این ششمین سفر ظریف به مسکو طی ۱۲ ماه گذشته و ۳۳مین باری است که او برای دیدار با مقامات روسیه به آن کشور سفر می‌کند. با توجه به جابه‌جایی سیاسی در کاخ سفید، سفر اخیر وزیر امور خارجه ایران به روسیه اهمیت خاصی یافته است.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در ابتدای کنفرانس مطبوعاتی مشترک خود با سرگئی لاوروف، همتای روسی‌اش با خنده گفته بود: «شمار سفرهایم به مسکو آن قدر زیاد بوده که عدد آن را فراموش کرده‌ام.»
سفر روز سه‌شنبه هفتم بهمن (۲۶ ژانویه) محمدجواد ظریف به مسکو، ششمین سفر او طی ۱۲ ماه گذشته و ۳۳مین سفر او در مقام وزیر امور خارجه ایران به روسیه بوده است.
ظریف در همان ابتدای کنفرانس مطبوعاتی مشترک خود با لاوروف اظهار داشت: «روابط ایران و روسیه اصیل و دوستانه است و عمر این روابط از کل حیات آمریکا بیشتر است.»
آنچه ظریف در بیان این جمله از گفتن آن سر باز زد، این بود که مناسبات روسیه و ایران همیشه دوستانه نبوده و زخم جنگ‌های ایران و روسیه همچنان بر روی جغرافیای ایران دیده می‌شود.
سفر اخیر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به مسکو با توجه به شرایط سیاسی در آمریکا و جنگ قره‌باغ از اهمیت خاصی برخوردار است. به سخن دیگر، این نخستین سفر ظریف به مسکو پس از شروع زمامداری جو بایدن در کاخ سفید است.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا
مدت گفت‌وگوی وزیران امور خارجه دو کشور ایران و روسیه در مسکو، طولانی‌تر از برخی دیگر از دیدارهای بین آن دو بوده است. ظریف علت آن را عرصه‌های متفاوت و گوناگونی می‌داند که در موردشان گفت‌وگو و مذاکره صورت گرفته است.
سرنوشت توافق هسته‌ای
یکی از محورهای اصلی مذاکرات ظریف و لاوروف، موضوع توافق هسته‌ای (برجام) با ایران بود. توافقی که نام آن پس از خروج آمریکا در سال ۲۰۱۸ به توافق ۴+۱ با ایران، تغییر کرده است. نگاه وزیران امور خارجه دو کشور ایران و روسیه نیز در ارتباط با توافق هسته‌ای متوجه کاخ سفید و ساکنان جدید آن است.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه بایدن رسما اعلام کرده بود که بازگشت آمریکا منوط به پایبندی ایران به تعهدات برجامی است. موضوعی که جمهوری اسلامی ایران آن را نپذیرفته و تاکید کرده که ابتدا آمریکا باید تحریم‌ها را رفع کند، تا ایران به تعهدات پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای عمل کند.
خبرگزاری فرانسه با انتشار گزارشی در همین رابطه به موضع روسیه و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور پرداخته است.
لاوروف رسما از جو بایدن درخواست کرده است که با برداشتن گام نخست، راه را برای نجات توافق هسته‌ای هموار کند.
لاوروف در همراهی با مواضع جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده است که آمریکا باید در گام نخست تحریم‌های ایران را لغو کند. ظریف نیز تاکید کرده است که در نظر گرفتن هر پیش‌شرط جدیدی برای توافق هسته‌ای می‌تواند منجر به شکست آن شود.
اشاره ظریف، به اظهارات اخیر ایوریل هینز، مدیر اطلاعات ملی آمریکا و همچنین آنتونی بلینکن است. آن‌ها خواستار در نظر گرفتن فعالیت‌های موشکی ایران و همچنین فعالیت‌های ایران در منطقه به عنوان دیگر عرصه‌های توافق با ایران شده‌بودند.
