در چند سال اخیر، روابط میان ایران و روسیه در زمینه‌های مختلف به‌ویژه در عرصه‌های نظامی و اقتصادی به‌طور چشمگیری گسترش یافته است. یکی از جنبه‌های مهم این همکاری‌ها، تعاملات دو کشور در حوزه‌های هسته‌ای و نظامی است که به‌ویژه با توجه به تحولات اخیر در جنگ اوکراین و همچنین مسائل مرتبط با تهدید هسته‌ای ایران، پیچیدگی‌های بیشتری به معادلات منطقه‌ای و جهانی افزوده است.
تحول موضع روسیه در قبال ایران
روسیه که در ابتدا با صدور تحریم‌ها علیه برنامه هسته‌ای ایران و حمایت از توافق هسته‌ای (برجام) در کنار کشورهای غربی قرار داشت، اکنون با تغییرات عمده‌ای در سیاست‌های خود مواجه شده است. یکی از دلایل این تغییر موضع، تغییر در ساختار و اولویت‌های استراتژیک روسیه است که به دنبال بهره‌برداری از ایران به عنوان یک متحد استراتژیک در مقابل فشارهای غرب است. این تغییرات عمدتاً ناشی از جنگ اوکراین و حمایت‌های حیاتی ایران از مسکو در این جنگ است.
روس‌ها اکنون ایران را نه تنها به‌عنوان یک شریک استراتژیک در عرصه نظامی و انرژی، بلکه به‌عنوان یک متحد مهم در مبارزه با غرب و در زمینه ایجاد تعادل در نظم جهانی جدید می‌بینند. این روابط به‌ویژه در بخش‌های حساس‌تر مانند انتقال فناوری‌های نظامی و حتی همکاری‌های هسته‌ای بیشتر شده است.
چگونه روسیه به ایران کمک می‌کند؟
یکی از مهم‌ترین بخش‌های این همکاری، کمک احتمالی مسکو به تهران در بازسازی و مدرن‌سازی سیستم پدافند هوایی ایران است. ایران هم‌اکنون در تلاش است تا از تهدیدات نظامی غربی، به‌ویژه حملات احتمالی اسرائیل، محافظت کند و در این زمینه، روسیه به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی تسلیحات پیشرفته برای تهران شناخته می‌شود.
کمک به بازسازی پدافند هوایی ایران، از جمله سیستم‌های پیشرفته‌ای مانند سیستم پدافند اس-۳۰۰، می‌تواند مانعی جدی برای هرگونه حمله احتمالی از سوی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران ایجاد کند. این امر ممکن است پنجره زمانی حمله اسرائیل به ایران را به‌طور قابل توجهی محدود کرده و تهدیدات به‌ویژه در زمینه هسته‌ای را پیچیده‌تر کند.
روسیه، غرب و جنگ اوکراین: تغییر تمرکز و تهدید هسته‌ای ایران
از منظر جغرافیایی و ژئوپولتیک، مسکو به‌طور استراتژیک از تهدید هسته‌ای ایران به‌عنوان ابزاری برای منحرف کردن توجه غرب از جنگ اوکراین استفاده می‌کند. در حالی که غرب توجه زیادی به تهدیدات هسته‌ای ایران دارد و تلاش می‌کند از طریق تحریم‌ها و دیپلماسی فشار وارد کند، روسیه در این فضا مانور داده و به‌نوعی توجهات را از جنگ اوکراین و تحولات آن منحرف می‌کند.
در شرایطی که جنگ اوکراین در کانون توجهات جهانی قرار دارد، روسیه از این فرصت برای کاهش فشارهای بین‌المللی علیه ایران و افزایش نفوذ خود در منطقه استفاده می‌کند. این وضعیت همچنین به‌طور خاص به نفع ایران تمام می‌شود، چرا که ایران می‌تواند با حمایت روسیه، برنامه هسته‌ای خود را به‌عنوان ابزار قدرت در برابر غرب تقویت کند.
آینده روابط ایران و روسیه پس از پایان جنگ اوکراین
پس از پایان جنگ اوکراین، یکی از چالش‌های پیش‌روی مسکو و تهران، مدیریت شکاف‌های احتمالی میان دو کشور خواهد بود. اگرچه روابط فعلی به‌طور عمده بر ضد غرب و به‌ویژه آمریکا و اروپا متمرکز است، اما مسائل داخلی و اختلافات منطقه‌ای ممکن است روابط دو کشور را تحت‌الشعاع قرار دهد. همچنین روسیه ممکن است به‌دنبال توسعه روابط با کشورهای دیگر، به‌ویژه در آسیا و خاورمیانه، باشد که ممکن است ایران را به‌طور نسبی از خود دور کند.
در این میان، یک گزینه استراتژیک که روسیه می‌تواند برای تقویت روابط با ایران در پیش گیرد، کمک به ایجاد تفاهم‌های بیشتر در زمینه‌های اقتصادی و تجاری است. همچنین ادامه همکاری‌های نظامی می‌تواند به‌عنوان یک عامل بازدارنده در برابر تهدیدات منطقه‌ای، به‌ویژه از سوی اسرائیل، باقی بماند.
در مجموع، حمایت روسیه از ایران در زمینه‌های هسته‌ای و نظامی، تأثیرات قابل‌توجهی بر معادلات جهانی خواهد داشت. همکاری این دو کشور، به‌ویژه در راستای تقویت پدافند هوایی ایران و حمایت از برنامه هسته‌ای این کشور، باعث پیچیدگی بیشتر در معادلات غربی و تهدیدات به‌ویژه در زمینه حملات نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران خواهد شد.