بسیاری از گروه های کردی در ترکیه، برای ارتقای زبان کردی و تحت فشار قرار دادن آنکارا در جهت احترام گذاشتن به حقوق کردها در این مورد گرد هم آمده اند.
احیای زبان کردی خواسته ثابت جنبش سیاسی کرد در ترکیه بوده است. بسیاری از کردها در این کشور، به ویژه جوانان در مناطق شهری، با زبانی که میراث گذشته آنها محسوب می شود بیگانه هستند. آنکارا که تا اوایل دهه 1990 کردها را حتی از صحبت به زبان مادری خود منع می کرد، در سال های بعد محدودیت ها را کاهش داد اما خواسته های کلیدی آنها مانند آموزش به زبان کردی و به رسمیت شناختن زبان کردی به عنوان زبانی رسمی بی پاسخ مانده است. احزاب و گروه‌های مدنی کردی در ماه‌های اخیر تلاش‌ها در این زمینه را احیا کرده و همزمان، کردها را به یادگیری زبان خود تشویق کرده‌اند؛ هدفی که کردها را از طیف‌های مختلف؛ از محافظه‌کاران گرفته تا چپ‌های سکولار در این راستا با هم متحد کرده است.
حزب دموکراتیک خلق ها یا HDP به عنوان پرچمدار جنبش کردها در ترکیه، در اواسط اکتبر، مراسمی را در دفتر مرکزی خود در آنکارا و برخی جاهای دیگر، برای اعطای گواهینامه به اعضای حزب که دوره های یادگیری زبان کردی را – بر اساس بخشی از کارزار حزب- گذرانده بودند، برگزار کرد.
این کارزار در ماه فوریه در دیاربکر، شهر مرکزی جنوب شرقی ترکیه با اکثریت جمعیت کرد، در نشستی با حضور گروه‌ها و فعالان کرد مختلف اعلام شد. شرکت کنندگان از آنکارا درخواست کردند که زبان کردی را به عنوان زبان آموزشی و زبان رسمی به رسمیت بشناسد.
این کمپین به دنبال برخی انتقادها از حزب و متهم کردن آن به کم کاری در زمینه ترویج زبان و فرهنگ کردی راه افتاد و حزب را به انجام برخی اقدامات وا داشت. این حزب کمیسیون ویژه ای را برای کار بر روی مسئله حقوق زبان تشکیل داد و اولین کاری که این کمیسیون انجام داد، ایجاد دوره های آموزش زبان کردی برای حدود 400 عضو HDP از جمله چهره هایی در راس رهبری آن بود.
یکی از این افراد سلیم کاپلان، معاون مشترک حزب بود که می خواست مهارت های خواندن و نوشتن خود را در زبان کردی تقویت کند. کاپلان به المانیتور گفت: «من یک کرد هستم، اما هرگز فرصت آموزش رسمی به زبان مادری ام را به دلیل کارزار آسیمیلاسیون یک قرن اخیر علیه زبان کردی نداشتم. من در نوشتن مشکلاتی داشتم که در این دوره موفق شدم بر آنها غلبه کنم. از آن زمان به بعد سعی کردم به زبان کردی بنویسم. من اکنون یادداشت برداری می کنم و سخنرانی هایم را به زبان کردی آماده می کنم».
مدحت سنجر و پروین بولدان، روسای مشترک HDP نیز در این ابتکار عمل شرکت دارند، اما به دلیل مشغله کاری در کلاس های خصوصی شرکت می کنند.
افراد عادی از میان کردها نیز به کلاس‌هایی که گویش کورمانجی زبان کردی را آموزش می‌دهند و در ابتدا به‌دلیل محدودیت‌ها در بحبوحه همه‌گیری COVID-19 به صورت آنلاین ارائه می‌شد، هجوم آورده‌اند. المانیتور در یکی از کلاس ها شرکت کرد که حدود 20 دانش آموز در سنین و حرفه های مختلف از جمله سه مهاجر کُرد مقیم کشورهای اروپایی در آن حضور داشتند.
در طول این کلاس 40 دقیقه ای، معلم بر قواعد دستور زبان تمرکز کرد و تمریناتی را با شرکت کنندگان انجام داد. یکی از این شرکت کنندگان دورم زیرک کارشناس ایمنی شغلی بود که حدود 30 سال سن داشت. زیرک گفت بسیاری از کردها مانند او به خوبی به زبان کردی صحبت می کنند اما در خواندن و نوشتن مشکل دارند. قبل از شروع کلاس ها، سعی می کردم کتاب بخوانم. متوجه شدم که دایره لغاتم بسیار ضعیف است. من [در خواندن] بسیار بد بودم که خیلی باعث تضعیف رویحه ام می شد.» او به المانیتور گفت: «به محض شنیدن دایر شدن این گونه کلاسها برای ثبت نام درخواست دادم. بسیاری از اعضای خانواده من نیز ثبت نام کرده اند.»
