- سمیه علی: بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی:برای جامعه اقلیت هزاره سال ۲۰۲۱ به تلخی شروع شد. ۱۱ کارگر معدن در استان بلوچستان به قتل رسیدند. مسئولیت این حمله را شبه نظامیان سنی موسوم به “دولت اسلامی” یا داعش به عهده گرفتند.
این کشتار که سوم ژانویه اتفاق افتاد، با محکومیت وسیع در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خبری روبه‌رو شد و یک بار دیگر توجه جهانی را به وضعیت قوم هزاره در پاکستان جلب کرد.
قوم هزاره که بزرگ‌ترین جمعیت مسلمانان شیعه در کشور پاکستان با اکثریت سنی مذهب هستند، سال‌هاست با حملات گروه‌های شبه‌نظامی و بی‌توجهی دولت روبه‌رو هستند.
دولت پاکستان در تلاش برای ایجاد امنیت اقلیت‌های قومی کشور، می‌گوید آنها “شهروندان برابر” هستند و حفاظت از آنها وظیفهٔ دولت است.
هزاره‌ها چه کسانی هستند؟
قوم هزاره ریشه در منطقهٔ هزارستان در مرکز افغانستان دارد.
در قرن نوزدهم در گریز از آزار و ستم از افغانستان گریختند و در شهر کویته در استان بلوچستان مستقر شدند.
بیش از نیم میلیون هزاره اکنون در پاکستان زندگی میکند که بیشتر آنها در اطراف شهر کویته، مرکز استان بلوچستان سکونت دارند که چندین دهه شاهد جنبش‌های جدایی‌طلبانه بوده است.
دلیل حملات
کارشناسان معتقدند دلایل مذهبی باعث آن بوده است.
احساسات ضد شیعه در پاکستان در پی جنبش تندروی اهل سنت در این کشور آغاز شده است ، زمانی که برای اولین بار در سال ۱۹۸۱ پوستر‌هایی بر در و دیوار شهر کویته چسباندند و در آنها شیعیان را “کافر” نامیدند.
از آن زمان، قوم هزاره در طول سال‌ها هدف زنجیره‌ای از حملات قرار گرفته است که مسئولیت بیشتر آنها را گروه‌های شبه‌نظامی سنی مانند لشکر جهنگوی بر عهده گرفته است.
بنا بر مطلبی که در روزنامهٔ انگلیسی‌زبان اکسپرس تریبون در سال ۲۰۱۳ منتشر شد ” خشونت علیه هزاره‌ها بخشی از خشونت‌های وسیع‌تر علیه اقلیت‌های قومی در پاکستان است، تا زمانی که گروه‌های شبه‌نظامی سنی قدیمی و گروه‌های جدید‌تر مانند طالبان بر مبنای ایدئولوژی مسموم ضد شیعهٔ خود عمل می‌کنند”.
در گزارش سال ۲۰۱۹ کمیسیون حقوق بشر پاکستان آمده است که قوم هزاره در این کشور با درگیری‌های شدید فرقه‌ای رو‌به‌روست.
در این گزارش آمده است “هزاره ها از سال ۱۹۹۹ به طور مداوم هدف بمب‌گذاری‌های انتحاری و کشتا‌رهای هدفمند تروریست‌ها و افراطیون مذهبی قرار گرفته‌اند”.
سجاد چنگیزی، فعال حقوقی و عضو جامعهٔ هزاره به بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی گفت:”قوم هزاره قربانی سیاست‌گذاران پاکستانی است که گروه‌های شبه‌نظامی را به نام “طالبان خوب” تحمل کردند و با آنها مقابله نکردند. گروه‌های مذهبی نفرت‌پراکنی می‌کنند. یک بار اهل سنت آشکارا همه را دعوت به کارزاری بر ضد اقلیت هزاره در کویته کرد”.
قوم هزاره مدت‌هاست که از ارتش پاکستان می‌خواهد تا با لشکر جهنگوی بجنگد. ارتش قول محافظت از این قوم را داده است. در سال ۲۰۱۸ سرکردهٔ گروه شبه‌نظامی جهنگوی به قتل رسید.