خبرگزاری فرانسه با اشاره به اظهارات یکی از مقامات دفتر ریاست جمهوری فرانسه که خواستار فاش شدن هویت خود نشده است، اعلام کرده که دولت فرانسه با درخواست لاوروف در ارتباط با رفع تحریم‌های آمریکا به عنوان پیش‌شرط بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای مخالف است.
خبرگزاری فرانسه به نقل از این مقام فرانسوی نوشته است که هرگاه ایران به طور جدی خواستار مذاکره و همراهی همه کشورهای ذیربط در توافق هسته‌ای باشد، باید از اقدامات تحریک‌آمیز خودداری ورزیده و به تعهدات برجامی خود عمل کند.
یکی از خواست‌های کشورهای اروپایی فراهم کردن شرایط بازرسی کامل تاسیسات هسته‌ای ایران از سوی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام شده است.
جمهوری اسلامی ایران تهدید کرده است که هرگاه تحریم‌های این کشور از سوی آمریکا تا ماه فوریه لغو نشوند، ایران از همکاری کامل با بازرسان اجتناب خواهد ورزید و محدودیت‌هایی برای سفر و نظارت آن‌ها ایجاد خواهد کرد.
قفقاز جنوبی
از دیگر محورهای گفت‌وگوی ظریف و لاوروف در مسکو می‌توان به “بلوک” شش کشور منطقه اشاره کرد. پیشنهاد پیمان همکاری شش کشور روسیه، ایران، ترکیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان ابتدا از سوی الهام علی‌اوف، رئيس جمهوری آذربایجان مطرح شده بود.
سفر ولادیمیر پوتین به تهران. لاوروف و ظریف هم حضور دارند، اول نوامبر سال ۲۰۱۷
سخن از این توافق بر بستر رویارویی دو کشور آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ شکل گرفته بود. اکنون گفته می‌شود که دو کشور ایران و روسیه در زمینه همکاریهای امنیتی به ویژه در رابطه با خاورمیانه و همچنین منطقه قفقاز جنوبی گفت‌وگو کرده‌اند.
امنیت سایبری
از سوی دیگر، رسانه‌ها از همکاری روسیه و ایران در زمینه فناوری اطلاعات و امنیت سایبری خبر داده‌اند.
خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران “ایرنا” از امضای سند همکاری ایران و روسیه در “حوزه امنیت و اطلاعات” خبر داده و آن را “نقطه عطف مهمی” در امنیت سایبری اعلام کرده است.
همکاریهای سایبری ایران و روسیه سابقه‌ای طولانی‌تر دارد. پیش از این نیز گزارش‌هایی در رسانه‌های غربی منتشر شده بود که حکایت از استفاده هکرهای روس از خاک ایران برای انجام حملات سایبری داشتند.
“خبرگزاری ایرنا” هدف از این همکاریهای سایبری را “پیگیری، کشف، مبارزه، تحقیق و پیگرد قضایی جرائم” با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات اعلام کرده است.
واکسن روسی
از سوی دیگر، محمدجواد ظریف در نشست مطبوعاتی با همتای روسی خود اعلام کرد که واکسن روسی مقابله با کرونا، واکسن “اسپوتنیک وی” از سوی “مقامات بهداشتی ایران” تایید و ثبت شده است.
وزیر امور خارجه ایران در عین حال اعلام کرد که ایران مایل به خرید این واکسن بوده و قرار بر تولید مشترک این واکسن است.
باید یادآور شد که ادعای ظریف درباره تایید و ثبت این واکسن روسی از سوی “مقامات بهداشتی ایران” در شرایطی بیان می‌شود، که تردید نسبت به موثر بودن و ایمنی این واکسن در داخل و خارج از ایران همچنان وجود دارد.
از جزئیات اسناد و توافق‌های امضا شده بین لاوروف و ظریف اطلاعات زیادی رسانه‌ای نشده است. به نظر می‌رسد که این دیدار در شرایط حاضر و با توجه به شروع زمامداری جو بایدن در آمریکا، حامل پیامی به واشنگتن بوده است.