در آستانه دومین سالگرد شلیک موشک سپاه پاسداران به هواپیمای مسافربری پی‌اس ۷۵۲، گروهی از فعالان سیاسی و مدنی، هنرمندان و کاربران شبکه‌های اجتماعی، به اشکال مختلف با خانواده‌های سرنشینان این هواپیما همدردی کردند و یاد کشته‌شدگان را گرامی داشتند.
در روز ۱۸ دی‌ماه سال ۹۸ (هشتم ژانویه ۲۰۲۰)، تمامی ۱۷۶ سرنشین این هواپیما که به “هواپیمای اوکراینی” معروف شد، در اثر شلیک دو موشک زمین به هوای پدافند سپاه پاسداران کشته شدند. نفر ۱۷۷ ام کودک هفت ماهه‌ای بود که پیش از آمدن به دنیا، از دنیا رفت.
این پرواز به شرکت هواپیمایی بین‌المللی اوکراین تعلق داشت.
خانواده‌های بازماندگان می‌گویند که بعد از گذشت دو سال به شکایت‌های آنها رسیدگی نشده و هیچ یک از کسانی که “متهمان اصلی” این اتفاق هستند، محاکمه نشده‌اند.
اما وزارت خارجه ایران، روز جمعه در واکنش به موج همدردی و اعتراض‌های یک هفته اخیر با صدور اطلاعیه‌ای از عملکرد جمهوری اسلامی در این زمینه دفاع کرد. در این اطلاعیه آمده که جمهوری اسلامی “فرآیند رسیدگی کیفری و قضایی را انجام داده است.”
- چهره به چهره؛ مسافران هواپیمای اوکراینی که به مقصد نرسیدند
- انجمن خانواده‌های پرواز ۷۵۲ : مقامات ارشد ایران مسوول هستند
- تجمع خانواده‌های کشته‌شدگان هواپیمای اوکراینی مقابل دادگاه نظامی؛ اسماعیلیون دادگاه را ‘شرم‌آور’ خواند
- ۲۲ ماه تناقض؛ اظهارات ضدونقیض ایران درباره هواپیمای سرنگون شده مسافری
- دومین جلسه دادگاه هواپیمای اوکراینی؛ خانواده قربانیان اجازه قرائت کیفر‌خواست را به دادگاه ندادند
این در حالی است که در شهریورماه، انجمن جان‌باختگان پرواز پی‌اس ۷۵۲ با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که برای متهمان اصلی این پرونده از جمله سپاه پاسداران، شورای عالی امنیت ملی و همچنین فرماندهان مسئول مانند حسین سلامی (فرمانده سپاه) ، امیرعلی حاجی‌زاده (فرمانده نیروی هوافضای سپاه) و علی عابدزاده (رئیس وقت سازمان هواپیمایی)، قرار منع تعقیب صادر شده است.
کمی بعد برخی خبرگزاری‌های داخلی به نقل از منابعی که نامشان فاش نشد، این بیانیه را تکذیب کردند. اما در عین حال نام این سازمان‌ها و اشخاص در جلسات دادگاهی که در این ارتباط برگزار شد، به عنوان متهم در پرونده ذکر نشد.
در جریان این دادگاه‌ها، خانواده‌های بازماندگان که برخی‌شان از سوی مقام‌های امنیتی تحت فشار نیز قرار گرفته بودند، در برابر محل برگزاری آن تجمع کردند و با شعارهایی مخالفتشان را با روند دادرسی پرونده بیان کردند.
با این حال روز جمعه همچنین کاظم صدیقی، از روحانیونی که سمت‌های گوناگونی دارد، در سخنرانی نماز جمعه گفت که خانواده‌های بازماندگان، “بسیار نجیب، اصیل و بدهکار شهدا و انقلاب بودند و دشمن را مایوس کردند.”
این در حالی است که گروه بزرگی از خانواده‌های جان باختگان در دو سال گذشته با راه‌اندازی کارزاری بین‌المللی در تلاشند تا جزییات دقیق این اتفاق علنی شود و همه عاملان آن، شناسایی و در یک دادگاه مستقل و بین‌المللی محاکمه شوند.
