جدیدترین دور اعتراضات دانشجویی در دانشگاه بغازیچی استانبول محور اصلی بحث و گفتگو در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ترکیه بوده است.
این اعتراضات در اوایل ماه ژانویه شروع شد، وقتی که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور، در اقدامی بحث‌برانگیز فرد جدیدی را به ریاست این دانشگاه منصوب کرد.
سرکوب این اعتراضات در محیط دانشگاه و اعتراضات حمایتی در دیگر نقاط استانبول و آنکارا توسط پلیس باعث خشم دانشجویان و شخصیت‌های مخالف دولت شد و بزرگتر شدن تجمعات در ماه فوریه را به دنبال داشت.
سوالی که حالا برخی از ناظران مطرح می‌کنند این است که آیا این اعتراضات می‌تواند به جنبشی فراگیر، مانند اعتراضات ضد دولتی سال ۲۰۱۳، تبدیل شود؟
اعتراضات چطور آغاز شد؟
نخستین اعتراضات در دانشگاه روز ۴ ژانویه آغاز شد، سه روز بعد از آن که رجب طیب اردوغان پروفسور ملیح بولو را به عنوان رئیس جدید دانشگاه منصوب کرد.
منتقدان می‌گویند که این انتصاب “سیاسی” است، چرا که آقای بولو تلاش کرده بود که به فهرست نامزد‌های حزب عدالت و توسعه آقای اردوغان برای انتخابات ۲۰۱۵ راه پیدا کند، اما او با اشاره به دستاوردهای علمی و سابقه خود در بخش خصوصی از انتصاب خود دفاع کرده است.
پلیس روز ۴ ژانویه با دستبند زدن به در دانشگاه، اقدامی که با انتقادات زیادی روبه‌رو شد، مانع از ورود دانشجویان به پردیس شد و چندین نفر را بازداشت کرد.
دانشجویان از آن زمان به بعد به اعتراضات خود در محیط دانشگاه و محله قاضی‌کوی استانبول ادامه داده‌اند. علاوه بر این، برخی از اساتید نیز با پشت کردن به دفتر رئیس دانشگاه در اعتراضات روزانه در قبال این تحولات موضع‌گیری کرده‌اند.
دانشجویان می‌گویند که آقای بولو باید استعفا دهد و رئیس دانشگاه باید به جای انتصاب توسط رئیس‌جمهور با رای مستقیم انتخاب شود. درخواست دیگر آن‌ها آزادی دانشجویان و معترضان بازداشتی است.
واکنش مقامات چه بوده است؟
مقامات دولتی سعی کرده‌اند دانشجویان را به گروه‌های چپگرای غیرقانونی منسوب کنند، و در عین حال معترضان دگرباش را هم “منحرف” و “هرزه” خوانده‌اند. آن‌ها همچنین تجمع در محله‌های اطراف دانشگاه را ممنوع کرده‌اند تا بلکه مانع از گسترش اعتراضات شوند.
آقای بولو تاکید کرده است که استعفا نخواهد داد. آقای اردوغان انتصاب او را “قانونی” می‌داند و دانشجویان معترض را “تروریست” خطاب کرده است.
او روز ۳ فوریه گفت “کسانی که می‌خواهند دفتر رئیس دانشگاه را اشغال کنند دانشجو محسوب می‌شوند یا تروریست؟ به نظر ما جوانانی که در سازمان‌های تروریستی عضویت دارند در زمره جوانانی که ارزش‌های ملی و معنوی کشور ما را نمایندگی می‌کنند قرار نمی‌گیرند.”
او در ادامه به اعتراضات ضد دولتی گسترده در سال ۲۰۱۳ اشاره کرد و گفت “این کشور دیگر اعتراضاتی مانند وقایع پارک گزی در میدان تقسیم را تجربه نخواهد کرد.”
دولت باغچلی ، رهبر حزب حرکت ملی که متحد دولت است، نیز روز ۳ فوریه این اعتراضات را محکوم کرد و گفت “دانشجو و تروریست با هم قاطی شده‌اند”.
اعتراضات چطور گسترش یافت؟
این اعتراضات روز ۳۰ ژانویه با دستگیری دو دانشجو وارد مرحله جدیدی شد. این دو دانشجو با خلق یک اثر هنری شخصیتی اساطیری را بر فراز کعبه در کنار پرچم رنگین‌کمان دگرباشان به تصویر کشیده بودند.
سلیمان صویلو، وزیر کشور ترکیه، روز ۱ فوریه این دو دانشجو را “دگرباش منحرف” خواند و آقای اردوغان نیز به “جوانان دگرباش” حمله کرد.
