با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، در سال ۲۰۲۳ میلادی بازداشت دو هزار و ۳۵۳ شهروند که هویت کامل آنها احراز گردیده ثبت شده است. از مجموع افراد بازداشت شده ۲۱۶ نفر کودک و ٣٢٥ نفر نیز زن بوده‌اند. بیشترین بازداشت‌ها در استان سسیستان و بلوچستان با ۵۸۸ مورد ثبت شده و بیشترین بازداشت نیز مربوط به شهروندان کُرد با هزار و ۲۹ مورد بوده که ۴۴٪ کل بازداشت‌ها را در سال گذشته شامل می‌شود.
این گزارش شامل ۱۲ بخش است که در ادامه به صورت جداگانه به هر بخش خواهیم پرداخت؛
۱ـ مقدمه
۲ـ مختصری از گزارش آماری بازداشت شهروندان در سال ۲۰۲۳
۳ـ بازداشت ۲۱۶ کودک زیر ۱۸ سال در سال ۲۰۲۳
۴ـ بازداشت دستکم ۳۲۵ زن در سال ۲۰۲۳
۵ـ بازداشت دستکم ۲۰۷ فعال مذهبی در سال ۲۰۲۳
۶ـ بازداشت دستکم ۴۵ فعال دانشجویی در سال ۲۰۲۳
۷ـ بازداشت دستکم ۶۵ معلم و استاد دانشگاه در سال ۲۰۲۳
۸ـ تفکیک شهروندان بازداشت شده در سال ۲۰۲۳ بر حسب استان
۹ـ بازداشت ۸ شهروند خارجی و دو تابعیتی در سال ۲۰۲۳
۱۰ـ تفکیک شهروندان بازداشت شده بر حسب ملیت و اتنیک
۱۱ـ بازداشت شهروندان کُرد در سال ۲۰۲۳
۱۲ـ نتیجه‌گیری
مقدمه
حبس و بازداشت در ایران، به هر بهانه‌ای، یکی از موارد مشخص و مکرر نقض فاحش حقوق بشر در این کشور است. قوانین شرعی و کیفری جمهوری اسلامی، همراه با ساختار استبدادی آن، که از ابتدا بر مبنای نقض حقوق بشر بنا شده است، این امکان را به جمهوری اسلامی می‌دهد تا حتی با قوانین خودش به شکل‌های سیاسی و سلیقه‌ای برخورد کند. جمهوری اسلامی برای این منظور، چندین ساختار امنیتی را در درون خود تاسیس کرده است و حتی بخش مهمی از سیستم کیفری و قانونی آن نیز از مصادیق نقض حقوق بشر می باشد.
مختصری از گزارش آماری بازداشت شهروندان در سال ۲۰۲۳
ـ در سال ۲۰۲۳ دستکم دو هزار و ۳۵۳ شهروند که هویت کامل آنها برای هه‌نگاو احراز شده است توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند.
ـ دستکم ۲۱۶ کودک و نوجوان بازداشت شده‌اند که معادل ۹٪ کل آمار بازداشتی‌ها می‌باشد.
ـ در سال ۲۰۲۳ دستکم ۳۲۵ زن بازداشت شده‌اند که ۱۴٪ کل آمار را شامل می‌شود.
ـ دستکم ۱۰۱ فعال اهل سنت و ۸۰ شهروند بهایی بازداشت شده‌اند.
ـ در سال ۲۰۲۳ دستکم ۴۵ فعال دانشجویی بازداشت شده‌اند که ۱۷ مورد آنها دانشجویان زن بوده‌اند.
ـ در سال ۲۰۲۳ دستکم ۶۵ معلم بازداشت شده‌اند. ۹ نفر از معلمان بازداشت شده زن و ۴۳٪ از کل بازداشت شدگان معلمان کُرد بوده‌اند.
ـ بیشترین آمار بازداشت در استان سیستان و بلوچستان با ۵۸۸ مورد و استان کُردستان با ۴۴۹ مورد ثبت شده است.
