گمان می‌رود اکثر ۲۷ مرد، زن و کودک سرنشین قایق لاستیکی که روز چهارشنبه هنگام عبور از کانال مانش از فرانسه به مقصد سواحل بریتانیا جان خود را در نتیجه غرق شدن قایق از دست دادند، کردهای عراقی بودند.
در هفته‌های اخیر، تعدادی از پناهجویانی هم که در مرز بین بلاروس با لهستان جان خود را از دست داده‌اند از کردهای عراق بوده‌اند. صدها تن در تلاش برای ورود به اتحادیه اروپا در هوای سرد این منطقه سرگردان هستند.
چنین فاجعه‌هایی تعجب بسیاری از مردم را برانگیخته زیرا ساکنان منطقه نیمه خودمختار اقلیم کردستان عراق، با منابع غنی نفتی، در مقایسه با سایر مردم این منطقه از رفاه و امنیت نسبی بیشتری برخوردارند و طبیعتا نباید انگیزه‌ای برای دست زدن به چنین سفرهای خطرناکی داشته باشند.
اما بسیاری از کردهای عراقی که به امید مهاجرت و سکونت در اروپا در اردوگاه‌های واقع در امتداد سواحل شمالی فرانسه و مرز بلاروس-لهستان گرفتار هستند می‌گویند که برای فرار از مشکلات اقتصادی و آغاز زندگی بهتر به این مهاجرت تن داده‌اند.
آنها از نرخ بالای بیکاری، دستمزدهای پایین و حقوق های پرداخت نشده و همچنین ضعف خدمات عمومی، فساد گسترده و سوء استفاده دو خانواده اصلی حاکم بر کردستان عراق، یعنی بارزانی و طالبانی و احزاب سیاسی متعلق به آنها از قدرت و نفوذشان شکایت دارند. این دو خانواده تقریباً سه دهه است که مشترکا قدرت را در کردستان عراق در انحصار خود دارند.
اخیراً یک مرد جوان کرد در اردوگاه مهاجران در دانکرک، فرانسه، به پیشتی نیوز گفت “به کردستان امیدی نیست و جوانان چاره‌ای جز مهاجرت ندارند مگر کسانی که وابسته به احزاب حاکم و تحت حمایت آنها باشند.”
در همان اردوگاه، یک زن جوان گفت که شوهرش سال‌ها در نیروهای امنیتی پیشمرگه منطقه خدمت کرده بود، اما پس از اینکه حقوقش ماه‌ها به عقب افتاد، تصمیم گرفتند عازم اروپا شوند. او افزود: “ما به امید یک زندگی بهتر پس از رسیدن به [بریتانیا] دست به مهاجرت زده‌ایم و امیدواریم فرزندانمان آینده بهتری داشته باشند.”
دشواری اقتصادی
اقلیم کردستان بیش از پنج میلیون نفر جمعیت دارد که از آن میان، حدود ۱.۳ میلیون نفر در بخش دولتی شاغل هستند.
بسیاری از خانواده‌ها از بحران مالی ناشی از شیوع ویروس کرونا و رکود در اقتصاد جهان زیان دیدند زیرا در اوایل سال گذشته، دولت اقلیم کردستان حقوق کارکنان بخش دولتی را تا ۲۱ درصد کاهش داد و بعضی از حقوق‌ها برای چندین ماه پرداخت نشد. علت کمبود بودجه، سقوط بهای نفت و اختلاف نظر با دولت فدرال عراق بر سر نحوه تخصیص بودجه بود.
اگرچه در ماه ژوئیه دولت کردستان اعلام کرد که کاهش حقوق‌ها جبران می‌شود، اما مشخص نیست که آیا کارکنان دولتی مبلغی را که طلبکار هستند دریافت کرده‌اند یا نه.
قیمت نفت در حال حاضر افزایش یافته و شرایط اقتصادی اقلیم کردستان رو به بهبود است اما کمبود فرصت‌های شغلی، دستمزد پایین و فقر همچنان باعث اعتراضات علیه شرایط موجود می‌شود.
این هفته هزاران دانشجو در خیابان‌های دو شهر بزرگ اربیل و سلیمانیه دست به اعتراض زدند و خواستار برقراری مجدد کمک هزینه تحصیلی دانشجویی شدند که در سال ۲۰۱۴ پس از کاهش قیمت نفت و شروع جنگ با گروه جهادی دولت اسلامی (داعش) متوقف شده بود.
