با وجود اظهارات تبعیض‌آمیز مقامات حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه، حضور جامعه اقلیت‌های جنسی در این کشور طی سال‌های اخیر پررنگتر شده است.
طی چند سال گذشته کاربران اقلیت جنسی شبکه‌های اجتماعی ترکیه به شکلی روزافزون هویت جنسی خود را آشکار و میلیون‌ها دنبال‌کننده کسب کرده‌اند.
علاوه بر این کنشگران حقوق زنان و فعالان دانشجویی این کشور هم با جنبش اقلیت‌های جنسی همراه شده و برای ترویج حقوق تمامی هویت‌های جنسی آن هم در کشوری عمدتا محافظه‌کار تلاش می‌کنند.
با این حال این افزایش توجه‌ها نسبت به جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو با واکنش شدید مسئولان همراه بوده و این مساله باعث افزایش نگرانی‌ها نسبت به بدتر شدن وضعیت حقوق آن‌ها شده است.
روز ۲۲ ژوئن پلیس استانبول به پیک‌نیکی که به مناسبت هفته افتخار در پارکی در مرکز استانبول برگزار شده بود، حمله و شرکت کنندگان را با خشونت متفرق کرد.
افزایش فشارها
برگزاری رژه سالانه افتخار که زمانی هزاران نفر را به میدان تقسیم در مرکز استانبول می‌کشید، از سال ۲۰۱۵ در ترکیه ممنوع شده و مسئولان بالا رفتن “حساسیت‌ها” به علت همزمانی آن با ماه رمضان در سال‌های اخیر و همین‌طور همه‌گیری ویروس کرونا طی دو سال گذشته را دلیل این تصمیم ذکر کرده‌اند.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه که سال ۲۰۰۲ در بیانیهای وعده داده بود از حقوق قانونی اقلیت‌های جنسی حمایت کند، به تازگی موضعی سختگیرانه‌تر در پیش گرفته است.
او در ماه فوریه گفت: ” ما چیزی به نام دگرباش نداریم. این کشور ملی و مقدس است و با این ارزش‌ها در مسیر آینده قدم خواهد گذاشت. “
سلیمان سویلو، وزیر کشور ترکیه هم بارها حضور کسانی که او “دگرباشان منحرف” نامیده در اعتراضات دانشجویان دانشگاه معتبر بغازیچی استانبول را محکوم کرده است.
از سوی دیگر سرگرمی‌های عمومی هم هدف فشارهای محافظه‌کارانه قرار گرفته‌اند.
سریال‌های ترکی نتفلیکس مجبور به حذف شخصیت‌های همجنس‌گرا از فیلم‌نامه خود شده‌اند و بنابر گزارش‌ها سامانه پخش آنلاین فیلم و سریال در ترکیه به نام “اکسن” هم یک از قسمت از یک سریال را به دلیل حضور یک زن تراجنسی در آن پاک کرده است.
احمد آلپان صابانچی، نویسنده و روزنامه‌نگار اهل ترکیه معتقد است سانسور فضای مجازی، جامعه دگرباشان را بیش از هر گروه دیگری تحت تاثیر قرار می‌دهد.
طبق طبقه‌بندی رینبو یوروپ (Rainbow Europe)، موسسه‌ای که بر امور اقلیت‌های جنسی تمرکز دارد و بودجه‌اش را اتحادیه اروپا تامین می‌کند، ترکیه از نظر حقوق جامعه رنگین‌کمانی در بین ۴۹ کشور اروپایی در رتبه ۴۸ ایستاده است.
شبکه‌های اجتماعی
علی‌رغم همه این فشارها، تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی که دسته‌بندی سنتی جنسیت به دو گروه مردان و زنان را به چالش می‌کشند، میلیون‌ها فالوور جذب کرده‌اند.
شخصیت‌های مشهور از جمله کریمجان دورماز ( با ۳.۵ میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام) و میکا رائون ( ۱.۹ میلیون فالوئر در تیک‌تاک) معمولا زندگی روزانه خود را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند.
موزیک‌ویدئوی جدید دورماز به نام “Peşimde” (در ترکی به معنای در تعقیب من) که او در آن با لباس زنانه ظاهر شده از روز ۲۳ ژوئن تقریبا ۲۵ میلیون بیننده داشته است.