ـ دستکم ۶ تبعه خارجی و دو شهروند دارای تابعیت دوگانه بازداشت شده‌اند.
ـ بیشترین بازداشت‌ها مربوط به شهروندان کُرد بوده که ۴۴٪ کل موارد را در بر می‌گیرد.
بازداشت ۲۱۶ کودک زیر ۱۸ سال در سال ۲۰۲۳
با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، دستکم ۲۱۶ کودک و نوجوان زیر ۱۸ سال که هویت کامل آنها برای هه‌نگاو احراز شده است توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند. این آمار بیش از ۹٪ کل بازداشتی‌ها در سال گذشته را تشکیل می‌دهد.
از مجموع کودکان بازداشت شده که سن شماری از آنها ۶،۴،۳، و حتی ۲ ساله بوده‌اند ۱۵ نفر دختر و ۲۰۱ نفر نیز پسر بوده‌اند و بیشتر این افراد دانش‌آموز بوده‌اند.
بر طبق این گزارش دستکم ۱۴۴ مورد معادل ۶۶.۵٪ کودکان بازداشت شده توسط نهادهای امنیتی کودکان بلوچ بوده‌اند که در شهرهای زاهدان ۱۲۴ مورد، خاش ۸ مورد، راسک، ۴ مورد، ایرانشهر ۳ مورد و در شهرهای جاسک، چابهار، سراوان، رامیان و تربت حیدریه هر کدام یک مورد بازداشت کودکان بلوچ ثبت شده است.
همچنین، ۵۶ مورد معادل ۲۶٪ کل کودکان بازداشت شده در ایران در سال گذشته کودکان کُرد بوده‌اند که بیشترین آنها در شهرهای جوانرود ۱۲ مورد، سنندج (سنه) ۱۰ مورد، پیرانشهر ۸ مورد و مهاباد ۵ مورد بازداشت شده‌اند. در شهرهای قروه، بوکان و اشنویه (شنو) هر کدام ۳ مورد، آبدانان و میاندوآب هر کدام ۲ مورد و در شهرهای بلبلان‌آباد، تکاب، دهلران، سرابله، سرپل‌ذهاب، سقز، کامیاران و نقده نیز هر کدام یک مورد بازداشت کودکان کُرد توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران ثبت شده است.
دستکم ۱۶ کودک نیز در دیگر شهرهای ایران بازداشت شده‌اند که ۶ مورد آن در شهر کرج ثبت شده است. در تهران و لارستان هر کدام ۳ مورد، مشهد، نوشهر، ایذه و بجنورد نیز هر کدام یک مورد بازداشت کودکان ثبت شده است.
بازداشت دستکم ۳۲۵ زن در سال ۲۰۲۳
با استناد به آمار، هه‌نگاو، در سال ۲۰۲۳ میلادی دستکم ۳۲۵ شهروند زن در شهرهای مختلف ایران توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند که هویت کامل آنها برای هه‌نگاو احراز شده است. این آمار معادل ۱۴٪ کل بازداشتی‌های در سال گذشته می‌باشد.
از مجموع زنانی که در سال ۲۰۲۳ توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند ۹۲ نفر معادل ۲۸.۵٪ زنان کُرد بوده‌اند. همچنین دستکم ۵۲ فعال زن بهایی معادل ۱۶.۵٪ آمار کل بازداشت زنان در سال گذشته بازداشت شده اند.
بیشترین فعالین زن سال گذشته در شهر تهران بازداشت شده‌اند که ۶۸ مورد می‌باشد. پس از آن شهر سنندج (سنه) با ۳۶ مورد، اصفهان ۲۲ مورد و کرج ۲۰ مورد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. همچنین در شهر رشت ۱۷ فعال زن، سقز ۱۳ فعال، مشهد ۱۰ فعال، شیراز، همدان و بوکان هر کدام ۷ فعال و ایلام و ایذه نیز هر کدام ۵ فعال زن توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند.
