چندصد تن از مردم بغداد، به مناسبت دومین سالگرد جنبشی که به انقلاب “تشرین” معروف شد، به خیابان آمدند. اعتراضات گستردهای که در اکتبر سال ۲٠۱٩ شروع شد، به رغم بسیج صدها هزار نفر در شهرهای مختلف عراق، در مواجهه با خشونت نیروهای حاکم ناکام ماند.
روز جمعه اول اکتبر/٩ مهر، صدها نفر از ساکنان پایتخت عراق به سوی میدان تحریر راهپیمایی کردند. تظاهرکنندگان عکسهای کشتهشدگان رویدادهای دو سال قبل را با خود حمل میکردند و شعار میدادند: “جنایتکاران را کی در زندان خواهیم دید؟”
بر اساس آمار دولتی، اعتراضات بزرگ عراق مجموعاً ۶٠٠ کشته و ۳٠هزار زخمی به جا گذاشته بود. اما سازمانهای غیردولتی شمار کشتهشدگان را بسیار بیشتر میدانند. آنها میگویند که هنوز سرنوشت بسیاری از مفقودشدگان ناروشن مانده است.
روز جمعه، همزمان با بغداد، در شهرهای جنوب عراق نیز تجمعات کوچکی دیده شد. به ویژه در شهر ناصریه چند صد نفر راهپیمایی کردند. دو سال قبل تنها در ناصریه، که یکی از کانونهای اعتراضات بود، ۱۲٨ نفر قربانی سرکوبهای خشن شدند.
یادآوری رویدادهای دو سال قبل در حالی صورت میگیرد که عراق منتظر انتخابات پارلمانی است. بعد از مدتها کلنجار، بالاخره دولت پذیرفته است که این انتخابات را روز ۱٠ اکتبر/۱٨ مهر برگزار کند.
“تشرین”، جنبشی بیسابقه در عراق
عادل باخهوان، پژوهشگر عراقی-فرانسوی که به تازگی کتاب “عراق، یک قرن ناکامی” را به زبان فرانسه منتشر کرده، معتقد است که جنبش اکتبر ۲٠۱٩ حرکتی بیسابقه در تاریخ صدسالۀ عراق است: تاکنون تمام رویدادهای سیاسی این کشور بر محور شیعه/سنی یا کرد/عرب میگشت، اما در اعتراضات دو سال قبل، برای نخستین بار شیعه و سنی، اقوام گوناگون، ناسیونالیست و چپگرا در کنار هم قرار گرفتند و برکناری طبقۀ حاکم فاسد و برقراری آزادی و عدالت را خواستار شدند. از این نظر، جنبش مردم عراق با اعتراضات گستردهای که در لبنان شروع شد و همچنین با جنبش مردم الجزایر، مشهور به “الحراک” شباهت دارد.
در تمامی این حرکتها حضور نسل جدیدی مشاهده میشود که از دستهبندیهای قومی و مذهبی و در عین حال از فساد حکومتی به جان آمده است.
با اینحال، جنبش بزرگی که دو سال قبل در عراق شروع شد، خشونتی شدید و غیرمنتظره را در مقابل خود دید. نیروهای دولتی و همچنین گروههای شبهنظامی گوناگون بدون هیچ ملاحظهای قتل، حبس، شکنجه و ربایش معترضان را آنقدر ادامه دادند تا اعتراضات کمکم از نفس افتاد.
خبرگزاری فرانسه مینویسد که امروزه، تظاهرکنندگان ناصریه و بغداد همچنان شبهنظامیان وابسته به ایران را یکی از عوامل اصلی سرکوب میدانند.
با اینکه مخالفان حکومت بغداد از دو سال قبل خواستار برگزاری انتخابات بودند، اما اینک چند روز مانده به رأیگیری، احتمال داده میشود که بخش بزرگی از مردم از رفتن به پای صندوقها صرف نظر کنند. عراقیها به خوبی آگاهند که در شرایط کنونی، نتایج انتخابات تغییر مهمی در ساختار حکومت ایجاد نخواهد کرد.
با اینهمه در تجمعات محدود روز جمعه، روی پلاکاردهانوشته شده بود:“انقلاب سریعتر از ویروس کرونا در کشور پراکنده خواهد شد، هیچ واکسنی هم علیه آن وجود ندارد”…