یکی از دانشجویان به خبرگزاری فرانسه گفت “دانشجویانی هستند که توانایی مالی برای پرداخت هزینه سفر به استان‌های محل سکونت خود را ندارند و پول بعضی‌ها حتی برای سه وعده غذای مناسب در روز کافی نیست.”
برخی از این اعتراضات به خشونت کشیده شده و معترضان ساختمان‌های دولتی و دفاتر احزاب سیاسی را به آتش کشیدند. نیروهای امنیتی هم ده‌ها دانشجو را بازداشت کردند.
نحوه برخورد دولت اقلیم کردستان با مخالفانش باعث انتقاداتی شده است. در ماه مه، نهاد حقوق بشری سازمان ملل متحد هشدار داد که روزنامه‌نگاران، فعالان حقوق بشر و معترضانی که صلاحیت مقامات را زیر سوال می‌برند یا از آنها انتقاد می‌کنند، نه تنها در معرض خطر ارعاب، محدودیت فعالیت و حتی دستگیری قرار دارند، بلکه گاه با اتهام افترا و اقدام علیه امنیت ملی با خطر پیگرد قانونی مواجه می‌شوند.
جنگ با ترکیه
همچنین به نظر می‌رسد تشدید درگیری در نزدیکی مرز شمالی اقلیم کردستان با ترکیه نیز از عوامل مهاجرت از این منطقه بوده است. صدها نفر از اهالی دو شهر شیلادزه و درالوک در استان دهوک از جمله کسانی هستند که از بهار امسال برای رسیدن به اتحادیه اروپا از طریق بلاروس به این محل آمده‌اند.
گروه شورشی حزب کارگران کردستان – پ.ک.ک – از کوه‌های واقع در مرز ترکیه و عراق به عنوان پایگاه‌های خود استفاده می‌کند. این گروه از سال ۱۹۸۴ برای خودمختاری کردهای ترکیه وارد مبارزه مسلحانه شده و ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا آن را به عنوان سازمان تروریستی طبقه‌بندی کرده‌اند.
گفته می‌شود ارتش ترکیه از ماه آوریل حملات خود به پایگاه‌های پ.ک.ک را شدت بخشیده و هواپیماهای جنگی و پهپادهای نظامی آن کشور مرتبا مواضع پ.ک.ک و رهبران بلندپایه آن را هدف قرار داده‌اند و واحدهای نظامی ترکیه در شمال عراق در حال نبرد با شبه‌نظامیان این گروه هستند.
مقامات کرد عراقی از کشته شدن غیرنظامیان در حملات ترکیه خبرداده‌اند و تعدادی پیشمرگه محلی در حملاتی که به پ.ک.ک. نسبت داده شده کشته شده‌اند.
ماه گذشته یک مرد اهل شیلادزه که پسر ۱۹ ساله‌اش به آلمان مهاجرت کرده به خبرگزاری رویترز گفت که “منطقه ما در محاصره پ.ک.ک و ترکیه است. منطقه ما محل خوبی است، اما ما می‌ترسیم و به امنیت خود در اینجا اعتماد نداریم.”
مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان تاکید دارد که موج اخیر مهاجرت کردهای عراق به اروپا “یک مساله مهاجرتی نیست بلکه نتیجه اقدامات مجرمانه قاچاقچیان انسان است که شبکه‌های مرتبط با آنها با سوء استفاده از مشکلات مردم، آنان را در مناقشه بین بلاروس و اتحادیه اروپا گرفتار کرده‌اند.”
وی خواستار کمک کشورهای اروپایی برای جلوگیری از فعالیت قاچاقچیان انسان و همچنین حمایت مالی از اصلاحات اقتصادی دولت اقلیم کردستان و سرمایه‌گذاری به منظور ایجاد اشتغال در این منطقه شده است.
آقای بارزانی همچنین از جامعه جهانی درخواست کرده است برای مقابله با مشکلات ناشی از ادامه میزبانی حدود یک میلیون عراقی که به دلیل جنگ سه ساله با داعش در داخل کشورشان آواره شده‌اند و نزدیک به دویست هزار پناهجوی فراری از جنگ داخلی سوریه و کاهش فشار ناشی از حضور آنان بر بخش خدمات بهداشتی، آموزشی و رفاهی به دولت اقلیم کردستان کمک کند.