در سال گذشته و بر طبق این گزارش، ۱۸ دختر دانشجو، ۱۷ فعال روزنامه‌نگار و فعال رسانه‌ای زن، ۱۰ هنرمند و بازیگر سینما و ۷ معلم زن توسط نهادی امنیتی در ایران بازداشت شده‌اند.
بازداشت دستکم ۲۰۷ فعال مذهبی در سال ۲۰۲۳
با استناد به آمار هه‌نگاو، در سال ۲۰۲۳ میلادی، دستکم ۲۰۷ فعال مذهبی (اهل سنت، بهایی، یارسان، مسیحی، ارمنی، درویش گنابادی و جریان یمانی) توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند که معادل ۹٪ کل آمار بازداشتی‌ها در سال گذشته می‌باشد.
از مجموع ۲۰۷ فعال مذهبی که سال گذشته بازداشت شده‌اند دستکم ۵۵ نفر از فعالین زن بوده‌اند که معادل ۲۶.۵٪ کل بازداشت فعالین مذهبی در سال گذشته میلادی است. ۵۲ نفر از زنان بازداشت شده مذهبی از پیروان آیین بهایی بوده و سه نفر دیگر نیز از پیروان اهل سنت کُرد و عرب و مسیحی بوده‌اند.
بر طبق اصل ۱۲ قانون اساسی ایران، دین رسمی در ایران اسلام و مذهب جعفری اثنی‌عشری می‌باشد. با این حال در همان اصل سایر مذاهب اسلامی نظیر (شافعی، مالکی، حفی، حنبلی و زیدی) را به رسمیت شناخته و در اصل ۱۳ نیز ادیان زردشتی، کلیمی و مسیحی را به عنوان تنها اقلیت‌های دینی شناخته شده مورد حمایت قرار داده است. اما دیگر ادیان و مذاهب نظیر بهایی، یارسان (دینی که بیش از ۹۰٪ پیروان آن را کُردها تشکیل می‌دهند) به رسمیت شناخته نشده و از همین رو پیروان این دو دین با نقض سیستماتیک حقوق خود در جمهوری اسلامی ایران روبرو هستند.
بر طبق این گزارش پیروان اهل سنت که از دین رسمی کشور نیز می‌باشد، بیشترین آمار بازداشتی‌ها را در سال گذشته داشته‌اند که شامل ۱۰۱ مورد (۴۲ فعال اهل سنت بلوچ، ۲۱ فعال اهل سنت کُرد و ۲۸ فعال اهل سنت عرب) می‌باشد.
پس از پیروان اهل سنت، بیشتر آمار بازداشتی‌ها در سال ۲۰۲۳ مربوط به پیروان بهایی می‌باشد که سال گذشته دستکم ۸۸ شهروند پیرو این دین در شهرهای مختلف جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند. همچنین ۶ فعال پیرو آیین یارسان (یاری) و ۷ فعال مسیحی بازداشت شده‌اند.
تفکیک فعالین مذهبی بازداشت شده
اهل سنت: ۱۰۱ مورد
پیروان بهایی: ۸۸ مورد
پیروان دین مسیحی: ۷ مورد
پیروان یارسان: ۶ مورد
دراویش گنابادی: ۳ مورد
پیروان جریان یمانی: ۲ مورد
بازداشت دستکم ۴۵ فعال دانشجویی در سال ۲۰۲۳
با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، در سال ۲۰۲۳ میلادی دستکم ۴۵ دانشجو، که هویت کامل آنها برای هه‌نگاو احراز شده است، توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در شهرهای مختلف بازداشت شده‌اند.
با استناد به این آمار، از مجموع دانشجویانی که بازداشت شده‌اند ۱۷ مورد معادل ۳۹٪ داانشجویان زن بوده‌اند.
بیشترین آمار دانشجویانی که طی سال گذشته بازداشت شده‌اند، با ۲۲ مورد معادل ۴۸٪ فعالین دانشجویی کُرد بوده‌اند. در این بازه زمانی دستکم ۶ فعال دانشجویی تُرک و ۴ فعال داشنجویی بلوچ نیز توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند.