بازداشت این دو دانشجو باعث آغاز مجدد اعتراضات در روز ۱ فوریه شد. پلیس به این بهانه که معترضان دفتر آقای بولو را “محاصره” کرده‌اند در داخل دانشگاه به دانشجویان حمله کرد و ۱۵۹ نفر را با خود برد.
دفتر فرماندار استانبول گفت که ۱۰۲ نفر از این بازداشتی‌ها دانشجوی دانشگاه بغازیچی نبودند. دفتر شهرداری قاضی‌کوی نیز هر گونه تجمع و اعتراض را به مدت یک هفته ممنوع اعلام کرد.
روز ۲ فوریه، پلیس با گلوله‌های پلاستیکی و گاز اشک‌آور به اعتراضی که در محله قاضی‌کوی شکل گرفته بود حمله کرد و ۱۰۰ نفر را بازداشت کرد.
آنکارا، پایتخت ترکیه، و ازمیر، سومین شهر بزرگ این کشور، نیز شاهد اعتراضاتی در حمایت از دانشجویان بغازیچی بوده‌اند.
اهمیت این اعتراضات در چیست؟
دانشگاه بغازیچی احتمالا معتبرترین موسسه علمی ترکیه است. در عین حال، یک نگرانی کلی نیز بابت خطراتی که آزادی‌های اساسی و آکادمیک را تهدید می‌کند وجود دارد. به همین خاطر هم‌دلی زیادی با این اعتراضات حس می‌شود.
در پی کودتای نافرجام ژوئیه ۲۰۱۶، فرمانی صادر شد که یکی از بندهای آن به رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد که مستقیما رئیسان دانشگاه‌ها را انتخاب کند.
انتصاب آقای بولو نگرانی‌ها بابت حکم‌رانی شدیدا تمرکزگرای آقای اردوغان را بیشتر کرد و بر آتش نارضایتی مخالفان دمید.
سرکوب این اعتراضات توسط پلیس نیز جلب توجه کرد، مخصوصا بعد از انتشار فیلمی در شبکه‌های اجتماعی از افسران پلیس که به دانشجوها می‌گفتند یا “سرتان را پایین بیاندازید” یا دستگیرتان می‌کنیم. اما اداره امنیت این خبر را تکذیب کرد و مدعی شد پلیس به دانشجوها گفته بود که از مسیر دیگری “پایین بروند”.
این تجمعات در عین حال از زمان اعتراضات سال ۲۰۱۳ پارک گزی در استانبول بی‌سابقه بوده است، و با افزایش نگرانی‌ها بابت وضع اقتصادی و تورم فزاینده هم‌زمان شده است.
تحصیل در دانشگاه بغازیچی برای افرادی که در امتحانات رتبه بالا کسب کرده باشند رایگان است، لذا جوانانی از گروه‌های اجتماعی-اقتصادی متفاوت و سوابق سیاسی متنوع در محیط دانشگاه گرد هم می‌آیند.
بازتاب رسانه‌ای این اعتراضات چه بوده است؟
بیشتر رسانه‌های اصلی ترکیه در اختیار نیروهای حامی دولت است، اما پوشش این اعتراضات یکسان نبوده است.
رسانه‌های حامی دولت در اقدامی مشابه این اعتراضات را “تحریک‌آمیز” خوانده‌اند، و آن را به “گروه‌های تروریستی” نسبت داده‌اند. آن‌ها در عین حال “دگرباشان منحرف” را هم محکوم می‌کنند.
در پی ناآرامی‌های ۱ فوریه، شبکه آ خبر که شدیدا طرفدار دولت است گفت که معترضان به “پلیس حمله کردند” و راه دفتر رئیس دانشگاه را “بستند”.
روز ۲ فوریه، این شبکه در عین حال “دعوت به اغتشاش” در شبکه‌های اجتماعی را هم پوشش داد که توسط شخصیت‌ها مخالف حمایت می‌شد.
روزنامه ینی شفق نیز که طرفدار سرسخت دولت است روز ۳ فوریه در خبر اصلی خود گفت “در این اعتراضات تروریست بیشتر است تا دانشجو.”
رسانه‌های مخالف اما از اعتراضات حمایت کرده‌اند و می‌گویند که دانشجویان حق دارند به اقتدارگرایی فزاینده اعتراض کنند.
یکی دیگر از ویژگی‌های این اعتراضات استفاده گسترده از شبکه‌های اجتماعی آلترناتیو است، از جمله اپلیکیشن کلاب‌هاوس که فقط پیام صوتی منتقل می‌کند.