در پایان سال ۱۴۰۰ خورشیدی،سازمان حقوق بشری هه‌نگاو گزارش آماری خود را از وضعیت حقوق بشر و نقض فزاینده حقوق بنیادین شهروندان کُرد در ایران منتشر می‌کند.
با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، طی سال ۱۴۰۰ خورشیدی، دستکم ۵۸ شهروند کُرد اعدام و بیش از ۵۰۰ شهروند نیز بازداشت شده‌اند که ۸۹ نفر از آنها محاکمه و به اعدام، حبس و شلاق محکوم شده‌اند. در این مدت ۲۳۸ کولبر و کاسبکار و همچنین ۳۱ شهروند مدنی کشته و زخمی شده‌اند و ۵۰ شهروند نیز در اثر انفجار مین قربانی شده و ۱۷ زندانی نیز در زندان‌های کُردستان جان باخته‌اند. همچنین ٨١ کارگر در اثر سوانح کاری جانباخته و ۴۶۰ کارگر نیز از سر کار اخراج شده‌اند.
اعدام
با استناد به آمار هه‌نگاو، طی سال ۱۴۰۰ خورشیدی، دستکم حکم اعدام ۵۸ شهروند کُرد در زندان‌های ایران به اجرا در آمده است. در این بازه زمانی حکم اعدام حیدر قربانی زندانی سیاسی اعدام اجرا شده است. همچنین ۴۰ مورد به اتهام قتل عمد و ۱۷ مورد نیز به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم و حکمشان اجرا شده است.
بیشترین آمار اعدام با ۲۷ مورد مربوط به استان ارومیه (اذربایجان‌غربی) بوده است. همچنین در استان‌های کرمانشاه ۱۳ مورد، لرستان ۹ مورد، سنندج (کُردستان) ۳ مورد و ایلام ۶ مورد اعدام ثبت شده است.
در سال گذشته حکم اعدام یک متهم با هویت سجاد سنجری اهل شهر ماهیدشت استان کرمانشاه که در نوجوانی به اعدام محکوم شده بود به اجرا در آمده است.
کشتار کولبران
طی سال ۱۴۰۰ خورشیدی دستکم ۲۳۸ کولبر و کاسبکار کُرد کشته و زخمی شده‌اند که ۴۸ نفر از آنها جانشان را از دست داده و ۱۹۰ نفر نیز زخمی شده‌اند.
بیشترین کولبر و کاسبکار در مرزهای استان کُردستان (سنندج) قربانی شده‌اند که ۱۰۱ مورد بوده است. در استان کرمانشاه ۹۱ مورد و در استان ارومیه نیز ۴۶ مورد کشته و زخمی شدن کولبران ثبت شده است.
از مجموع این ۲۳۸ کولبر، ۱۴۱ مورد با شلیک مستقیم نیروهای مسلح ایران، ترکیه و عراق کشته و یا زخمی شده‌اند که ۱۳۶ مورد توسط نیروهای مسلح ایران بوده و ۵ مورد نیز توسط نیروهای مسلح ترکیه و عراق.
در سال ۱۴۰۰ دستکم ۳ کولبر زیر ۱۸ سال در حین کولبری جانشان را از دست داده و ۳ کولبر دیگر نیز زخمی شده‌اند.
قتل و کشتار شهروندان عادی
با استناد به آمار هه‌نگاو، طی سال ۱۴۰۰ خورشیدی دستکم ۳۱ شهروند کُرد در مرزهای کُردستان با شلیک مستقیم نیروهای مسلح ایران کشته و یا زخمی شده‌اند که ۱۶ نفر از آنها جانشان را از دست داده و ۱۵ نفر نیز مجروح شده‌اند.
از مجموع ۳۱ شهروندی که کشته و یا زخمی شده‌اند ۶ نفر از آنها زن بوده و ۳ کودک زیر ۱۸ سال نیز میان قربانیان وجود دارند.