بیشترین فعالین دانشجویی در استان کُردستان (سنندج) بازداشت شده‌اند که ۱۲ مورد می‌باشد و پس از آن بیشترین آمار بازداشت دانشجویان در استان تهران ثبت شده است که ۸ مورد می‌باشد. در استان آذربایجان غربی (ارومیه) نیز ۶ مورد، در استان سیستان و بلوچستان ۵ مورد، در استان‌های کرمانشاه و آذربایجان شرقی هر کدام ۴ مورد بازداشت دانشجویان و در هر یک از استان‌های ایلام، البرز، فارس، لرستان، خوزستان و خراسان رضوی نیز یک مورد بازداشت دانشجویان ثبت شده است.
بازداشت دستکم ۶۵ معلم و استاد دانشگاه در سال ۲۰۲۳
با استناد به آمار هه‌نگاو، در سال ۲۰۲۳ دستکم ۶۰ معلم آموزش و پرورش و ۵ استاد دانشگاه در شهرهای مختلف ایران توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی بازداشت شده‌اند.
دستکم ۹ نفر از معلمانی که بازداشت شده‌اند زن بوده‌اند که معادل ۱۴٪ کل معلمانی است که در سال ۲۰۲۳ بازداشت شده‌اند.
از مجموع معلمان بازداشت شده ۴۳٪ (۲۸ مورد) معلمان کُرد بوده‌اند که در استان‌های ایلام، کرمانشاه، لرستان، کُردستان (سنه) و آذربایجان‌غربی (ارومیه) بازداشت شده‌اند.
بیشترین بازداشت معلمان در استان کُردستان (سنه) با ۲۱ مورد ثبت شده است و پس از آن در استان‌های فارس ۱۰ مورد، تهران ۶ مورد و کرمانشاه ۴ مورد ثبت شده است، در هر یک از استان‌های ایلام، خراسان رضوی و خوزستان هر کدام ۳ مورد بازداشت معلمان و در استان‌های بوشهر، خراسان شمالی، گیلان و مرکزی هر کدام دو مورد و در ستان‌های مازندران، سیستان و بلوچستان، یزد، لرستان، کرمان، اصفهان و اردبیل هر کدام یک مورد بازداشت معلمان ثبت شده است.
تفکیک شهروندان بازداشت شده در سال ۲۰۲۳ بر حسب استان
بر طبق آمار هه‌نگاو، در سال ۲۰۲۳ میلادی، از مجموع دو هزار و ٣٥٢ شهروند بازداشت شده که هویت کامل آنها احراز شده است، بیشترین موارد با ۵۸۸ مورد (حدوداً ۲۴٪ کل موارد) در استان سیستان و بلوچستان با نزدیک به ۳ ملیون جمعیت ثبت شده است. در رتبه بعدی استان کُردستان قرار دارد که با جمعیتی بالغ بر یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر بازداشت ۴۴۹ نفر در این استان معادل ۲۰٪ کل بازداشتی‌ها در این استان ثبت شده است. استان ایلام که با جمعیتی نزدیک به ۶۰۰ هزار نفر کم جمعیت‌ترین استان ایران محسوب می‌شود، با بازداشت ۹۷ شهروند پس از استان‌های سیستان و بلوچستان، کُردستان، ارومیه، تهران و کرمانشاه در جایگاه ششم قرار گرفته است.
