یداله بلدی: “کانی سانان” یکی از روستاهای مریوان است که اغلب مردان این روستا از طریق کولبری امرار معاش می کنند. “کاک توفیق” یکی از ساکنین این روستاست که سالهاست با شغل خطرناک و پرمشقت کولبری هفته ای سه یا چهار بار با گذراز کوه های یخ زده و پرخطرهزینه زندگی خانواده خود را تامین می کند. کاک توفیق افزون بر تأمین هزینه های خود وهمسر و سه فرزندش، باید معیشت پدر ومادرش را نیز، که در کلبه محقر اوزندگی می کنند، تأمین کند و بخشی از درآمد ناچیز او هزینۀ بیماری پدرش می شود.
پدر ومادر و همسر کاک توفیق از هنگام رفتن او از منزل تا بازگشت به خانه همواره در اضطراب و نگرانی به سر می برند، زیرا بارها مشاهده کرده یا شنیده اند که چگونه جنازه کولبران را بر کول اسبها به روستا باز می گردانند. اما فرزندان کاک توفیق در دنیای کودکانه خود با شادمانی چشم به راه بازگشت پدرشان اند، زیرا پدرشان همواره هنگام بازگشت سوغاتیهای کوچکی برای آنها می آورد.
امروز نیز قرار است کاک توفیق عصر بازگردد. “کژال”،همسر کاک توفیق، نیز غذا را آماده کرده است. در این هنگام صدای در به گوش می رسد. کژال شادمانه به سوی در حیاط می شتابد، اما پس از باز کردن در به جای چهره مهربان وخسته کاک توفیق عده ای از اهالی روستا را می بیند که جنازه توفیق را، به روی اسب، دربرگرفته اند. کژال عمق فاجعه را درمی یابد و فریاد زنان موهای خود را می کند وصورتش را می خراشد. کودکان هراسان به مادربزرگ پناه می برند. پدربزرگ گریه کنان می گوید “پشتم شکست. عزیز و نان آور خانواده مان رفت”.
فریاد شیون و زاری خانواده کاک توفیق روستا را فرامی گیرد، اما دیرگاهی است شیون و زاری با زندگی مردم زحمتکش کردستان عجین شده است و مردم همواره با این صحنه های فاجعه آمیز روبرو اند. زندگی خانواده کاک توفیق نمونه ای است از زندگی ۳۰۰ هزار نفر از مردم کردستان که مخارج ناچیز زندگیشان از راه کولبری تأمین می شود.
درسال ۱۴۰۲ تعداد ۴۴ کولبر درحین کولبری کشته شده اند، ۴۶۳ تن از آنان مجروح شده اند وعده ای نیز دستگیر یا جریمه شده اند ومورد ضرب وشتم قرار گرفته اند. یکی از کشته شدگان فقط ۱۵ سال داشت.
تنها در فروردین ماه ۱۴۰۳ تعداد ۱۰ کولبرکشته شده اند و ۱۰ خانواده درایام عید داغدار شدند. یکی از کشته شدگان ۱۲ ساله بود که براثر سرما جان باخت. در همان ماه ۳۹ کولبر نیز مجروخ شدند. کشتار کولبران درماه آغازین سال ۱۴۰۳ نشانگرسبعیت بیشتر رژیم در سال پیش رو است.
کردستان از دیرباز از توسعه نیافتگی رنج می برده است. افزون بر آن پس از انقلاب به علت امنیتی کردن منطقه بدیهی بود که حاکمیت تمایلی به ایجاد زیرساختهای اقتصادی و کارخانه و کارآفرینی و برنامه ریزی برای توسعه اقتصادی کردستان نداشته باشد. پیامد چنین سیاستی بیکاری روزافزون مردم به ویژه جوانان بود. از سالها قبل همواره مبادلات مرزی از آذربایجان غربی تا قصر شیرین وحود داشته اما از اوایل دهه 70 مبادلات مرزی بین کردستان ایران و کردستان عراق به وسیله دسته های بزرگ کولبران آغازشد و لشکر عظیم کولبران در طول 1458 کیلومتر مرزایران وعراق به راه افتاد و چهار استان مرزی آذربایجان، کردستان، کرمانشاه وایلام را دربرگرفت.
ویژگی‌ها و مشکلات کولبری
- کالاها واجناسی که از کردستان ایران به کردستان عراق حمل می شوند عبارتند از لاستیک و قطعات اتومبیل و بنزین. باری، که معمولا از 40 تا 100 کیلو است. محموله های از آن سوی مرز به کردستان ایران لوازم خانگی مانند ماشین لباسشویی، یخچال، لوازم الکتریکی و لوازم آرایش اند؛
- سن کولبران از12 سال تا 70 سال متغیر است. در بعضی موارد پدر وپسر همراه هم اند؛
- درمیان کولبران از بیسواد تا فوق لیسانس و مهندس و حتی ورزشکاران در سطح تیم ملی و قهرمان کشور وجود دارند؛
- درمیان کولبران افراد مسن، معلول و کم بینا هم وجود دارند. یکی از کولبران که پایش با مین اصابت کرده و از زیر زانو قطع شده است، همچنان با پای مصنوعی کولبری می کند؛
- کولبران زن حدود ۵ درصد کل کولبران را تشکیل می دهند.
خطرات جسمانی و جانی متوجه کولبران
خطرات جسمی و جانی زیادی در کمین کولبران اند، که عبارتند از:
- کشته شدن توسط پاسداران: علت مرگ اکثریت کولبرانی که کشته شده اند، اصابت مستقیم گلولۀ پاسداران بوده است؛
- پس از اصابت گلوله، کشته شدن بعلت سقوط از کوه بیشترین میزان کشته شدگان را درمیان کولبران دارد؛
- گرفتاری درمیان بهمن و یخزدگی نیز تاکنون جان چندین کولبر را گرفته است. در سال ۱۴۰۱ دو برادر ۱۷ و ۱۴ ساله به نام‌های آزاد و فرهاد در نزدیکی مریوان درمیان انبوهی از برف جان باختند. مردم مریوان در نیمه شب در میان بوران وبرف برای نجات این دو برادر بسیج شدند، اما متأسفانه دیرشده بود وموفق به نجات آنان نشدند. روز بعد مردم مریوان در حالی که یک تکه نان در دست داشتند، به نشانه این که این دونوجوان قربانی نان شدند، دست به تظاهرات زدند.
- اصابت با مین: تاکنون چندین کولبر براثر اصابت با مین که از جنگ ۸ ساله باقیمانده، جان خود را از دست داده اند.
افزون برمشکلات و خطراتی که جان کولبران را تهدید می کنند، کولبران گاهی دستگیر و جریمه می شوند، بار آنان مصادره می شود، مورد ضرب و شتم و تحقیر قرار می گیرند و حتی اسب آنان را که تنها سرمایه شان است، با شلیک گلوله می کشند.
زندگی ۳۰۰ هزار نفر از هموطنان کرد به رنج و درد کولبران جان بر کف بستگی دارد، که از بیمه بهداشتی و بازنشستگی برخوردارنیستند و تا توان دارند باید به این کار توانفرسا و خطرناک ادامه دهند. با درنظرداشت سیاستهای بیداد گرانه رژیم هیچ گونه افق روشن و امیدبخشی برای کولبران زحمتکش وجود ندارد.