«یحیی‌ابراهیم حسن السِنوار» رئیس شاخه سیاسی حماس که به عنوان یکی از فرماندهان نظامی کلیدی نیز فعالیت داشت، در یکی از عملیات‌های ارتش اسرائيل کشته شد. او به تازگی پس از ترور «اسماعیل هنیه» به رهبری حماس انتخاب شده بود. سنوار جمهوری اسلامی را حامی بزرگ حماس می دانست. او چه ارتباطی با حکومت ایران داشت؟
حذف یحیی سنوار، رهبر حماس تازه ترین ضربه به «محور مقاومت» یا گروهای نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه است که در یک سال رهبران و فرماندهان کلیدی خود را از دست داده است.
برخی معتقد بودند که انتخاب سنوار به ریاست حماس تحت فشار و نفوذ ایران صورت گرفته بود. حضور او در رهبری حماس به‌نوعی نشانگر پیوندهای عمیق‌تر این گروه با جمهوری اسلامی و تقویت جایگاه آن در معادلات منطقه‌ای بود.
سنوار ۱۶ مرداد ۱۴۰۳ پس از ترور «اسماعیل هنیه» در تهران به رهبری حماس انتخاب شد. اما پیش از این انتخاب و با ورود جنگ غزه به یازدهمین ماه، دولت اسراییل عهد کرد که او را از بین ببرد. موضوعی که در سال‌های گذشته هم ارتش اسرائيل بارها بر آن تاکید کرده بود.
سنوار بارها از جمهوری اسلامی «بابت حمایت از مقاومت فلسطین تشکر و قدردانی» کرده بود و در عین حال «از کشورهای عربی» می‌خواست تا «همانند ایران» عمل کنند.
رهبر کشته شده حماس بارها از نقش حیاتی ایران در تقویت توانایی‌های نظامی حماس سخن گفته بود. او می‌گفت موشک‌های «گراد» و «فجر» که از سوی این گروه به سمت شهرهای اسراییل شلیک شده‌اند، یا توسط ایران تأمین شده‌اند یا با کمک مالی و فنی ایران تولید شده‌اند. سنوار با ستایش از ایران گفت که بدون حمایت‌های ایران، حماس به چنین توانمندی‌هایی دست نمی‌یافت.
سنوار، که از نظر اسراییل یکی از طراحان اصلی حمله۱۵ مهر ۱۴۰۳ یا ۷ اکتبر به شمار می‌رفت، چهره‌های رسانه‌ای نبود و در مجامع عمومی کمتر سخن می‌گفت. با این حال بسیاری او را رهبری تاثیرگذار در میان اعضای حماس می‌دانستند که مسائل سلسله مراتبی را چندان رعایت نمی‌کرد. رادیو اسراییل گزارش داد که سنوار لباس نظامی بر تن کرده و در نبردهای زمینی شرکت می‌کرد. آخرین تصویر منتشر شده از او که در محله تل‌السطلان غزه گرفته شده بود، این موضوع را تأیید می‌کند.
از اردوگاه تا رهبر حماس
سنوار سال ۱۳۴۱ در اردوگاه پناهندگان خان‌یونس در نوار غزه به دنیا آمد. در مدارس همین اردوگاه تحصیل کرد و پس از پایان دورهٔ متوسطه، برای ادامهٔ تحصیل به دانشگاه اسلامی غزه پیوست. وی توانست به یکی از چهره‌های نزدیک به «احمد یاسین»، بنیانگذار گروه افراطی حماس تبدیل شد. اما در سال ۱۹۹۸ او به‌اتهام دست داشتن در کشته شدن شماری از سربازان اسراییلی به چهار بار حبس ابد محکوم شد.
سنوار بعد از ۲۴ سال زندان، در جریان قرارداد «وفاداری با آزادگان» در اکتبر سال ۲۰۱۱آزاد شد. بسیاری از تلاش‌های او در قالب کتاب برای فهم فرهنگ و سیاست اسراییل در زندان نوشته‌اند. وی با بهره بردن از این شناخت پس از آزادی از زندان، به یکی از بانفوذترین شخصیت‌های حماس میان رهبران سیاسی و فرماندهان نظامی حماس تبدیل شد.
