در ۹ ژانویه، بیش از هر روز دیگری، باید به مسئلهٔ ملت کُرد توجه کرد. این همان تاریخی است که دوازده سال پیش، سه کنشگر کُرد به‌شکلی وحشیانه در قلب پاریس ترور شدند: ساکینه جانسِز، لیلا سایلمِز و فیدان دوغان (با نام روژبین). اگرچه ضارب شناسایی و زندانی شد – اما پیش از برگزاری دادگاهش در زندان درگذشت – دستگاه قضایی فرانسه تاکنون موفق نشده تحقیقاتش را دربارهٔ آمرانِ این سه قتل به سرانجام برساند. شواهد متعدد نشان می‌دهد که سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه در این ماجرا دست داشته‌اند.
همان‌گونه که می‌دانیم، ده سال بعد، در ۲۳ دسامبر ۲۰۲۲، حمله‌ای دیگر به دفتر یک تشکل کُردی در پاریس انجام گرفت که بار دیگر سه کُرد را به کام مرگ کشاند. بین قربانیان، علاوه بر می‌ر پِروِر (خوانندهٔ جوان کُرد) و یک عضو دیگر انجمن به‌نام عبدالرحمن قیزیل، یکی از مسئولان زنان کُرد در فرانسه، اِوین گوئی، نیز حضور داشت. او اندکی پیش از آن، در روژاوا (منطقهٔ کُردنشین شمال سوریه) شجاعانه علیه داعش (گروه موسوم به «دولت اسلامی») جنگیده بود.
لازم به یادآوری است که این منطقهٔ کُردنشین، که توسط یک دولت خودگردان با اکثریت کُرد اداره می‌شود – و به سبب کثرت قومی و حقوق ویژهٔ زنان، نمونه‌ای منحصربه‌فرد در خاورمیانه به‌شمار می‌رود – به یک وسواس واقعی برای رئیس‌جمهور ترکیه تبدیل شده است. ارتش او و شبه‌نظامیان اسلام‌گرایی که حمایتشان می‌کند، در سال‌های اخیر بارها عملیات نظامی بی‌ثبات‌کننده‌ای را در آنجا انجام داده‌اند. دلیل ادعاشده این است که مبارزان کُرد روژاوا با حزب کارگران کردستان (PKK) در ارتباطند؛ حزبی که بخش کُرد مخالف اردوغان در ترکیه را نیز زیر چتر خود دارد. در نتیجه، اولویت اصلی اردوغان این است که به هر قیمتی، زنجیرهٔ همبستگی کُردهای این دو کشور را قطع کند.
در همین چارچوب باید تلاش کنیم تحولات اخیر و در نگاه اول متناقض، از سوی مقام‌های ترکیه در قبال کُردهای دو کشور را تحلیل کنیم.
در سوریه، دولت ترکیه بر شبه‌نظامیان اسلام‌گرا موسوم به «ارتش ملی سوریه» حساب باز کرده است – این گروه در ۲۰۱۷ توسط ترکیه شکل گرفت و اکنون با حکومت جدید دمشق هم‌پیمان شده – تا جنگ علیه دولت خودگردان کُرد روژاوا را پیش ببرند و اگر بتوانند، این حکومت را در مناطق مرزی ترکیه نابود کنند.
در ترکیه نیز رویکرد «نرم و سخت» را هم‌زمان در قبال کُردهای حزب DEM (که همان HDP سابق است و تنها نیروی سیاسی ترقی‌خواه در پارلمان آنکاراست) شاهد هستیم. از یک‌سو، همین چند هفته پیش، چند شهردار عضو این حزب – که ازجمله چهره‌های مهم آن محسوب می‌شوند – را به ظن ارتباط با پ‌ک‌ک برکنار کردند. از سوی دیگر، برای نخستین بار در ده سال گذشته، دو نمایندهٔ همان حزب دِم اجازه یافتند با عبدالله اوجالان، رهبر پ‌ک‌ک، ملاقات کنند؛ کسی که نزدیک به بیست‌وپنج سال است در زندان به سر می‌برد. یادآوری می‌کنیم که دوازده سال پیش، پ‌ک‌ک برای شروع روند مذاکره جهت یک راه‌حل سیاسی در مناقشهٔ تُرک‌ـ‌کُرد، آتش‌بس اعلام کرد. اما اردوغان پاسخ را با سرکوب داد و سپس «جنگی تمام‌عیار» را علیه کُردها اعلام کرد.
اکنون اردوغان با مطرح‌کردن «دستی که دراز کرده»، واقعاً چه می‌خواهد؟ طبق الگوی همیشگی‌اش هنگامی‌که دچار تنگناست، آیا وعده‌ای توخالی سر داده تا کُردها را دچار تفرقه کند؟ یا این‌که بالاخره از تجربهٔ خود به این نتیجه رسیده که تنها راه برون‌رفت شرافتمندانه از بحران بین حکومت او و ملت کُرد، رسیدن به راهکاری سیاسی و منصفانه است؟ به‌گفتهٔ اوجالان، او مصمم است تا «مشارکتی مثبت در پارادایم جدید» که از سوی دولت مطرح شده داشته باشد. همهٔ دوستان کُردها آرزو می‌کنند اوضاع چنین پیش رود. آینده نشان خواهد داد که چگونه رقم می‌خورد.
منبع: روزنامه اومانیته