انفجار مین
طی سال ۱۴۰۰ دستکم ۵۰ شهروند در مرزهای کُردستان در اثر انفجار مین و مواد منفجره به جای مانده از جنگ ایران و عراق ومین‌های تازه کاشته شده توسط سپاه پاسداران قربانی شده‌اند.
از این ۵۰ مورد ۱۲ مورد جانشان را از دست داده ۳۸ مورد نیز زخمی شده‌اند.
بیشترین قربانیان با ۳۸ مورد کولبران، کاسبکاران و کشاورزان کُرد بوده‌اند و بیشترین قربانیان با ۲۰ مورد در استان ایلام و سپس استان کرمانشاه با ۱۵ مورد ثبت شده است.
بر طبق این گزارش ۱۶٪ قربانیان انفجار مین در سال ۱۴۰۰ زن و کودک بوده‌اند که شامل ۴ زن و ۸ کودک می‌باشد.
وضعیت زندان‌ها
در سال ۱۴۰۰ دستکم ۱۷ زندانی در زندان‌های کُردستان جانشان را از دست داده‌اند که ۸ مورد آنها زیر شکنجه جان باخته‌اند و ۴ مورد از این موارد زندانیان سیاسی بوده‌اند.
همچنین ۷ زندانی به دلیل عدم رسیدگی پزشکی جانباخته و یک زندانی خودکشی نموده و دلیل مرگ یک زندانی نیز نامعلوم می‌باشد.
بازداشت‌های غیرقانونی و خودسرانه
طی سال گذشته خورشیدی بیش از ۵۰۰ شهروند کُرد توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند.
تاکنون هویت ۴۸۵ نفر از این افراد برای هه‌نگاو احراز شده که بیشتر آنها شامل ۴۰۱ مورد به اتهام فعالیت سیاسی و همکاری با احزاب کُردستانی اپوزسیون حکومت بازداشت شده‌اند. همچنین ۵۷ فعال مدنی، ۱۹ فعال مذهبی و ۸ فعال کارگری و صنفی نیز بازداشت شده‌اند.
۳۷ زن و ۱۹ نوجوان زیر ۱۸ سال در میان بازداشت شدگان قرار دارند. طی سال گذشته ۷ فعال رسانه‌ای ۶ دانشجو، ۷ معلم و ۱ وکیل نیز توسط نیروهای امنیتی در کُردستان بازداشت شده‌اند.
بیشترین بازداشت شهروندان در استان آذربایجان‌غربی (ارومیه) بوده که ۲۱۵ مورد ثبت شده است. در استان کُردستان ۲۱۱ مورد، کرمانشاه ۴۸ مورد، ایلام ۹ مورد، لرستان و خراسان نیز هر کدام یک مورد بازداشت شهروندان کُرد ثبت شده است.
صدور حکم
در سال ۱۴۰۰ دستکم ۸۹ فعال کُرد توسط دادگاه‌های جمهوری اسلامی ایران محاکمه و به حبس، اعدام و یا شلاق محکوم شده‌اند.
بر طبق آمار هه‌نگاو، ۸۶ شهروند جمعاً به ۳۴۰ سال حبس و ۲۴۰ ضربه شلاق محکوم شده و سه فعال سیاسی نیز به اعدام محکوم شده است.
با استناد به آمار هه‌نگاو طی سال گذشته ۱ معلم، ۲ دانشجو، ۷ فعال رسانه‌ای، ۱۳ فعال زن و یک نوجوان ۱۸ ساله در کُردستان توسط دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران به حبس محکوم شده‌اند.
حقوق کار و کارگران
با استناد به آمار مرکز آمار هه‌نگاو در سال ۱۴۰۰، دستکم ٨١ کارگر در کُردستان به علت سانحه ناشی از کار و نیز نبود ایمنی در محل کارجان باخته‌اند. همچنین ۴۶۰کارگر به علت فقدان امنیت قراردادی از کار اخراج شده‌اند.