در پی تنش بویژه در روزهای اخیر بین ایران و جمهوری آذربایجان، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران گفته است که وزیر خارجه جمهوری آذربایجان می تواند به تهران سفر کند. آقای امیرعبداللهیان گفته است همانطور که وزیر خارجه ارمنستان به تهران سفر کرد، این فرصت وجود دارد که وزیر خارجه جمهوری آذربایجان هم به تهران سفر کند”. وزیر خارجه ایران گفته “از اولویت‌های سیاست خارجی دولت ایران، تمرکز بر همسایگان از جمله همسایگان شمالی است، آذربایجان و ارمنستان دو همسایه خوب جمهوری اسلامی ایران هستند”.
این سخنان در حالی مطرح شده است که جمهوری آذربایجان اعلام کرده است که رزمایشی را در دریای خزر از امروز آغاز کرده است؛ اقدامی که با واکنش مقامات ایران روبرو شده است.
به گفته سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران: “در یک ماه اخیر هفت، هشت رزمایش در خزر برگزار شده که برخی نمایشی بوده است و این درست نیست. ما در زمان برگزاری رزمایش خود در مرزهای شمال غربی آن را به همسایگان خود از جمله باکو خبر داده بودیم. اگر این مسایل رعایت نشود مبتنی بر حسن همسایگی نیست.”
پیشتر وزرای خارجه ایران و ارمنستان در جریان ملاقات اخیر خود در تهران ضمن بررسی تحولات منطقه و رزمایش‌های انجام شده، بویژه درباره راه های جایگزین برای عبور کامیون‌های ایرانی گفتند که در هفته های اخیر از سوی جمهوری آذربایجان این ترددها دچار محدودیت هایی شده است. اواخر ماه گذشته میلادی (اوایل مهرماه) الهام علی‌اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان در مصاحبه‌ای با خبرگزاری آناتولی ترکیه گفت که علیرغم درخواست های دولتش از ایران، حدود ۶۰ کامیون ایرانی در ظرف ماه های اوت و سپتامبر بدون مجوز به منطقه قره باغ وارد شده اند. او تاکید کرد که اگر رانندگان ایرانی می‌خواهند از خاک کشورش استفاده کنند باید “مالیات” بدهند.
در جریان جنگ بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان، باکو توانست مناطق اشغالی خود را از ارمنستان پس بگیرد. با اینکه ایران در این جنگ از سیاست جمهوری آذربایجان حمایت می کرد اما در هفته های اخیر، تنش بین دو کشور بالا گرفته و در پی آن دیدار اخیر وزیر خارجه ارمنستان از تهران، باعث بروز حساسیت هایی بیشتری در باکو شده است.
در رابطه با همین دیدار ایران گفت که این سفر از پیش برنامه‌ریزی شده بود و سپس آقای امیرعبداللهیان در نشست خبری مشترک با آرارات میزوریان، وزیر خارجه ارمنستان گفت “با صدای بلند اعلام می‌کنیم که اجازه نخواهیم داد برخی مداخله‌گران خارجی، باعث شوند مناسبات جمهوری اسلامی ایران با همسایگانش از جمله همسایه خوب، جمهوری ارمنستان از دست برود.”
نگرانی ایران
آقای امیرعبداللهیان گفته است “ما اولا نمی‌توانیم با یکی علیه دیگری کار کنیم، عنوان سیاست خارجی دولت، سیاست خارجه متوازن است یعنی ما در راستای منافع مشترک جمهوری اسلامی ایران با آذربایجان و منافع مشترک جمهوری اسلامی ایران با ارمنستان مناسبات دو کشور را تنظیم می‌کنیم”.
وزیر امور خارجه ایران به دیدار ماه گذشته خود با همتای آذری اش اشاره کرده و گفته “ما در ارتباط با منطقه قفقاز جنوبی چند نگرانی داریم، نگرانی اول اینکه برخی از مداخلات خارجی منطقه را به سمتی می‌برد که ژئوپلیتیک منطقه و مرزها تغییر کند، گذرگاه‌های مرزی بسته و یا جابجا شود”.
ایران می گوید اسرائیل در همکاری نظامی با جمهوری آذربایجان به نزدیکی مرزهای ایران آمده و این کشور حضور فیزیکی اسرائیل در مرزهای شمالی اش را تحمل نمی کند اما رئیس جمهور آذربایجان این اظهارات را رد کرده و گفته هیچ فردی اعم از اسرائیلی یا غیر اسرائیلی در نزدیکی مرز با ایران حضور ندارد.
ایران و جمهوری آذربایجان در هفته های اخیر تنش لفظی کم سابقه ای با هم داشته اند به طوری که کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران جمهوری آذربایجان را متهم به زمینه سازی برای جنگ کرده و ارتش ایران هم در نزدیکی مرز دست به یک مانور زد. این مانور ایران پس آن صورت گرفت که ترکیه و جمهوری آذربایجان رزمایشی را به نام “سه برادر” که پاکستان نیز در آن شرکت کرده بود، برگزار کرد. دو کشور ترکیه و جمهوری آ ذربایجان پس از مانور ایران باز دست به مانور مشترک دیگری با نام “برادری خلل‌ناپذیر”در منطقه نخجوان آذربایجان که هم‌مرز با ایران است زدند.
آیت‌الله علی خامنه ای رهبر ایران پیش از این از جمهوری آذربایجان خواسته بود پای ارتش کشورهای دیگر را به منطقه باز نکند.
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران امروز درباره روابط ایران و جمهوری آذربایجان گفته است “دو طرف نباید اجازه دهند طرف‌های ثالث بر روابط تأثیر بگذارند”.