به موازات کاهش اعتبار مالی روسیه در سطح بین‌المللی و سقوط روبل، شرکت‌های بزرگی چون “تویوتا” یا “ایکیا” یک به یک فعالیت‌های خود را در روسیه متوقف می‌کنند. مؤسسات غربی که سهام شرکت‌های روسی را خریده بودند، کم‌کم در می‌یابند که احتمال سوختن سرمایه‌‌شان بسیار زیاد است.
شرکت‌های کوچک و بزرگ اروپایی و آمریکایی که به سرعت شروط تحریم را عملی کرده‌اند کم نیستند. اما تصمیم برخی از شرکت‌هایی که شهرت بین‌المللی و یا جایگاه ویژه‌ای در روسیه داشته‌اند، تأثیر تبلیغی زیادی دارد. به عنوان مثال، شرکت سوئدی “ایکیا” اعلام کرد که به تمامی فعالیت‌هایش در روسیه و بلاروس پایان می‌دهد. ایکیا در این دو کشور دارای هفده فروشگاه و سه کارخانه است و نزدیک به ۱۵هزار کارمند دارد. معلوم نیست که مدیریت ایکیا در مورد سرنوشت این افراد چه تصمیمی گرفته است. این شرکت که با فروش لوازم خانه و مبلمان شهرت جهانی یافته در اعلامیۀ رسمی خود “پیامدهای سنگین انسانی جنگ و اختلال در زنجیرۀ تولید و تجارت” را به ناچار پذیرفته و فعالیت‌های خود را “موقتاً” تعطیل کرده است.
با افزایش تحریم‌ها و ادامۀ جنگ اوکراین، دو آژانس معروف سنجش اعتبار، “مودیز” و “فیچ”، روسیه را در ردیف کشورهایی قرار دادند که احتمال عدم پرداخت بدهی‌هایشان زیاد است. امتیازدهی این نوع آژانس‌ها در تعیین اعتبار بین‌المللی هر کشور – و بخصوص برای وام گرفتن – بسیار مؤثر است.
همچنین بر اساس ارزیابی صندوق ذخیرۀ ملی نروژ که بزرگ‌ترین ذخیرۀ ملی دنیاست، ارزش سهام‌های روسی که توسط این صندوق خریداری شده بوده از اول سال میلادی تاکنون (تقریباً طی دو ماه) ده برابر کاهش داشته و از حدود ۲٫۷ میلیارد یورو به حدود ۲۵٠ میلیون یورو رسیده. نروژی‌ها حتی در مورد رقم اخیر تردید دارند و گفته‌اند که احتمالاً سرمایه‌گذاری آنها در مؤسسات روسی تقریباً از بین رفته است.
در پی آغاز جنگ اوکراین، صندوق ذخیرۀ ملی نروژ که تقریباً ۱۲٠٠ میلیارد یورو از ثروت ملی را نزد خود دارد، اعلام کرده بود که خرید و فروش دارایی‌های روسی را بلافاصله مسدود خواهد کرد. نروژی‌ها از جمله مقداری سهام شرکت‌های روسی “گازپروم” و “لوک‌اویل” را در اختیار دارند اما با سقوط سرگیجه‌آور ارزش دارایی‌های روسیه، احتمال دارد که این مقدار سهام نیز خاکستر شود.
روز پنجشنبه سوم مارس/۱۲ اسفند، بعد از آن که آژانس‌های سنجش اعتبار وضعیت مالی روسیه را حساس ارزیابی کردند، ارزش روبل دوباره ده درصد کاهش یافت. این نخستین بار در تاریخ است که ارزش یک دلار آمریکا از ۱۱٠ روبل فراتر می‌رود.
برای مقابله با این وضعیت، بانک مرکزی روسیه برای خرید ارز خارجی ۳٠درصد “کمیسیون” وضع کرده. همچنین همۀ صادرکنندگان موظف‌اند که از این پس ٨٠درصد از درآمدهای خود را به روبل تبدیل کنند. اما به رغم این نوع اقدامات، سقوط پول ملی همچنان ادامه دارد.
یک روز قبل از تجدید نظر آژانس‌های سنجش اعتبار، بانک جهانی اعلام کرد که تمامی برنامه‌های کمک به روسیه و بلاروس را متوقف می‌کند. در بلاروس، بانک جهانی بیش از یک میلیارد دلار برای کمک به راه‌اندازی چندین پروژه سرمایه‌گذاری کرده بود. این بانک که در برخی پروژه‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند و در برخی موارد وام می‌دهد، اینک سه میلیارد دلار “کمک اضطراری” برای اوکراین در نظر گرفته است.
