یازده بهمن ۱۳۹۶، گروهی از افراد ناشناس درهای انباری متروک در منطقه صنعتی شورآباد تهران را شکستند و در کمتر از ۷ ساعت قفل ۲۷ گاوصندوق را ذوب کردند تا به آرشیو هزاران نقشه، دست‌نوشته و سی‌دی حاوی اطلاعات سری برنامه هسته‌ای ایران برسند.
سه ماه بعد از این عملیات محرمانه، اسناد سرقت شده در دو هزار کیلومتری شورآباد، در تل‌آویو به نمایش درآمد.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر وقت اسرائیل، از دهها کلاسور و سی‌دی پرده برداشت که به گفته او ماموران موساد از تهران دزدیده و به اسرائیل برده بودند.
در آن زمان مقام‌های جمهوری اسلامی این ادعا را دروغ و اسناد و مدارک را جعلی خواندند، اما در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ چند مقام بلندپایه ایران از جمله حسن روحانی، رئیس جمهور وقت، سرقت این اسناد را تایید کردند.
موساد چگونه از محل نگهداری آرشیو محرمانه برنامه هسته‌ای ایران مطلع شد و چطور توانست این اسناد را بدزدد؟ نقش این سازمان در انفجارها و خرابکاری‌ها در تاسیسات حساس ایران و کشتن افراد مرتبط با آن چیست؟
برای یافتن پاسخی به این سوالات و تحقیق درباره یکی از مرموزترین سازمان‌های اطلاعاتی جهان، به تل‌آویو پایتخت اسرائیل سفر کردم که مرکز فرماندهی نهادهای نظامی، امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل در آن قرار دارد.
“حرف نزن، شلیک کن”
فعالیت موساد به حدی مخفی است که بسیاری نمی‌دانند ساختمان اصلی آن دقیقا کجاست. شهرت موساد به سکوت و پنهانکاری است، حتی درباره موفق‌ترین عملیات‌هایی که به این سازمان منتسب می‌کنند. نمونه آن عملیات پیچیده کشتن محسن فخری‌زاده، از چهره‌های پشت پرده برنامه هسته‌ای ایران که در نزدیکی تهران ترور شد و هیچ مقام ارشدی دست داشتن اسرائیل در آن را تایید نکرد.
بنی گانتس، وزیر دفاع اسرائیل هم در مصاحبه با بی‌بی‌سی فارسی حاضر نشد درباره این ترور اظهار نظر کند و تنها گفت: “اسرائیل یکی از قوی‌ترین سیستمهای اطلاعاتی و دفاعی جهان را دارد و برای حفاظت از خودش هر کاری که لازم باشد انجام می‌دهد و برای این کار از روشهای مختلف استفاده می کند.”
به همین دلیل بود که صراحت یوسی کوهن، رئیس سابق موساد، در مصاحبه‌ای که در آن از جزئیات عملیات سرقت اسناد هسته‌ای گفت و فاش کرد که موساد سال‌ها محسن فخری‌زاده را زیر نظر داشته، جنجالی شد و انتقاد مقام‌ها و چهره‌های امنیتی اسرائیل را به دنبال داشت.
آموس گیلاد، سرلشکر بازنشسته اسرائیلی، از جمله همین افراد است که می گوید تحقیر دشمن نفعی برای اسرائیل ندارد: “اگر قرار است شلیک کنی، شلیک کن، حرف نزن. چون حرف زدن خلاف دی‌ان‌ای موساد است. موساد سابقه طراحی و اجرای عملیات در سطح عالی دارد، مسئولیت هم قبول نمی کند، مخفیانه و بدون تبلیغ.”
رونن برگمن، روزنامه‌نگار و نویسنده اسرائیلی که تحقیقات گسترده‌ای درباره عملیات موساد دارد، می‌گوید هر حادثه مشکوکی در ایران رخ می‌دهد انگشت اتهام به سوی موساد نشانه می‌رود؛ از اختلال در شبکه برق تا مختل شدن حرکت قطارها.
او معتقد است در اکثر موارد این اتفاقات ارتباطی به اسرائیل و موساد ندارد اما می‌گوید “این خودش اسطوره بودن موساد را نشان می‌دهد و این مهم‌ترین موفقیت موساد است. چون در میان دشمنان و رقیبان ترس وحشت می‌اندازد.”
نورمن رول، مامور ارشد پیشین سازمان سیا در خاورمیانه، به بی‌بی‌سی فارسی گفت که دست یافتن اسرائیل به آرشیو سری برنامه هسته‌ای ایران “یکی از موفق‌ترین عملیات جاسوسی تاریخ مدرن” است. به باور او این اسناد ثابت کرد که ایران قصد ساخت سلاح هسته ای داشته و این توانایی را حفظ کرده است.