با استاد به آمار هه‌نگاو بیشترین افراد بازداشت شده در سال ۲۰۲۳ میلادی که هویت کامل آنها ثبت شده است در استان سیستان و بلوچستان بوده که ۵۸۸ مورد می‌باشد. پس از آن استان کُردستان (سنه) با ۴۴۹ مورد، استان آدربایجان‌غربی (ارومیه) با ۳۶۸ مورد (۳۵۸ شهروند کُرد و ۱۰ شهروند تُرک)، استان تهران ۱۷۷ مورد، استان کرمانشاه (کرماشان) ۱۱۲ مورد، ایلام ۹۷ مورد و خوزستان ۶۸ مورد در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
همچنین در استان آذربایجان‌شرقی ۵۹ مورد، استان البر ۵۱ مورد، استان اصفهان ۴۸ مورد، استان خراسان رضوی ۴۲ مورد، استان گیلان ۴۰ مورد، استان‌های فارس و کهگیلویه و بویراحمد هر کدام ۳۶ مورد، استان بوشهر ۲۹ مورد، استان مازندران ۲۳ مورد، استان گلستان ۱۷ مورد، لرستان و استان‌های همدان هر کدام ۱۴ مورد، استان قزوین ۱۲ مورد، استان‌های هرمزگان، مرکزی و یزد هر کدام ۹ مورد، استان‌های کرمان، زنجان و اردبیل هر کدام ۷ مورد، استان چهارمحال و بختیاری ۶ مورد، استان‌های خراسان شمالی و سمنان هر کدام ۵ مورد و استان‌های خراسان جنوبی و قم هر کدام ۳ مورد بازداشت شهروندان که هویت آنها احراز شده ثبت شده است.
بازداشت ۸ شهروند خارجی و دو تابعیتی در سال ۲۰۲۳
با استناد به آمار هه‌نگاو در سال ۲۰۲۳ دستکم ۸ تبعه خارجی و یا دارای تابعیت دوگانه توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند که چهار نفر از آنها تبعه کشور افغانستان بوده‌اند. همچنین دو تبعه کشورهای ارمنستان و ترکیه و دو شهروند دارای تابعیتی ایرانی ـ هلندی و ایرانی ـ بریتانیایی بازداشت شده‌اند.
اطلاعات هویتی شهروندان بازداشت شده
۱ـ نجیب‌الله علیزهی ۲۴ ساله و تبعه افغانستان، در تاریخ ۲۵ ژانویه ۲۰۲۳ در شهر خاش استان سیستان و بلوچستان بازداشت شد.
۲ـ مولوی عبدالرزاق نقشبندی تبعه افغانستان در تاریخ ۱۲ می ۲۰۲۳ توسط نیروهای امنیتی در زاهدان بازداشت شد.
۳ـ برهودار بایرام، مستندساز کُرد و تبعه ترکیه در تاریخ ۲۷ جولای ۲۰۲۳ در شهر مهاباد بازداشت شد.
۴ـ سعید فراهانی شهروند دارای تابعیت هلندی ایرای در آگوست ۲۰۲۳ توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده است.
۵ـ هاکوپ کوجومیان تبعه کشور ارمنستان در تاریخ ۱۵ آگوست ۲۰۲۳ توسط نیروهای امنیتی در تهران بازداشت شده است.
۶ـ محمود درخیل ۱۷ ساله و تبعه افغانستان، در تاریخ ۲۴ آگوست ۲۰۲۳ در شهر خاش بازداشت شده است.
۷ـ شهرام نام‌آور، شهروند دارای تابعیت ایرانی بریتانیایی در آگوست ۲۰۲۳ در شهر آبادان توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده است.
۸ـ تیمور حسینی، نوکیش مسیحی و تبعه افغانستان در تاریخ ۱۱ دسامبر ۲۰۲۳ در تهران بازداشت شده است.
تفکیک شهروندان بازداشت شده بر حسب ملیت و اتنیک
با استناد به آمار هه‌نگاو، ۴۴٪ بازداشت شدگان سال ۲۰۲۳ که معادل ۱۰۲۹ نفر می‌باشد، از شهروندان کُرد می‌باشند. همچنین ۶۰۷ شهروند بلوچ معادل ۲۶٪ کل موارد و ۴۰۳ شهروند فارس معادل ۱۷٪ کل موارد بازداشت شده‌اند.
