد آن جنایت خونبار، وظیفه هر ایرانی‌ست که در دفاع از بلوچستان با مردم ستم‌دیده آن دیار که همچون پاره تن ایران است، همراه و همصدا شود.»
خدانور لجه‌ای (لجعی) و تصویری که به نماد شکنجه و آزار زندانیان در ایران تبدیل شد
در میان کشته شدگان ۸ مهرماه ۱۴۰۱ زاهدان، خدانور لجه‌ای به نمادی از اعتراضات تبدیل شد و نامش در سراسر جهان تکرار شد.
تصاویری از او یکی در زمانی که پیش از کشته شدن بازداشت شده بود و برای شکنجه به میله‌ای در حیاط بازداشتگاه بسته شده بود و همچنین تصاویر رقص شادمانه او به نمادهایی از اعتراضات سال گذشته تبدیل شد.
مقامات جمهوری اسلامی ایران پس از انتشار خبر کشته شدن خدانور لجه‌ای با اطلاعات نادرست درباره او و هویتش قصد منحرف کردن افکار عمومی را داشتند،.
دادستان زاهدان گفته بود که او تبعه افغانستان است و تیرماه سال گذشته به جرم سرقت مسلحانه بازداشت شده بود و مرداد ماه به قید وثیقه آزاد شده بود.
اما خواهر خدانور لجه‌ای (لجعی) در گفتگو با روزنامه اعتماد، با رد این ادعای دادستان، ماجرای این عکس مشهور را تعریف کرد و گفت که خدانور به خاطر بگومگو با یک بسیجی بازداشت شده بود و پس از یکی دو ماه به قید وثیقه آزاد شده بود.
عکس مشهور او مربوط به این زمان بوده است و او را برای یک شب تا صبح در این وضعیت به میله بسته بودند و به رغم تشنگی، لیوانی آب مقابلش گذاشته بودند اما اجازه نوشیدن آب به او نمی‌دادند تا او را شکنجه کنند.
به گفته خواهر خدانور، خدانور تنها پسر خانواده بوده و آنها ۷ دختر هستند.
بر اساس این مصاحبه خدانور نامزد داشته و با گچکاری مخارج خانواده را تامین می‌کرده است و پس از مرگش، مسجد مکی زاهدان برای تامین هزینه خانواده به آنها کمک می‌کرده است.
درگیری‌های روز هشتم مهر ۱۴۰۱ که به «جمعه خونین» یا «جمعه سیاه» زاهدان معروف شد، حدود ۱۰۰ کشته برجای گذاشت و نیروهای حکومتی شمار زیادی را نیز بازداشت کردند.
آن روز در اعتراض به خبر «تجاوز فرمانده نیروی انتظامی چابهار» به یک دختر بلوچ، تعدادی از نمازگزاران راهپیمایی کردند که با تیراندازی ماموران مواجه شدند.
حال‌وش در تازه‌ترین گزارش خود، شمار کشته‌شدگان را از «جمعه خونین» تا پایان سال ۱۴۰۱ در زاهدان و خاش دست‌کم ۱۲۳ نفر اعلام کرده است.
بر اساس این گزارش، هویت کشته‌شدگان از «منابع مطلع» گردآوری و «راستی‌آزمایی» شده است. حال‌وش اسامی آنها را منتشر کرده است.