او پس از آزادی از زندان در سال ۱۳۹۰ به همراه اسماعیل هنیه و هیئت همراه به ایران سفر کرد. در این دیدار که با «علی خامنه‌ای» انجام شد او به حضار در مورد سنوار گفته بود «بی‌تردید در مبارزه با رژیم صهیونیستی به برکت اعتقادات قوی و روحیه بالایشان پیروز ظاهر خواهند شد.»
جزئیات زیادی از این سفر سنوار اگرچه معلوم نیست ولی گفته می‌شود که او در ایران با «قاسم سلیمانی» نیز ملاقات داشته است.
در سال ۱۳۹۴ وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای سنوار را به همراه «محمد ضیف» فرمانده کل گردانهای قسام و «روحی مشتهی» عضو دفتر سیاسی این جنبش در لیست تروریسم واشنگتن قرار داد. او همچنین پیش از مرگ به چهره‌ای بدل شد که ارتش اسرائيل برای افشا کننده محل وی جایزه ۴۰۰ هزار دلاری تعیین کرده بود.
سنوار پیش از آنکه رهبر حماس شود، در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان رئيس حماس در نوار غزه و فرمانده شاخه نظامی آن انتخاب شد. زمانی که سنوار ریاست این جنبش در غزه را بر عهده داشت و در ۱۵ خرداد ۱۴۰۰ گفته بود: «نبرد بعدی بین اسراییل و فلسطینی‌ها، شکل خاورمیانه را تغییر خواهد داد.»
روابط با «ایران» هرگز قطع نخواهد شد
سنوار در یکی از سخنرانی‌های اخیر خود اعلام کرد «ما روابط خود را با ایران و سایر طرف‌ها هرگز قطع نخواهیم کرد.» در عین حال وی جنبش حماس را «مبارزان تحقق آزادی فلسطین و انقلابیون برای اعطای حق آزادی به ملت» خود دانسته بود که بخشی از محور مقاومت هستند.
سنوار در حالی به روابط خوب با جمهوری اسلامی اشاره می‌کند که روابط تهران و حماس همواره مطلوب نبوده است.
پس از وقوع جنگ داخلی سوریه در سال ۱۳۸۹ روابط بین تهران و حماس به دلیل عدم حمایت این گروه از دولت سوریه قطع شد. اما در میانه دهه ۹۰ این اختلافات کاهش یافت به نوعی که سنوار در سال ۹۶ در مورد رابطه حماس با جمهوری اسلامی به «الموقع پست» گفته بود: «بعد از سالها تنش به دلیل جنگ داخلی سوریه، جنبش حماس روابطش با ایران را اصلاح کرد و امروز ایران بزرگترین حامی جنبش حماس است.»
وی همچنین اعلام کرد که جمهوری اسلامی یکی از حامیان مالی حماس است، وی توضیح می‌دهد: «امروز روابط با ایران عالی و بیش از عالی است و ایران بزرگترین حامی مالی و تسلیحات گردانهای شهید عزالدین قسام است.»
سال ۹۷ سنوار بار دیگر به موقعیت جمهوری اسلامی تاکید کرد. او در گفتگو با «المیادین » گفت: «این روابط در اوج قدرت و گرمی قرار دارد و تهران در سال‌های پس از تجاوز ۵۱ روزه رژیم صهیونیستی علیه غزه در سال ۲۰۱۴ در حمایت مالی، تسلیحاتی و استشاری از مقاومت کوتاهی نکرده است.» او همچنین در این گفتگو خبر از آن داد که روابط حماس با حزب الله لبنان هم «بسیار عالی» است.
در فروردین ۱۴۰۲ و همزمان با روز قدس، سنوار بار دیگر از جمهوری اسلامی تشکر کرد. او گفت: «امام خمینی جمعه پایانی ماه رمضان را روز جهانی قدس اعلام کردند تا قدس همیشه در قلب و درون امت باقی و حاضر باشد. جمهوری اسلامی ایران وصیت امام خمینی را به نحو احسن پیاده کرد.»
وی برای توضیح نظر خود گفت: «اهتمام رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران به قدس و مسجد الاقصی و حمایت از جریان‌های مقاومت در مسیر آزادسازی فلسطین بهترین گواه بر این مساله است.» مسئله‌ای که احتمالا به حمایت‌های مادی جمهوری اسلامی باز می‌گردد.
