در واکنش به تصمیم دولت ایالات متحده برای بررسی بیشتر این موضوع که آیا منشاء شیوع ویروس کرونا نشت آن از یک آزمایشگاه چینی بوده، پکن این تئوری را محکوم کرده است.
روز گذشته (چهارشنبه) جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، خواستار “تلاش مضاعف” سازمان‌های اطلاعاتی تحت امر خود شد تا معلوم شود این ویروس برای اولین بار به چه صورت به انسان منتقل شد.
در واکنش به این تصمیم امروز – پنجشنبه ۲۷ مه – وزارت خارجه چین کاخ‌سفید را به “سیاسی‌کاری و مقصر دانستن بی‌اساس” متهم کرد.
چین هرگونه ارتباط بین شیوع ویروس کرونا و آزمایشگاه تحقیقات ویروس‌شناسی شهر ووهان در آن کشور را رد کرده است.
ویروس کرونا برای اولین بار در اواخر سال ۲۰۱۹ در ووهان شیوع یافت و از آن زمان تاکنون بیش از ۱۶۸ میلیون مورد ابتلا به آن در سراسر جهان تایید شده و حدود ۳.۵ میلیون نفر هم در اثر این بیماری جان داده‌اند.
منابع رسمی تا کنون شیوع اولیه ویروس کرونا را به فروش گوشت آلوده حیوانات وحشی در بازار گوشت و تره‌بار ووهان مرتبط می‌دانستند که باعث شده پژوهشگران این نظر را دنبال کنند که این ویروس در ابتدا از حیوانات به انسان منتقل شد. نظریه نشت آزمایشگاهی در گذشته هم توسط برخی مقامات دولت قبلی آمریکا مطرح شده بود اما بسیاری از کارشناسان و رسانه‌ها آن را بسیار نامحتمل و در مواردی مردود دانسته بودند.
اما گزارش‌های اخیر رسانه‌های آمریکایی حاکی از “شواهد فزاینده” در این مورد است که منشا این ویروس می‌تواند آزمایشگاهی در کشور چین باشد و این ویروس به طور تصادفی از این محل به بیرون “نشت” کرده است.
چرا این اختلاف حالا بروز کرده است؟
روز چهارشنبه، جو بایدن در بیانیه‌ای گفت که پس از روی کار آمدن خودش، خواستار گزارشی در مورد شیوع ویروس کرونا شد و “از جمله خواسته بود مشخص شود که آیا علت آن تماس انسان با یک حیوان آلوده بوده یا یک حادثه آزمایشگاهی؟” او گفته است که با دریافت گزارش اولیه، حالا خواستار “پیگیری بیشتر” شده است.
آقای بایدن گفت که نظر مشترک بخش عمده جامعه اطلاعاتی یکی از این در مورد است اما پژوهشگران “اعتقاد دارند که هنوز اطلاعات کافی برای موثق دانستن یکی از احتمالات وجود ندارد”.
وی گفت که اکنون از نهادهای اطلاعاتی خواسته “تلاش خود را برای جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات مضاعف کنند تا بتواند ما را به نتیجه نهایی برساند.”
این بیانیه خشم مقامات چینی را برانگیخت.
ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین گفته این اظهارات نشان می‌دهد ایالات متحده “به شواهد واقعی و حقیقت اهمیت نمی‌دهد و به پژوهش جدی مبتنی بر داده‌های علمی در مورد منشأ این ویروس علاقه‌مند نیست.”
وی گفت: “هدف آنها بهره‌برداری از یک بیماری همه‌گیر برای انگ‌زنی، سیاسی‌کاری و مقصر دانستن بی‌اساس است، آنها حرمت علم را نگه نمی‌دارند، نسبت به زندگی و سلامت مردم احساس هیچ مسئولیتی ندارند و اقداماتشان مغایر هماهنگی در تلاش برای مبارزه با این ویروس است.”
سخنگوی وزارت خارجه چین همچنین گفت آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا “سابقه سیاهی” در انتشار اطلاعات نادرست دارند.
در بیانیه سفارت چین در آمریکا هم، بدون اشاره مستقیمی به دستور آقای بایدن، آمده است که “روش اتهام‌زنی بی‌اساس و نسبت دادن تقصیر به دیگران در حال بازگشت است.”
تفسیر از: جان سادورث، گزارشگر مسایل چین
خوانندگانی که تا پیش از این به آنان گفته شده بود فرضیه نشت ویروس کرونا از آزمایشگاه در چین را باید یک “نظریه توطئه” بی‌اساس بدانند، حالا به طور ناگهانی مشاهده می‌کنند که همان منابع در صفحه اول خود همان نظریه توطئه را به عنوان یک احتمال واقعی مطرح می‌کنند و آن را به عنوان یک گزینه کاملا منطقی و قابل بررسی می‌دانند.
حقیقت این است که همیشه شواهد عینی زیادی برای حمایت از هر دو فرضیه نشت آزمایشگاهی یا سرایت از حیوان به انسان وجود داشته است. اعتقاد به منشا انتقال یک ویروس مشترک بین حیوان و انسان و منتقل شدن ویروس کووید-۱۹ از خفاش به انسان بر این اساس مبتنی است که انواع دیگر و کم خطرت ویروس کرونا قبلا همین مسیر را طی کرده بودند.
اما موارد زیادی از نشت آزمایشگاهی هم وجود دارد که پژوهشگران به طور تصادفی به همان ویروسی که روی آن تحقیقات می‌کنند آلوده شده‌اند. اتفاقا شیوع ویروس کشنده کرونا در ووهان یعنی شهری آغاز شد که یکی از آزمایشگاه‌های مهم جهان که در زمینه ویروس‌های خفاش‌ها فعالیت دارد در آن واقع شده است.
