آذرا ۲۶ ساله می‌گوید زمانی که هفته گذشته معترضان مقابل ساختمان شهرداری استانبول در اعتراض به بازداشت شهردار اکرم امام‌اوغلو تجمع کردند، از نقض ممنوعیت تجمعات ترس داشت. اما با گسترش اعتراضات در دانشگاه‌ها و شهرهای مختلف ترکیه، دیگر نتوانست از پیوستن به آن خودداری کند.
او با لبخند، در میان ده‌ها هزار نفر که ممنوعیت تجمع را نادیده گرفته و خیابان‌های اطراف ساختمان شهرداری را در شب جمعه پر کرده بودند، گفت: «جرقه را در چشمان مردم و شور را بر صورت‌شان دیدم و تصمیم گرفتم بیایم.» با وجود جمعیت، آذرا از تلافی می‌ترسد و نام کاملش را نگفت. بسیاری از معترضان ماسک بر چهره داشتند تا با فناوری تشخیص چهره مقابله کنند و از گاز اشک‌آور یا اسپری فلفل پلیس بگریزند. دیگران با لبخند سلفی می‌گرفتند، در حالی که آسمان با آتش‌بازی روشن شده بود.
بازداشت شهردار بزرگ‌ترین شهر ترکیه در یک یورش بامدادی، لحظه‌ای سرنوشت‌ساز در روند طولانی دور شدن این کشور از دموکراسی به شمار می رود. مخالفان اردوغان نگران‌اند که این اقدامی برای کنار زدن تنها رقیب جدی او در انتخابات آینده باشد.
امام‌اوغلو و بیش از ۱۰۰ نفر دیگر از جمله مقام‌های شهرداری و رئیس شرکت ساختمانی وابسته به شهردار، تحت اتهام اختلاس و فساد بازداشت شده‌اند – اتهاماتی که امام‌اوغلو رد می‌کند. او همچنین اتهامات تروریسم را که به خاطر همکاری با ائتلافی چپ‌گرا پیش از انتخابات محلی سال گذشته مطرح شده، رد کرده است؛ انتخاباتی که باخت‌های بزرگی را برای حزب عدالت و توسعه اردوغان به همراه داشت.
وزیر دادگستری ییلماز تونچ تلاش کرد تا هرگونه شائبه سیاسی بودن این پرونده‌ها را رد کند و گفت: «نسبت دادن تحقیقات قضایی به رئیس‌جمهورمان، دست‌کم گستاخی و بی‌مسئولیتی است.»
در عرض چند روز، اعتراض به بازداشت امام‌اوغلو آغاز ، بسیار فراتر رفت. آذرا می گوید: «این فقط درباره امام‌اوغلو نیست، بلکه درباره نبردی برای دموکراسی، قانون و حقوق برابر است.»
اردوغان مدتهاست تلاش دارد کنترل استانبول را از دست مخالفان پس بگیرد. تظاهرکنندگان با هیجان ممنوعیت تجمع را در شهری که اردوغان در آن کار سیاسی‌اش را به‌عنوان شهردار آغاز کرد، شکستند. دِیلر، یکی از معترضان که کنار ایستگاه مترو ایستاده بود، گفت: «این پاسخ به فشارهایی است که سال‌ها انباشته شده.»
او با اشاره به بحران اقتصادی گفت: «اقتصاد، آموزش، نظام سلامت – همه مشکل دارند. از این دولت خسته شده‌ایم.»
هواداران شهردار گفتند ۳۰۰ هزار نفر شب جمعه در استانبول تظاهرات کردند. ویدیوهایی هم از درگیری میان معترضان و پلیس در شهرهای بزرگ پخش شد. وزیر کشور ترکیه، علی یرلیکایا، اعلام کرد که ۳۴۳ نفر در ۹ شهر بازداشت شده‌اند.
مقام‌های ترکیه تلاش‌ها برای سرکوب اعتراضات را شدت بخشیدند، از جمله با مسدود کردن دو پل منتهی به شهرداری استانبول و بستن خیابان‌های اطراف با صف‌های پلیس ضد شورش.
اردوغان در واکنش به فراخوان تظاهرات از سوی رهبر مخالفان، گفت: «ترکیه کشوری نیست که در خیابان اداره شود – ما تسلیم تروریسم خیابانی نخواهیم شد.»