خروج تویوتا
در این وضعیت، شرکت‌های عظیمی چون تویوتا تصمیم گرفته‌اند که از روسیه خارج شوند. مدیریت تویوتا در توکیو اعلام کرد که از همین فردا – جمعه ۴ مارس – تولیدات خود در روسیه را به حالت تعلیق درمی‌آورد. طی سال گذشته، کارخانۀ تویوتا در شهر سن پترزبورگ ٨٠هزار خودرو تولید کرده بود. در روسیه نزدیک به ۲۶٠٠ نفر برای تویوتا کار می‌کنند. شرکت‌های هوندا و مزدا نیز اگرچه در مقایسه با تویوتا حضور چندانی در روسیه ندارند اما اعلام کرده‌اند که فعالیت‌های خود را در این کشور به سرعت کاهش می‌دهند.
دنیای ارتباطات، فرهنگ و هنر و ورزش روسیه نیز از تحریم‌های بین‌المللی در امان نمانده است. در آخرین مورد، شرکت توئیتر اعلام کرد که حساب‌های شبکه‌های “اسپوتنیک” و “آر.تی” را در اتحادیۀ اروپا می‌بندد. قبلاً بروکسل پخش این شبکه‌ها را در محدودۀ اتحادیه ممنوع کرده بود.
کمیتۀ بین‌المللی پارالمپیک نیز که از همه سو تحت فشار قرار گرفته بالاخره تصمیم گرفت که ورزشکاران روس و بلاروس را از بازی‌های زمستانی پارالمپیک پکن اخراج کند. این بازی‌ها، در ادامۀ المپیک زمستانی از فردا – چهارم مارس – شروع می‌شود.
میلیاردرهای روس در خطر
در این میان، ثروتمندان روس که به ویژه در شهرهایی چون لندن و نیس اموال زیادی دارند در وضعیت خطرناکی قرار گرفته و از برخی اقدامات دولت‌های اروپایی سخت به وحشت افتاده‌اند. به عنوان مثال، دولت فرانسه یک کشتی تفریحی متعلق به یک شرکت روسی را توقیف کرده است. این شرکت رابطه‌ای نزدیک با ایگور سِچین، مدیر شرکت “روس‌نفت” دارد. عملیات توقیف کشتی در جنوب فرانسه توسط مأموران گمرک انجام گرفته است. این کشتی تفریحی ٨۶ متری، مجهز به استخر و پیست فرود هلی‌کوپتر برای تعمیرات جزیی در بندر “سیوتا” توقف کرده بود. وزارت اقتصاد فرانسه اعلام کرد که این کشتی درصدد ترک عجولانۀ بندر بود که توسط مأموران توقیف شد. این سومین کشتی روسی است که از سوی فرانسه توقیف می‌شود.
ونزوئلا: تحریم جنایت است
همۀ دولت‌ها با اعمال تحریم‌های سخت علیه روسیه موافق نیستند. به عقیدۀ آقای نیکلاس مادورو، رئیس جمهوری ونزوئلا، این تحریم‌ها جز “جنایت و جنون” چیزی نیست. مادورو گفت: “این جنایتی است که علیه ملت روسیه مرتکب می‌شوند؛ این یک جنگ اقتصادی است”. مادورو افزود: “روسیه را از سیستم سوئیفت اخراج کرده‌اند، حریم هوایی‌شان را بسته‌اند، همۀ ارتباطات تجاری را قطع کرده‌اند، استفاده از دلار را ممنوع کرده‌اند… اینها کارهای جنون‌آمیزی است که بر ضد روسیه انجام شده”.
مسکو و تهران دو متحد مهم رژیم ونزوئلا به شمار می‌آیند. نه ونزوئلا و نه ایران، تجاوز نظامی روسیه به اوکراین را محکوم نکرده‌اند. مادورو گفته است که ولادیمیر پوتین برای وی “جزییات عملیات نظامی و تهدیدهای موجود علیه روسیه را شرح داده”… مادورو افزود: “من نزد پرزیدنت پوتین، آرامش، عقل و قدرت اخلاق را احساس کردم”.