شاعر و پزوهشگر برجسته ایلامی در خصوص اشعار بومی ایلام عنوان کرد: بررسی جامعه‌شناسانۀ این آثار بومی، راهگشاترین شیوه برای ارائۀ مستندات تاریخی زندگی ایلات پشتکوه است.
عبدالجبار کاکایی گفت: ایلام به جهت امتداد در طول جغرافیایی و همسایگی با استان‌های کرمانشاه، لرستان و خوزستان، واقع شدن در مرز و قرارگرفتن در معرض تقسیمات مرزی و داشتن طوایف و ایلات پراکنده در دو سوی مرز جغرافیایی و نیز وجود گونه‌های متنوع گویش کردی، لری، لکی و عربی تا پیش از ظهور آثار ادبی به زبان فارسی معیار، پیشینۀ ادبی یکدست و منسجمی ندارد.
وی افزود: وجود شاهنامه‌ها و منظومه‌های غنایی و مذهبی به زبان‌های طوایف و ایلات و انبوه آثار شفاهی در بین اقوام کرد و لر، از ملکشاهی و خزل و بولی تا شوهان و تنوع زبان‌های کردی کلهری و مهکی (محکی) و گویش‌های رایج در بین عشایر، سبب ظهور شاعران محلی از میرنوروز تا غلامرضاخان ارکوازی و خلق گنجینه‌های نفیسی از شعر محلی شده است که متأسفانه جز معدودی از محققان محلی، در مورد این آثار تحقیقی جدی انجام نداده‌اند.
خالق مثنوی «قلاقیران» تاکید کرد: بررسی جامعه‌شناسانۀ این آثار بومی، راهگشاترین شیوه برای ارائۀ مستندات تاریخی زندگی ایلات پشتکوه است که این امر به طبع، نیاز به مطالعه و گردآوری مستندات همه‌جانبه و دقیق دارد.
کاکایی در خصوص شعر فارسی ایلام نیز گفت: به نظر می‌رسد که استان کرمانشاه در مجاورت ایلام، شعر فارسی سامان‌یافته‌تری دارد. کوشش‌های رشید یاسمی، بهزاد کرمانشاهی، کیوان سمیعی و… – به‌ویژه در دوران تجدد – زمینۀ رواج شعر فارسی را در کرمانشاه فراهم کرد.
وی افزود: در ایلام نیز مهاجران کرمانشاهی، خانواده‌های سرشناس و رجال تحصیل‌کردۀ عهد والیان پشتکوه از نخستین کسانی بودند که شعر فارسی را در قالب‌های غزل، قصیده و مثنوی گسترش دادند؛ با این حال، تمام این تلاش‌ها در ایجاد یک نهضت ادبی تمام‌عیار ناکام بود و گویندگان سرآمد فارسی‌زبان در بهترین حالت، مقلدان دورۀ بازگشت ادبی محسوب می‌شدند.
صاحب کتاب «لاو هات» خاطرنشان کرد: ادبیات امروز ایلام در گسترش زبان فارسی و تنوع قالب‌ها و حتی نوآوری در فرم و قالب گویش‌های محلی، جهش قابل توجهی داشته است و انبوه گویندگان از شهرهای مختلف در دو حوزۀ غزل و شعر آزاد، تنوع اقلیمی را دچار استحاله کرده‌اند و زبان و بیان یکدست فارسی، نظم و سرعت و جهتی رو به تعالی به شعر این منطقه داده است.
کاکایی گفت: امروزه اغلب شاعران ایلام در عین تکلم به زبان‌های محلی رایج، احساس و اندیشۀ خود را به زبان فارسی معیار بیان می‌نمایند و دوره‌ای شکوفا از ادبیات فارسی را در این اقلیم متنوع با اقوام گوناگون پایه‌گذاری می‌کنند.
منبع: کتاب تاریخ ادبیات ایلام