آنچه تغییر کرده، شواهد و مدارک جدید نیست زیرا تاکنون شواهد کافی برای اثبات هیچ یک از دو فرضه به دست نیامده است. آنچه که تغییر یافته است تغییر دولت و سیاست در آمریکاست.
فرضیه نشت آزمایشگاهی در زمانی مطرح شد که رسانه‌ها نسبت به انتشار “اطلاعات نادرست” از منابع دولتی هشدار می‌دادند. در آن زمان، رسانه‌های این فرضیه را به خاطر تکذیب مقامات چینی مردود ندانستند بلکه بیشتر به خاطر آن نادرست قلمداد کردند که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا، شخصا آن را محتمل دانسته بود.
تلاش‌های خود من برای بررسی جدی فرضیه نشت آزمایشگاهی در ماه مه سال گذشته مدتها درگیر مقاومت سردبیران بی‌بی‌سی بود تا اینکه سرانجام توانستم آن را منتشر کنم.
اما در جامعه علمی با وجود اینکه اکثر ویروس‌شناسان اصرار داشتند که فقط منشا انتقال از حیوان به انسان بررسی شود، یک گروه مصمم از متخصصا همچنان معتقد بودند که احتمال نشت آزمایشگاهی هم باید مورد بررسی قرار گیرد.
البته حالا دیگر برای تحقیقات مستقل ممکن است خیلی دیر شده باشد زیرا بعید به نظر می‌رسد چین که قبلا به سازمان جهانی بهداشت که اجازه تحقیقات محدود در محل را داده بار دیگر راضی شود پژوهشگران برای یافتن مسیر واقعی شیوع جهانی ویروس کرونا بازهم در آن کشور تحقیقات کنند.
درباره فرضیه نشست آزمایشگاهی چه می‌دانیم؟
گمانه زنی در مورد موسسه ویروس‌شناسی ووهان – یکی از آزمایشگاه‌های برتر تحقیقات ویروس‌شناسی در چین – سال گذشته آغاز و توسط دونالد ترامپ مطرح شد.
دلیل این بود که در ماه آوریل سال ۲۰۲۰ مکاتبات سابق و ارتباطات سفارت آمریکا در چین با وزارت خارجه در واشنگتن منتشر شد و نشان داد که از مدتها پیش، آنان نگران ایمنی نهادهای تحقیقات میکروب شناسی در چین بودند.
در اوایل سال جاری، سازمان بهداشت جهانی که آقای ترامپ آن را به جانب‌داری از چین متهم کرده بود گزارش مشترکی را با شراکت و حمایت پژوهشگران چینی منتشر و در آن تصریح کرد که احتمال نشست ویروس از آزمایشگاه “بسیار بعید” است.
این گزارش حتی انتقال ویروس از طریق خرید و مصرف گوشت خفاش وحشی را هم نادیده گرفته و گفته است که ویروس احتمالاً از طریق حیوان واسطه دیگری از خفاش به انسان رسیده است، هرچند افزود که تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.
سخنگوی سازمان جهانی بهداشت روز پنجشنبه در مصاحبه با بی‌بی‌سی بازهم تکرار کرد که مطالعات بیشتر “در طیف وسیعی از موضوعات، از جمله در تشخیص زود هنگام موارد شیوع و نقش احتمالی بازارهای فروش حیوانات وحشی، انتقال از طریق زنجیره غذایی و فرضیه حادثه آزمایشگاهی” مورد نیاز است.
فرضیه نشت آزمایشگاهی براساس گزارش‌های اخیر منتسب به منابع اطلاعاتی مبتنی است که گفته‌اند سه عضو موسسه ویروس‌شناسی ووهان در نوامبر ۲۰۱۹ در بیمارستان بستری شدند، یعنی چند هفته قبل از اینکه چین مورد اول بیماری جدید را تاییدکند.
آنتونی فاوچی، مشاور بهداشتی-پزشکی جو بایدن در گذشته تاکید کرده بود که به اعتقاد او ویروس از حیوان به انسان منتقل شده است اما حالا می‌گوید که دیگر مطمئن نیست که رشد این ویروس طبیعی بوده است.
دستور آقای بایدن برای تحقیقات بیشتر یک روز پس از آن صادر شد که حاویر بسرا، وزیر خدمات بهداشتی و انسانی ایالات متحده از سازمان جهانی بهداشت خواست نسبت به “شفافیت” تحقیقات در مورد منشا این ویروس اطمینان حاصل کند.
وی گفت “مرحله دوم مطالعه منشا کووید-۱۹ باید از نظر منابع و مراجع و شفافیت تحقیقات بر مبنای علمی استوار باشد و به متخصصان بین‌المللی استقلال عمل دهد تا منبع ویروس و روزهای اولیه شیوع آن را به طور کامل ارزیابی کنند.”
در حالی که هنوز هیچ مدرکی مبنی بر تولید یا تکامل این ویروس توسط انسان وجود ندارد، فیسبوک روز پنجشنبه گفت که با توجه به تحقیقات در حال انجام و پس از مشورت با متخصصان بهداشت عمومی “دیگر ادعاهای مربوط به ساخت ویروس کووید-۱۹ را به عنوان اطلاعات گمراه کننده از پست‌های خود حذف نخواهد کرد.” فیسبوک سال گذشته هرگونه اشاره به نشت آزمایشگاهی ویروس کرونا را “شایعه بی‌اساس” دانسته و انعکاس آن را ممنوع کرده بود.
در این بیانیه آمده است: “ما در حال ادامه رایزنی با متخصصان بهداشت هستیم تا با روند در حال پیشرفت بررسی در مورد این بیماری همگام باشیم و به طور مرتب نگرش خود را با واقعیات و روندهای جدید به روز کنیم.”