در اسرائیل بی‌بی‌سی به تعدادی از اسناد سرقت‌شده دسترسی پیدا کرد. بی‌بی‌سی نمی‌تواند اصالت این اسناد را تایید کند اما این مدارک روال اداری ایران را داشت و سری و طبقه‌بندی شده بود. در این اسناد پیشنهاد شده مراکز پنهانی برای برنامه هسته‌ای تاسیس شود و افراد مورد اعتماد و گزینش‌شده در آن کار کنند.
گاوصندوق‌هایی که موساد خرید
اواخر سال ۱۳۹۶ عوامل موساد در ایران به تل‌آویو گزارش می‌دهند که آرشیو برنامه هسته‌ای ایران به انباری در حومه تهران منتقل شده است.
رونن برگمن می‌گوید موساد ماکت منطقه را بازسازی می‌کند، حتی خیابان‌ها و سگ‌های اطراف انبار را تا ماموران موساد در تمرین‌های شش ماهه خود به آنها عادت کنند.
عوامل موساد مدت‌ها حرکات نگهبانان و رفت‌وآمد آنها را زیر نظر می‌گیرند و نقشه ساختمان نگهداری گاوصندوق‌ها را مطالعه می‌کنند.
به گفته رونن برگمن گاوصندوق‌های دو و نیم متری ساخت شرکتی در تهران بود و موساد از طریق شرکتی پوششی توانست دو نمونه از آن را بخرد و برای بررسی دقیق به اروپا و از آنجا به یکی از مراکز موساد منتقل کند.
او می‌گوید ماموران موساد متوجه شدند که با حرارت ۳۵۰۰ درجه می‌توانند هر گاو صندوق را در مدت هفت دقیقه باز کنند.
یوسی کوهن، که این عملیات در زمان ریاست او بر موساد انجام شد، در مصاحبه خبرسازش به کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل گفت که به عنوان رئیس سازمان دو تصمیم مهم گرفته: “اول ماموران ما باید مدام جابجایی این اسناد را زیر نظر داشته باشند و نباید از آن چشم بردارند. دوم به آنها گفتم برای انتقال اسناد آماده شوند.”
او که در شب عملیات به صورت زنده بر آن نظارت داشت گفت که ماموران تنها هفت ساعت وقت داشتند و باید پیش از تغییر شیفت نگهبان‌ها محل را ترک می‌کردند.
در انبار ۳۲ گاوصندوق بود، اما به نظر می‌آید ماموران موساد اطلاعات دقیقی از محتویات آنها داشتند و به سراغ گاوصندوق‌هایی رفتند که حاوی اسناد مهم‌تری بود.
برخی منابع گزارش کردند که موساد اسناد را به جمهوری آذربایجان برده و از آنجا به تل آویو منتقل کرده است. اما هیچ یک از کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان و اسرائیل در باره این ادعا اظهار نظر نکرده‌اند.
یوسی کوهن هم در مصاحبه‌اش نگفت اسناد چگونه از ایران خارج شده اما مدعی شد تمام مامورانی که در این عملیات شرکت داشتند سالم از ایران خارج شده‌اند.
نامی که به خاطر سپرده شد
رابرت کلی از بازرسان ارشد سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اسنادی را که اسرائیل ارائه داده، مهم می‌داند اما بر این باور است که ایران از سال ۲۰۰۳ بخش نظامی برنامه هسته‌ایش را متوقف کرده است. او می‌گوید: “همین که این اسناد در یک انبار متروکه بایگانی شده و خاک می‌خورد، خودش نشان می‌دهد که ایران آن را متوقف کرده. این مدارک اسناد تاریخی هستند.”
با وجود این یک نام در این اسناد بود که بنیامین نتانیاهو در جریان نمایش آنها از همه خواست که به خاطر بسپرند: محسن فخری‌زاده.
در این اسناد نقش کلیدی محسن فخری‌زاده در بخش سری برنامه هسته‌ای ایران برای موساد برجسته‌تر می‌شود.
رونن برگمن می‌گوید اطلاعات ارتش اسرائیل فکر می‌کرد نباید محسن فخری زاده را کشت، چرا که باور داشتند او مدیر تاثیرگذار و بوروکرات موثری نبود. “اما اسناد ربوده‌شده از چیز دیگری حکایت داشت. آقای فخری‌زاده هم دانشمند خوبی بود و هم برنامه سری هسته‌ای را خوب مدیریت می کرد.”
نورمن رول هم محسن فخری‌زاده، را تنها فردی می‌داند که مدیریت سازمانی و بوروکراسی نظامی کردن برنامه هسته‌ای ایران را بر عهده داشت. به باور او آقای فخری‌زاده “هم اعتماد کامل رهبر و هم فرماندهان سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی ایران را داشت.”
حدود دو سال و نیم بعد از نمایش اسناد هسته‌ای، محسن فخری‌زاده در عملیاتی که هنوز ابعاد آن به صورت کامل روشن نشده و هیچ کس در ارتباط با آن دستگیر نشده، در جاده آبسرد دماوند در ۸۰ کیلومتری شرق تهران هدف قرار گرفت و کشته شد.