در ویدئوهایی که از اعتراض خانواده‌ها در برابر یکی از جلسات دادگاه در تهران منتشر شد نیز، شعارهایی از جمله “مرگ بر جمهوری اسلامی، مرگ بر جنایتکاران، مرگ بر سپاه پاسداران، حقیقت عدالت، مرگ بر حاجی‌زاده، مرگ بر سلامی، مرگ بر باقری، مرگ بر خامنه‌ای” شنیده می‌شدند.
#من_هم_شمعی_روشن_خواهم_کرد
موج اخیر همدردی با بازماندگان و همچنین گرامیداشت یاد قربانیان، از حدود یک هفته پیش با استفاده از هشتگ “من_هم_شمعی_روشن_خواهم_کرد” در شبکه‌های اجتماعی توییتر و اینستاگرام آغاز شد.
این هشتگ خیلی زود با استقبال گروهی از کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت.
در یکی از آخرین پیام‌ها در این ارتباط، ناهید شیرپیشه، مادر پویا بختیاری که در جریان اعتراض‌های آبان ۹۸ کشته شد، با انتشار ویدئویی در اینستاگرام با خانواده‌های بازماندگان ابراز همدردی کرد.
پیشتر بنیاد ستار بهشتی که توسط گوهر عشقی راه‌اندازی شده، محمد آقاسلطان (برادر ندا آقاسلطان) و سعید افکاری (برادر نوید افکاری) نیز با هشتگ “من هم شمعی روشن خواهم کرد” با بازماندگان همدردی کرده بودند.
گلشیفته فراهانی، عبدالرضا کاهانی، علی عظیمی، آرش سبحانی، محمد رسول‌اف و شاهین نجفی نیز از جمله هنرمندانی هستند که با این هشتگ همراهی کرده‌اند.
در میان فعالان سیاسی و مدنی، رویا برومند (از بنیانگذاران بنیاد برومند)، کاوه مدنی (پژوهشگر محیط زیست)، عمار ملکی و مسیح علی‌نژاد (از مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از کشور)، ابراهیم الله‌بخشی (از دراویش گنابادی) و هادی قائمی (فعال حقوق بشر)، از جمله کسانی هستند که از این هشتگ برای نشان دادن همدردی‌شان استفاده کرده‌اند.
سازمان‌های نایاک، فرشگرد و نوفدی نیز با همین هشتگ همدردی خودشان را با بازماندگان نشان داده‌اند.
در عین حال استفاده از این هشتگ توسط برخی وابستگان به حکومت جمهوری اسلامی با واکنش منفی گروهی از کاربران روبهرو شد.
در یکی از این نمونه‌ها، معصومه ابتکار، از اصلاح‌طلبان شناخته‌شده و معاون سابق رئیس‌جمهور در امور زنان، در توییتی همدردی با خانواده‌های کشته‌شدگان هواپیمای اوکراینی را در کنار کشته شدن قاسم سلیمانی و کشته‌شدگان مراسم عزاداری سلیمانی در کرمان قرار داد و از هشتگ “من هم شمعی روشن خواهم کرد” استفاده کرد.
خانم ابتکار از سوی مخالفان متهم شد که از این هشتگ سوءاستفاده کرده و کسانی که از آن استفاده می‌کنند، با حکومت در جریان کشته قاسم سلیمانی همدلی ندارند.
انتشار پستی دیگر توسط محمد جواد آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات در توییتر نیز با واکنش تند برخی کاربران و همچنین اعضای خانواده جان‌باختگان روبهرو شد.
از آن جمله جواد سلیمانی که همسرش الناز نبیئی در پرواز پی‌اس ۷۵۲ بود، در واکنش به آذری جهرمی نوشت: “شما همونی نیستید که در آبان ۹۸ اینترنت رو قطع کردید که بچه های مردم رو به خاک و خون بکشید؟ یادت هست؟ همونجا که جمجمه پویا رو سوراخ کردید، محسن محمدپور، نیکتا اسفندانی، ابراهیم کتابدار و …”
آذری‌جهرمی در توییتش از عکس معروف کفش قرمز کودکی که در جریان ساقط شدن هواپیما کشته شده، استفاده کرده بود. این کفش، متعلق به کردیا مولانی بود که به همراه پدرش هیوا و مادرش اوین ارسلانی در پرواز پی‌اس ۷۵۲ کشته شد.
استفاده از این عکس موجب شد تا امیر ارسلانی، دایی کردیا به نوشته آذری‌جهرمی واکنش نشان بدهد و از این اقدام او به تندی انتقاد کند.