گروهی از وکلای برجسته مدافع حقوق بشر که در مورد کشتار ایزدی‌های خاورمیانه در دهه اخیر تحقیق کرده‌اند، خواهان کشاندن ترکیه به دیوان کیفری بین‌المللی شده و تاکید دارند که دولت آنکارا در این فاجعه نقش داشته است.
به گزارش روزنامه بریتانیایی گاردین در روز چهارشنبه، ۱۵ تیر، تیم تحقیقاتی وکلا در «کمیته عدالت برای ایزدی‌ها» در گزارش نهایی خود د ۲۷۸ صفحه نوشته است که ترکیه از آغاز بهار ۱۳۹۵ از فروش و به بردگی کشانده شدن زنان طایفه ایزدی آگاهی داشت، اما چشم خود را به روی آن بست و عاملان نسل‌کشی ایزدی‌ها را تقویت کرد.
افزون بر این اتهام علیه ترکیه، این تیم وکلا اطمینان دارد که این کشور با وجود آگاهی از فاجعه‌ای که در جریان بود، کماکان به آموزش نیروهای جنگجوی داعش برای اعزام به مصاف کردها در سوریه ادامه می‌داد.
نیروهای گروه خلافت اسلامی (دولت اسلامی عراق و سوریه- موسوم به داعش) در سال ۱۳۹۴ که با هجوم گسترده به مناطقی در سوریه و عراق وحشت زیادی ایجاد کرده و نیروهای دولتی این دو کشور را تار و مار کردند، دست به کشتار وسیع مردم طایفه ایزدی (یا یزیدی‌ها) زدند.
داعشی‌ها به‌ویژه کودکان و زنان جوان ایزدی را به عنوان برده با خود بردند و مورد آزار جنسی قرار دادند. نیروهای داعش برده‌های زن را علنا در بازارهای خود می‌فروختند.
تیم تحقیقاتی وکلای مدافع حقوق بشر در گزارش خود تاکید کرده که ترکیه مرزهایش را کنترل نمی‌کرد و داوطلبان پیوستن به داعش از سراسر جهان، از خاک ترکیه، راهی عراق و سوریه می‌شدند و دامنه کشتار فزونی می‌گرفت.
ترکیه همواره در مظان اتهام حمایت از داعش یا دست‌کم چشم بستن بر تردد هزاران نیروی داعش به سوی این دو کشور جنگ‌زده بوده است تا با تضعیف دولت‌های مرکزی بغداد و دمشق و تقویت نیروهایی که با کردها می‌جنگند، از نظر خود، منافع درازمدت ترکیه را تامین کند.
اُمیت یالچین، سفیر ترکیه در بریتانیا، جایی که گزارش تیم تحقیقاتی وکلا منتشر شده، این گزارش را «اتهاماتی فاقد پایه و اساس» و «غیرعادلانه» نامید.
آقای یالچین افزود که کشورش «نقش مهمی در دفاع از شهروندان و اقلیت‌ها در سوریه ایفا کرده است».
گزارش وکلای حقوق بشری همچنین دولت‌های عراق و سوریه را به خاطر نادیده گرفتن جنایاتی که علیه اقلیت یزیدی صورت گرفت و عدم تلاش برای دفاع و نجات آنها، قویا نکوهش می‌کند.
به نوشته این گزارش، دولت عراق در سال ۱۳۹۵ از سازمان ملل درخواست کرد که جنایات داعش را به عنوان فاجعه‌ای که رخ داده، ثبت کند اما دولت عراق خود با مقامات کرد هماهنگی نکرد و ایزدی‌ها به اماکن امن تخلیه نشده و آماج کشتار قرار گرفتند.
هلنا کندی، وکیل حقوق بشر بریتانیایی که پیش‌گفتار این گزارش مشروح را نوشته و همکاران او، تاکید کرده‌اند که غیر از «کور بودن» چشمان رهبران ترکیه به روی فجایع آن دوره، اتهامات مشابهی نیز علیه حکومت‌های برخی از کشورهای خلیج فارس، و در صدر آنها قطر، مطرح است اما باید شواهد کافی بیشتری گردآوری شود.
خانم کندی تاکید کرده که دولت‌های بسیاری در مسئولیت خود در جلوگیری از نسل‌کشی کوتاهی کردند و اگر پاسخ‌گو نباشند، این گفته که «فجایع هرگز نباید تکرار شوند» جز وعده‌ای پوچ نخواهد بود.
تیم وکلای برجسته با اشاره به مفاد کنوانسیون مبارزه با نسل‌کشی نوشته‌اند که کشورها در قلمروی سرزمینی خود در جلوگیری از نسل‌کشی مسئولیت الزام‌آور دارند، حتی اگر کشتار توسط گروه ثالثی مانند داعش صورت بگیرد.
در نتیجه جنگ‌های پرتلفات و به‌ویژه پیشگامی پیشمرگه‌های کرد عراق، در به عقب راندن داعش در منطقه، گروه خلافت اسلامی عملا در سال‌های اخیر تضعیف شده اما هنوز مترصد است که از جمله دوباره در عراق و سوریه سر برآورد.
بسیاری از ایزدی‌های عراق در جهان پراکنده شده و اطمینانی به زندگی آتی در سرزمین اجدادی خود ندارند.
به نوشته گاردین، در سوریه خانواده‌های ایزدی سال گذشته تلاش کردند از بخش شمال غرب کشور که به آن پناه برده بودند، به خانه‌های خود در شمال شرق بازگردند، اما نیروهای مسلح عضو پ‌کا‌کا/ی‌پ‌گ از این بازگشت جلوگیری کرده‌اند.
کشتارهای بی‌رحمانه‌ای از این دست که نیروهای داعش در برابر چشمان فرزندان خردسال، مادری باردار و شوهرش را در مناطق ایزدی‌نشین شمال عراق به قتل رساندند، تنها نمونه‌ای از جنایات فجیع صورت گرفته در آن سال‌ها در عراق و سوریه بود.
ایزدی‌های بسیاری این خاطرات تلخ را در سال‌های بعد برای جهان بازگو کردند. مشهورترین این افراد، نادیا مراد، دختر جوان ایزدی بود که ربوده و به بردگی گرفته شد. او به خاطر شجاعت خود در بیان این حقایق برنده جوایز متعدد جهانی شد.
آیین ایزدی یک آیین کهن خاورمیانه است که باور‌ها و اصول آن اغلب از آیین‌های باستانی ایرانی و ترکیبی از ادیان ابراهیمی و دیگر آیین‌های کهن منطقه تشکیل شده است.