فرماندهانی که جاسوس شدند
بسیاری از مقام‌های پیشین ایران بر این باورند که سازمان جاسوسی اسرائیل در بالاترین سطح در میان دستگاه‌های امنیتی و سپاه پاسداران نفوذ کرده است. محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور پیشین ایران چند ماه پیش گفت که بالاترین مسئول مقابله با اسرائیل در وزارت اطلاعات، خودش جاسوس اسرائیل بوده است.
علی یونسی، وزیر پیشین اطلاعات ایران هم چندی پیش هشدار داد که نفوذ موساد در بخش‌های مختلف کشور به حدی است که “جا دارد همه مسئولان جمهوری اسلامی برای جان خودشان نگران باشند.”
بی‌بی‌سی با افرادی در بندهای امنیتی زندان اوین در تماس بوده که می‌گویند تعداد قابل توجهی از فرماندهان نیروهای امنیتی و نظامی ایران از جمله فرماندهان سپاه پاسداران و نیروی قدس در زندان هستند. آنها متهم شده‌اند که برای سرویس‌های اطلاعاتی خارجی، به ویژه اسرائیل، جاسوسی کرده‌اند.
رضا علیجانی پژوهشگر و از فعالان ملی-مذهبی می‌گوید خبر بازداشت و زندانی شدن این افراد اعلام نمی‌شود چون “باعث آبروریزی نهادهای اطلاعاتی و کل نظام است.”
آقای علیجانی که درباره نفوذ در سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی ایران تحقیق کرده، شرح وظایف نیروهای امنیتی ایران را عمدتا علیه دشمنان داخلی، منتقدان حکومت و فعالان حقوق بشر می‌داند و می‌گوید این موضوع در کنار ضعف ساختاری باعث شده که اسرائیلی‌ها بتوانند تا اعماق نظام نفوذ کنند.
یکی از کارشناسان اطلاعاتی سابق در نیروی قدس سپاه که نخواست نامش فاش شود، به بی‌بی‌سی گفت نفوذ سرویس‌های خارجی در سپاه از سال‌ها پیش شروع شده است. او می‌گوید بدنه نیروی قدس دسترسی اقتصادی محدودی دارند و عده‌ای ویژه به امکانات و پول دسترسی دارند.
این کارشناس اطلاعاتی تمرکز نیرو و انرژی سپاه در عراق، لبنان، سوریه و افغانستان را فرصت مناسبی برای سازمان‌های جاسوسی خارجی می‌داند تا هسته‌هایی را در داخل ایران تشکیل دهند.
او می‌گوید “می‌دانم سرویس‌های خارجی مدارکی از رابطه بعضی از سفرا یا فرماندهان بالای سپاه با زنان داشتند. سرویس‌های جاسوسی می‌توانند برای به دام انداختن و بکارگیری این افراد از این مدارک استفاده کنند.”
به گفته رضا علیجانی بسیاری از فرماندهان سپاه برای آموزش به کشورهای منطقه از جمله روسیه می روند و سرویس‌های خارجی “در هتل‌ها با استفاده از نقاط ضعف آنها که مالی و جنسی است آنان را جذب می‌کنند.”
در این میان رقابتی سخت و شدید هم بین نهادهای اطلاعاتی ایران وجود دارد که مهم‌ترین آن رقابت میان سازمان اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات است. آقای علیجانی می‌گوید “در جدال‌های درونی آنها حتی در اتاق‌های خواب همدیگر هم دوربین کار می‌گذارند و فیلم می‌گیرند.”
جنگ سایه‌ها در روز روشن
در سال‌های گذشته سرویس‌های اطلاعاتی ایران هم توانسته‌اند افرادی را در اسرائیل جذب کنند. سه سال پیش گونن سگِو که در اواسط دهه ۱۹۹۰ وزیر انرژی و امور زیربنایی اسرائیل بود به ۱۱ سال حبس محکوم شد. او متهم بود که چند بار به تهران سفر کرده و برای ایران جاسوسی کرده است.
رونن برگمن می گوید جنگ در قرن بیست و یکم “دیگر جنگ با تانک‌های بزرگ و لشکرکشی به میدان نبرد نیست. جنگ همین است. ایران و اسرائیل درگیر جنگی شدید برای تسلط و نفوذ در منطقه هستند.”
نورمن رول مامور سابق سیا هم باور دارد که جنگ ایران و اسرائیل دیگر پنهان یا جنگ در سایه نیست.
اسرائیلی‌ها می‌گویند برای بقای خود از هر روشی استفاده خواهند کرد تا مانع از دسترسی جمهوری اسلامی به بمب هسته‌ای شوند. برای ایران رویارویی با اسرائیل مصافی ایدئولوژیک است و نبردی برای برتری در خاور میانه‌ای که آهسته آهسته به اسرائیل روی خوش نشان می‌دهد.