از سوی دیگر مصاحبه میکا رائون با ارمغان چایلایان، روزنامه‌نگار ترک که در آن خود را “بدون‌جنسیت” توصیف کرده، از زمان انتشارش در روز ۲۰ دسامبر ۲۰۲۰ بیش از ۸.۱ میلیون بار در یوتیوب دیده شده است.
از آنجایی که حساب‌های کاربری اقلیت‌های جنسی در تیک‌تاک و اینستاگرام موفق به جذب صدها هزار فالوور می‌شوند، این شبکه‌های اجتماعی نقشی اساسی در شکسته‌شدن تابوهای فرهنگی نسبت به هویت جنسی داشته‌اند.
ده‌ها کاربر در این دو شبکه اجتماعی با این که گاهی اوقات هدف آزار‌های مجازی قرار می‌گیرند، اما آزادانه هویت جنسی خود را بیان می‌کنند.
با این حال، حساب‌های کاربری که فقط به منظور افزایش آگاهی نسبت به مسائل جامعه اقلیت‌های جنسی راه‌اندازی شده‌اند، اغلب چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرند.
کریمجان دورماز سال ۲۰۱۶ بدون توضیح بیشتر به روزنامه پستا گفت: “این کشوری نیست که بتواند اغراق زیاد را تحمل کند. عده‌ای از مردم هستند که از طرز فکر من و امثال من ناراحت خواهند شد.”
اختلاف نظر میان رسانه‌ها
مفسران رسانه‌ای محافظه‌کار در ترکیه طی سال‌های اخیر جامعه اقلیت‌های جنسی را مورد انتقاد قرار داده و آنچه را “تهدید” علیه ارزش‌های سنتی می‌نامند، محکوم کرده‌اند.
عده‌ای از آن‌ها جنبش اقلیت‌های جنسی را “تهدیدی علیه آینده بشریت” دانسته و عده‌ای دیگر از بیگانگی آن با “فرهنگ، دین و سنت” ترکیه حرف زده‌اند.
برخی رسانه‌های حامی دولت در پوشش خبری خود از اعتراضات دانشگاه بغازیچی، موضعی مشابه دولت را پیش گرفته و معترضان را “منحرف ” خواندند.
بشنوید: قتل‌های زنجیره‌ای تراجنسی‌ها در ترکیه؛ وحشتی که تمامی ندارد
قتل‌های زنجیره‌ای تراجنسی‌ها در ترکیه؛ وحشتی که تمامی ندارد
با این حال بسیاری از صداهای مستقل و حامی مخالفان دولت وعده داده‌اند از این افراد در برابر تعصبات دفاع کنند.
سایت‌های خبری مستقل تی۲۴، دیکن و دووار، همین‌طور روزنامه چپ‌گرای اورنسل به طور مداوم اعتراضات اقلیت‌های جنسی و واکنش دولت نسبت به آن‌ها را پوشش می‌دهند.
مینه سویوت، ستون‌نویس روزنامه جمهوریت که نشریه اصلی مخالفان سکولار در ترکیه است، نوشته: “آیا باید با ذهنیتی که اقلیت‌های جنسی و حامیان آن‌ها را منحرف می‌خواند، کنار بیاییم؟ … نه.” او در ادامه ضمن اشاره به شعار معروف” سرمان را پایین نخواهیم انداخت”، مخاطبان خود را به حمایت فراخوانده است: “انتظار ما از شما این است که تا پایان از حقوق و آزادی‌ها دفاع کنید …”
همبستگی
به دنبال افزایش فشارها، گروه‌های دانشجویی و فعالان حقوق زنان هم به جمع حامیان جامعه اقلیت‌های جنسی پیوسته‌اند.
در ماه ژانویه، دستگیری جمعی از دانشجویان دانشگاه بغازیچی به دلیل خلق اثر هنری که کعبه و پرچم‌های اقلیت‌های جنسی را در کنار هم به تصویر کشیده بود، اعتراض دانشجویان از تمامی طیف‌های سیاسی را به دنبال داشت.
اما در ماه فوریه یک ویدئو که دانشجویان مسلمان و محافظه‌کار دانشگاه بغازیچی در آن همبستگی خود را ابراز کرده بودند، به طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شد. یکی از دانشجویان در این ویدئو گفت: “من با مشروعیت بخشیدن به این دستگیری‌ها به واسطه آنچه برای تقدس دارد، مخالفم.” او همچنین گفت “دادن وجهه شیطانی به افراد و بازداشت آن‌ها به خاطر هویت‌شان” را نمی‌پذیرد.