پاکستان بارها هند را متهم به ترویج ناآرامی‌های قومی در پاکستان کرده است. در آخرین مورد، عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان گفت:”سرویس‌های اطلاعاتی کشور دریافتند که هند برای “شعله‌ور کردن آتش فرقه‌گرایی” از گروه موسوم به دولت اسلامی یا داعش حمایت میکند.
تلاش برای بقا
بیشتر هزاره‌ها در بلوچستان زندگی می‌کنند که با وجود برخورداری از ذخایر معدنی و وجود پروژه‌هایی به عنوان بخشی از دالان اقتصادی پاکستان‌ـ‌چین سیپیک همچنان کم‌توسعه‌ترین استان کشور است.
در سرمقاله ۳۰ دسامبر یکی از روزنامه‌های معتبرآمده است: “مردم عادی در بلوچستان احساس می‌کنند که منابع عظیم زغال‌سنگ و گاز این استان به مصرف دولت مرکزی و استان‌های دیگر می‌رسد، در‌حالی‌که سهم اندکی از آن نصیب خود استان بلوچستان می‌شود”.
احساس ناامنی بر کار و تحصیل ساکنان این منطقه هم اثر می‌گذارد.
فیلم مستندی به نام “ای شهیدان کجایید؟” در وبسایت گروه بین‌المللی حقوق اقلیت‌ها قرار داده شده است که داستان دختر جوان هزاره‌ای را در این استان روایت میکند. او می‌گوید مادرش نمی‌گذارد به مرکز برگزاری آزمون که دور‌تر از محل زندگی آنهاست برود. این دختر می‌گوید:”تا به خانه بازگردیم، مادر‌ها نگران جان ما هستند”.
به طور کلی شیعیان نمایندگان محدودی در عرصهٔ سیاسی پاکستان دارند.
در تفسیر ۱۰ ژانویهٔ نیشن‌دیلی آمده است: “با اینکه حدود ٪۲۰ جمعیت پاکستان شیعه هستند اما در مجلس‌های قانون‌گذاری ملی و محلی سهم کوچکی به آنها اختصاص داده شده است”.
کارشناسان بر این باورند که رویکرد دولت در قبال اقلیت‌ها را اکثریت سنی مذهب هدایت میکند.
دکتر جواد سلیم، فعال حقوقی از کویته به بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی گفت:” اتحاد با گروه‌های اهل سنت وشبه‌نظامی‌های جهادی از نظر استراتژیک برای آنها مهم‌تر است”.
واکنش‌ها به آخرین حمله
خانوادهٔ کسانی که در حملهٔ ژانویه کشته شدند تا پیش از دیدار عمران‌خان از دفن اجساد آنها خودداری کردند.
آنها تا چند روز دست به اعتراض زدند و به صورت آنلاین هم عمران خان هدف انتقادات شدیدی قرار گرفت. هشتگ‌هایی مانند “زندگی هزاره مهم است” و “شیعهٔ هزاره عدالت می‌خواهد” در شبکه‌های اجتماعی رواج پیدا کرد.
سر‌انجام ۹ ژانویه، نخست‌وزیر به محل اعتراضات در کویته رفت و به آنها اطمینان داد که دولت برای امنیت آنها تلاش خواهد کرد.
پیش از آن، شیخ رشید، وزیر کشور گفت “عناصری” که در این حادثه نقش داشته‌اند را “نخواهیم بخشید”. او اولین مقام دولتی بود که به طور رسمی از کویته بازدید کرد.
پس از دیدار رشید دولت تصمیم گرفت تا گروه تحقیق سطح بالایی به سرپرستی استاندار بلوچستان برای تحقیق و پیگیری این کشتار تشکیل دهد. همچنین وعده پرداخت غرامت مالی و تأمین شغلی به خانواده‌ها و خویشاوندان کشته‌شدگان داده شد.
فعالان می‌گویند اگر بخواهیم قربانی شدن قوم هزاره پایان یابد کارهای بیشتری باید انجام شود.
سجاد چنگیزی به بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی گفت: “مردم بلوچ، استان مستقلی می‌خواهند اما حتی درخواست آن را مطرح نمی‌کنند، ما هیچ سهمی از گاز، طلا یا مبادلات سیپیک نمی‌خواهیم. ما فقط می‌خواهیم فرزندان و مردان که صبح‌ها به مدرسه و سر کار می‌روند، شب به خانه بازگردند. ما فقط حق زندگی می‌خواهیم”
بی بی سی