اما شبکه های اجتماعی انگیزه شرکت در این کلاسها را برای کسانی مانند صفا نور بویو، دانشجوی دانشگاه فراهم کرد. او گفت: « دوستان من شعر و انواع نوشته های دیگر را به زبان کردی به اشتراک می گذاشتند.» بویو که از ماه مارس در کلاسها شرکت کرده گفت: «متوجه شدم که من نمی‌توانم این کار را انجام دهم که باعث ناراحتی من شد؛ من از صفر شروع نکردم، اما یاد گرفتم درست بنویسم. من با زبانم بیشتر آشنا شدم و یاد گرفتم که بیشتر به آن توجه کنم».
بایرام بوزیل، معاون حزب سوسیالیست کردستان که از این کمپین نیز حمایت می کند، تاکید کرد که حق خواندن و نوشتن به زبان کردی خواست مشترک کردها است. بوزیل به المانیتور گفت: «ما از کردها می‌خواهیم که این خواسته را به صورت جدی دنبال کنند و دولت را تحت فشار قرار دهند تا این خواسته را به پیش ببرد. وی خاطرنشان کرد: با این حال، ابتدا باید آگاهی را در مورد این موضوع افزایش دهیم.
بوزیل توضیح داد که این کمپین همچنین شامل ایجاد طوماری است که برای دولت، احزاب سیاسی و شاید هم نهادهای بین المللی ارسال خواهد شد. وی تاکید کرد که رویکرد آنکارا در مورد این موضوع سرسری بوده و بسیاری از اصلاحات انجام شده در سال های گذشته هیچ پیشرفت واقعی را به دنبال نداشته است. به عنوان مثال، برنامه های دانشگاهی برای آموزش معلمان زبان کردی وجود دارد. اما سالانه تنها چند معلم [در مدارس دولتی] منصوب می‌شوند که نشان می‌دهد چنین برنامه هایی کارایی خود را از دست داده اند.
کردها در جریان تلاش ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا و مذاکرات صلح آنکارا با حزب غیرقانونی اعلام شده کارگران کردستان (پ.ک.ک)، که از سال 1984 با دولت ترکیه جنگیده، به دستاوردهای قابل توجهی دست یافته‌اند. محدودیت‌های زبان کردی با معرفی زبان کردی به عنوان یک درس اختیاری در مدارس تا حد زیادی کاهش یافت.
ادارات محلی تحت کنترل کردها گام های بیشتری برداشتند و برنامه های فرهنگی و مهد کودک به زبان کردی راه اندازی کردند. اسامی کردی روستاها و خیابان ها بر روی تابلوهای راه ها دیده می شد. بسیاری از تغییرات فاقد مبنای قانونی بودند، اما زبان کردی تقریباً در هر حوزه، از آزادی بیشتری برخوردار بود زیرا آنکارا تسامح بی‌سابقه‌ای از خود نشان داد.
این روند پس از فروپاشی مذاکرات صلح در سال 2015 به صورتی ناگهانی تغییر کرد و آنکارا سرکوب شدیدی را علیه پ‌ک‌ک، شاخه‌های شهری آن و جنبش سیاسی کرد آغاز کرد. برنامه های زبان کردی در دانشگاه ها با ایجاد موانع اداری تنزل یافته و والدین کرد به طور گسترده از فشار برای ثبت نام نکردن فرزندان خود در دوره های اختیاری زبان کردی شکایت دارند. اکثر خدمات و فعالیت‌هایی در ادارات محلی به زبان کردی ارائه می شد، توسط معتمدان منصوب شده توسط دولت- پس از برکناری شهرداران کرد به اتهام ارتباط با پ‌ک‌ک – متوقف شد. اکنون بسیاری از شهرداران برکنار شده و دیگر سیاستمداران برجسته کرد در پشت میله های زندان هستند.
مبارزات مسلحانه پ‌ک‌ک مدت‌هاست مبارزات کردها برای آزادی زبان را تحت الشعاع قرار داده است. بسیاری در تشکیلات دولتی ترکیه چنین خواسته هایی را با جدایی طلبی و همکاری با پ.ک.ک که آنکارا آن را در فهرست گروه های تروریستی قرار می دهد، مرتبط می دانند. با این حال، امروز، درخواست برای بهره بردن از زبان مادری به صورتی گسترده‌تر توسط گروه‌های کردی مختلف که اکثریت آنها هرگز درگیر خشونت نبوده‌اند، دنبال می شود.
سرفان سیزیری، سخنگوی پلتفرم زبان کردی از این که که بسیاری از کردها در حال از دست دادن ارتباط با زبان خود هستند ابراز نگرانی کرد. سیزیری گفت:« وقتی به شهرهایی با جمعیت کرد نگاه می‌کنید، می‌بینید که [بسیاری از مردم] زبان خود را فراموش کرده‌اند و کردی صحبت نمی‌کنند. خطر از بین رفتن این زبان وجود دارد. ما هیچ چیز خارق‌العاده‌ای نمی‌خواهیم، ما فقط زبان خود را می‌خواهیم.»
منبع: المانیتور