در عین حال، در نوزدهمین راهپیمایی شبانه حامیان حقوق زنان در استانبول که ماه مارس سال جاری میلادی به مناسبت روز جهانی زن برگزار شد هم حضور اقلیت‌های جنسی نسبت به دوره‌های قبلی پررنگتر به نظر می‌رسید.
در بیانیه برگزار‌کنندگان این راهپیمایی آمده بود: “شورش فمینیستی همه جا در برابر رفتارهای جنیست‌زده و تحقیرآمیز خواهد ایستاد،همین‌طور در برابر نفرت، ترس از همجنسگرایان، حملات ناشی از ترنس‌هراسی، کسانی که از جنسیت هراس دارند و آن‌هایی که می‌گویند چیزی به نام اقلیت جنسی وجود ندارد. “
سایت‌ها و گروه‌های مدافع حقوق زنان در ترکیه از جمله وب‌سایت “چاتلاک زمین” ( به معنای زمین ترک‌خورده) هم با انتشار برخی مطالب بر همبستگی خود با این گروه‌ها تاکید کرده‌اند.
اما رویدادهای گذشته از جمله آنچه در جریان اعتراضات گسترده “گزی” در ۲۰۱۳ رخ داد، ثابت کرده فشارهای دولت گاهی اوقات باعث تقویت هر چه بیشتر جنبش مخالفان شده است.
تغییر رویکردها
در حالی که برخی از احزاب سیاسی به شدت محافظه‌کار همچنان از همجنسگرایی به عنوان یک ‘بیماری” یاد می‌کنند، حزب جمهوری‌خواه خلق، مهم‌ترین حزب مخالف دولت و حزب دموکراتیک خلق‌ها که از کردها حمایت می‌کند، در برنامه‌های انتخاباتی خود در سال ۲۰۱۸ به اقلیت‌های جنسی وعده حقوق برابر داده بودند.
در یک نظرسنجی که سال ۲۰۲۰ توسط مرکز مطالعات جنسیت و زنان در دانشگاه قدیر هاس انجام شد، حدود ۴۵ درصد از شرکت‌کنندگان معتقد بودند این افراد باید “در جامعه از حقوق برابر برخوردار باشند. ” این در حالی است که سال ۲۰۱۹ این آمار، ۳۶ درصد به ثبت رسیده بود.
در عین حال فعالان حقوق اقلیت‌های جنسی برای انتشار پیام خود از شبکه‌های اجتماعی بهره گرفته‌اند . در روز یکم ژوئن یعنی اولین روز ماه افتخار، هشتگ‌‌های “عشق عشق است” (LoveisLove#) و “ماه افتخار ۲۰۲۱” (PrideMonth۲۰۲۱ #) در فهرست داغ‌ترین موضوعات توییتر در ترکیه قرار گرفتند.
تعدادی از چهره‌های معروف ترکیه هم حمایت خود نسبت به جامعه اقلیت‌های جنسی را اعلام کرده‌اند. کالبن، خواننده مشهور ترک که ۲۷۱ هزار دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد، روز ۴ ژوئن در این شبکه اجتماعی برای همه اقلیت‌های جنسی “حقوق برابر و عادلانه ” آرزو کرد.
با وجود فشارهای مسئولان، چنین احساساتی می‌تواند به افزایش حمایت‌ها از این جامعه طی سال‌های آینده کمک کند.
امسال در استانبول، در روز رژه افتخار پلیس با شلیک گاز اشک آور با افرادی که تجمع کرده بودند، برخورد کرد.
این برخوردها پیشتر هم صورت گرفته بود.
حمله پلیس به پیک‌نیک روز ۲۲ ژوئن در پارکی در مرکز شهر استانبول بعد از این صورت گرفت که دفتر فرمانداری منطقه در بیانیهای هر گونه رویداد که به “بی‌نظمی عمومی” منجر شود را برای مدت ۳۰ روز ممنوع کرد.
با این حال ممنوعیت اعمال شده از سوی دولت در سال‌های گذشته مانع رفتن مردم به خیابان‌ها نشده است.
یونس امره دمیر عضو کمیته برگزار‌کننده رژه افتخار استانبول به بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی گفت “با این که مارس سال گذشته به دلیل همه‌گیری فراخوانی داده نشد، ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر در خیابان میس در مرکز استانبول دور هم جمع شدند. نه ما و نه دولت نمی‌توانیم جلوی افزایش توجه‌ها و حمایت‌ها از این جامعه را بگیریم.”