با وجود خشم داخلی، واکنش‌های بین‌المللی به بازداشت امام‌اوغلو کمرنگ بود. مشخص‌ترین واکنش، مالی بود: بانک مرکزی ترکیه رکورد زد و ۱۱.۵ میلیارد دلار برای حمایت از لیر هزینه کرد، چرا که سرمایه‌گذاران فرار کردند و ارزش پول سقوط کرد.
واکنش‌های دیگر بسیار کم‌اثرتر بودند. سخنگوی دبیرکل سازمان ملل گفت امید دارد «قوانین عادی دادرسی رعایت شود»، در حالی که سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اظهار داشت: «در مورد فرآیندهای تصمیم‌گیری داخلی کشور دیگری اظهار نظر نخواهیم کرد.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و اردوغان چند روز پیش از بازداشت امام‌اوغلو تلفنی صحبت کرده بودند. گفته شده که اردوغان به دنبال دیدار با ترامپ در کاخ سفید در ماه‌های آینده است.
استیو ویتکوف، نماینده آمریکا در امور خاورمیانه، در گفت‌وگویی با تاکر کارلسون گفت گفت‌وگوی ترامپ و اردوغان «تحولی بنیادین» بوده و افزود: «اخبار مثبت زیادی از ترکیه می‌رسد.»
گونول تول، تحلیل‌گر مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، می گوید: «آب و هوای بین‌المللی باعث شده اردوغان بسیار احساس قدرت کند. رئیس‌جمهور آمریکا دارد دموکراسی را تضعیف می‌کند، یعنی آمریکا دیگر به داخل خود نگاه می‌کند و برایش اهمیتی ندارد دیگر مستبدان در دنیا چه بلایی بر سر مردمشان می‌آورند. این وضعیت جوی جهانی را ایجاد کرده که در آن مستبدان احساس می‌کنند می‌توانند هر کاری بکنند.»
رهبران اروپایی که پیش‌تر سریعاً اردوغان را نقد می‌کردند، مانند امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، هنوز به رویدادهای ترکیه واکنشی نشان نداده‌اند، چرا که انتظار می‌رود آن‌ها بیشتر به آنکارا به عنوان تأمین‌کننده نیروهای حافظ صلح در اوکراین نگاه کنند.
تول می‌گوید: «با بازگشت ترامپ به کاخ سفید و تغییر موضع او به‌سوی روسیه در مورد اوکراین، اروپا در حالت وحشت است و سعی دارد دفاع خود را تقویت کند. در این شرایط، حرف‌هایی از همکاری بیشتر با اردوغان به میان آمده.»
اورزولا فون‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، بالاترین مقام غربی بود که واکنش نشان داد و گفت: «ترکیه باید از ارزش‌های دموکراتیک، به‌ویژه حقوق مقام‌های منتخب، حفاظت کند.»
سونر جاگاپتای، زندگی‌نامه‌نویس اردوغان و تحلیل‌گر در مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، گفت چنین اظهاراتی احتمالاً تأثیری در سیاست او نخواهد داشت.
او گفت: «احتمالاً هیچ اقدام معناداری در پی نخواهد بود؛ نه تحریمی، نه لغو دعوت اردوغان به نشست‌ها، نه کنار گذاشتن ترکیه از برنامه‌ریزی‌های آینده. هیچ پیامد مشخصی نخواهد بود، چون ترکیه در صحنه جدید جهانی جایگاه مهمی برای خود دست و پا کرده است.»
حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) قرار است آخر هفته، پس از یک رأی‌گیری نمادین درون‌حزبی، امام‌اوغلو را به‌عنوان نامزد ریاست‌جمهوری معرفی کند. تجمع‌کنندگان در مقابل شهرداری تأکید داشتند که او باید نامزد باقی بماند، حتی اگر از زندان رقابت کند.
جاگاپتای می‌گوید: «اردوغان زمانی که در دهه ۹۰ برای مدتی به زندان رفت، از شهردار به قهرمان ملی تبدیل شد. او می‌خواهد جلوی تکرار این روند را بگیرد و چون نهادها و رسانه‌ها را در کنترل دارد و نگران نقدهای بین‌المللی نیست، شرط بسته که این بار همه‌چیز متفاوت خواهد بود.»
منبع: گاردین – برگردان برای اخبار روز: کمال فرهمند
اخبار روز