شهروند کُرد: ۱۰۲۹ مورد معادل ۴۴٪ کل موارد.
شهروند بلوچ: ۶۰۷ مورد معادل معادل ۲۶٪ کل موارد.
شهروند فارس: ۴۰۵ مورد معادل ۱۷٪ کل موارد.
شهروند لُر و بختیاری: ۹۴ مورد معادل ۴٪ کل موارد.
شهروند تُرک: ۸۹ مورد معادل ۴٪ کل موارد.
شهروند گیلک و مازنی: ۷۴ مورد معادل ۳٪ کل موارد.
شهروند عرب: ۳۵ مورد معال ۱.۵٪ کل موارد.
شهروند ترکمن: ۱۲ مورد معادل ۰.۳٪ کل موارد.
شهروند خارجی و دارای دو تابعیت: ۸ مورد معادل ۰۲٪ کل موارد.
بازداشت شهروندان کُرد در سال ۲۰۲۳
با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، در سال ۲۰۲۳ میلادی دستکم ۱۰۲۹ شهروند کُرد در شهرهای مختلف کُردستان و ایران توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند که این آمار معادل ۴۴٪ کل بازداشت‌ها در ایران می‌باشد.
بیشترین شهروندان کُرد در استان کُردستان (سنه) بازداشت شده‌اند که ۴۴۹ مورد می‌باشد. پس از آن در استان ارومیه (آ.غ) ۳۵۸ شهروند کُرد، در استان کرمانشاه ۱۱۲ شهروند کُرد، در استان ایلام ۹۷ شهروند کُرد، در استان‌های خراسان رضوی و لُرستان هر کدام ۵ شهروند کُرد و در استان همدان ۲ شهروند و استان گیلان نیز یک شهروند کُرد بازداشت شده‌اند که هویت کامل آنها برای هه‌نگاو احراز شده است.
در سال ۲۰۲۳ دستکم ۵۶ کودک کُرد در ایران بازداشت شده‌اند که معادل ۲۶٪ کل کودکان بازداشت شده در ایران می‌باشد. همچنین ۹۲ زن کُرد معادل ۲۸.۵٪ کل بازداشت زنان در سال گذشته توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند.
همچنین دستکم ۲۲ دانشجوی کُرد (۴۸٪ کل بازداشت دانشجویان) و ۲۸ معلم کُرد معادل ۴۲٪ کل معلمان بازداشت شده در ایران توسط نهادهای امنیتی بازداشت شده‌اند.
نتیجه‌گیری
پس از جنبش ژن ژیان آزادی در جمهوری اسلامی، تعداد قابل توجهی از شهروندان توسط جمهوری اسلامی بازداشت شدند یکی از دلایل این دستگیری‌های بی رویه و غیر قانونی ، تلاش جمهوری اسلامی برای حاکمیت ترور با هدف سرکوب اعتراضات بود.
در سال ۲۰۲۳، حداقل ۲۳۵۲ شهروند در ایران دستگیر شدند، از جمله حداقل ۲۱۶ کودک و نوجوان. بازداشت و حبس کودکان و نوجوانان، با استانداردهای جهانی حقوق بشر در تضاد است. بررسی آمار نشان می‌دهد که بیشترین دستگیری‌ها به ترتیب در استان سیستان و بلوچستان با ۵۸۸ مورد و استان کُردستان با ۴۴۹ مورد رخ داده است، که این حجم بالا از دستگیری‌ها نشاندهنده تعلیق حکومت قانون در این مناطق است.
براساس گزارش، ۸۸ شهروند بهایی و حداقل ۱۰۱ شهروند اهل سنت دستگیر شده‌اند. همچنین، ۲۳۴ زن در سال گذشته بازداشت شده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که بیشترین بازداشت‌های غیرقانونی در میان اقلیت‌های مذهبی، جنسی و جنسیتی، و اتنیکی رخ داده است، که این وضعیت نشاندهنده نقض فاحش حقوق بشر در حکومت جمهوری اسلامی ایران است.