خوشحالی زودگذر جمهوری اسلامی
گزارش‌ها حکایت از آن دارد که ایران سالانه حداقل ۱۰۰ میلیون دلار به حماس کمک کرده و در عین حال به اعضای این گروه آموزش‌های نظامی ارائه داده است. در میان جنگ غزه ارتش اسراییل می‌گوید «اسناد متعددی» را به همراه مقادیر قابل‌توجهی پول در غزه کشف کرده است که نشان‌دهنده پرداخت ۱۵۴ میلیون دلار پول نقد «از سوی ایران به یحیی سنوار»، است.
از همین روست که سنوار متعهد به حفظ روابط خود با ایران است و این ارتباط را ستون اصلی مبارزات حماس علیه اسراییل می‌داند. این پیوند نه تنها به پیشبرد اهداف ضد اسراییلی حماس کمک می‌کند، بلکه نفوذ منطقه‌ای ایران را گسترش داده و جایگاه تهران را در معادلات منطقه تقویت می‌کند.
در پاداش همین تقویت جایگاه است که مقامات جمهوری اسلامی بعد از انتخاب سنوار به ریاست حماس او را در موجی از تبریکات خود غرق کردند. آن‌ها معتقدند این انتخاب به آزادی فلسطینیان سرعت می‌بخشد. اما آنچه این روزها حداقل در غزه جاری است، آوارگی فلسطینیان است.
بعد از انتخاب سنوار، «اسماعیل قاآنی»، فرمانده نیروی قدس، «محمدرضا آشتیانی» وزیر وقت دفاع، «محمد باقری» رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، «علی‌اکبر ولایتی» مشاور خامنه‌ای در امور بین‌الملل در پیام‌های جداگانه‌ای به وی تبریک گفتند. علی باقری، سرپرست وزارت خارجه ایران هم گفت: «باید خدا را شکر کنیم که برادران ما در حماس، یحیی سنوار را به عنوان جانشین اسماعیل هنیه انتخاب کردند.» او همچنین سنوار را «مایه مباهات» خواند.
«حسین سلامی» فرمانده‌کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پیامی انتصاب سنوار را تبریک گفته و تاکید کرد: «مثل همیشه از هیچ کمکی به شما و سایر مجاهدان مقاوم دریغ نخواهیم کرد.» همچنین «آیت‌الله احمد جنتی» دبیر شورای نگهبان گفت «انتخاب یحیی سنوار اثبات‌کننده این واقعیت است که جبهه جهانی مقاومت در مسیر ایستادگی در برابر ظالمان ثابت قدم است.»
همچنین «جبهه پایداری انقلاب اسلامی» برای انتخاب سنوار بیانیه صادر کرد. در این بیانیه آمده بود «انتخاب سریع و به جای برادر مجاهد جناب آقای یحیی سنوار به عنوان پرچمدار جنبش حماس، پیام روشنی به صهیونیست‌ها بود» پیامی که از نظر این بیانیه «قطعیت مقاومت و مبارزه» را «تا نابودی این رژیم غاصب» ادامه خواهد داد.
«محمدباقر قالیباف» رئیس مجلس شورای اسلامی هم به سنوار نامه نوشت و گفت: «بی‌تردید حضور جنابعالی به عنوان شخصیتی مجاهد و مبارزی قهرمان در میدان‌های مقاومت ثابت کرد که مسیر پر افتخار شهدای راه قدس، با مجاهدت‌های برادران عزیز ما در حماس و محور مقاومت، همواره ادامه خواهد داشت.»
همه این پیام‌ها و تأکیدات سنوار بر حمایت جمهوری اسلامی از حماس، نشان می‌دهد که ایران نقش محوری در تقویت این گروه داشته است. اما با مرگ سنوار، یکی از چهره‌های کلیدی محور مقاومت حذف شده و این می‌تواند خلایی در رهبری این گروه ایجاد کند. این وضعیت می‌تواند به تضعیف محور مقاومت منجر شود، اما همزمان نگرانی‌ها درباره واکنش‌های تلافی‌جویانه و تلاش‌های طرفین برای بازسازی قدرت و نفوذ خود، احتمال تشدید بحران و ناآرامی در خاورمیانه را افزایش می‌دهد.
ایران وایر