دستمالچی : “به گفتۀ دیپلمات‌های آلمانی دروغگوتر و ریاکارتر از دیپلمات‌های جمهوری اسلامی در جهان نیست. ایستادگی که غرب در دفاع از اوکراین بعد از حملۀ روسیه از خود نشان داد گویای یک تغییر راهبردی در کل سیاست خارجی غرب است.”ایجادی : “ارزش های جهانشمول غرب، در رویکرد کشورهای غربی در قبال جمهوری اسلامی ایران بسیارحاشیه ای و در مواردی حتی قربانی منافع بلافاصلۀ اقتصادی شده است. هدف نهایی جمهوری اسلامی و داعش نهایتاً برانگیختن جنگ داخلی در غرب است.”
سوءقصد تروریستی به جان سلمان رشدی در ایالت نیویورک که با حمایت و خشنودی ضمنی رهبران ایران روبرو شد و همچنین تلاش های تهران برای به قتل رساندن برخی مقامات پیشین آمریکا به خونخواهی قتل قاسم سلیمانی، این نظر را در بین منتقدان برجام در آمریکا برانگیخته که اساساً چگونه می توان به هرگونه توافق با رژیم ایران اعتماد کرد و توافق اتمی با ایران چقدر بر رفتارهای حکومت این کشور اثر خواهد گذاشت؟ و آیا می توان میان فعالیت های اتمی و فعالیت های تروریستی حکومت ایران تمایز قائل شد؟
پاسخ دولت بایدن به این پرسش ها این است که چنین تمایزی هم امکانپذیر است و هم باید صورت بپذیرد زیرا ایران مجهز به سلاح اتمی بمراتب خطرناکتر خواهد بود؟
اما، این استدلال و پاسخ چقدر استوار است و تأمین کنندۀ حتی منافع غرب از جمله دولت آمریکا؟ و آیا این فکر نهایتاً به بهای انزوای ارزش های دموکراتیک و شکست غرب در جنگ سرد جدید در برابر روسیه و چین و متحدان آنها از جمله جمهوری اسلامی ایران منجر نخواهد شد؟
به این پرسش ها و پرسش های دیگر، پرویز دستمالچی، نویسنده و تحلیلگر مسائل ایران و جلال ایجاد، نویسنده و جامعه شناس پاسخ داده‌اند.
پیش از هر چیز پرویز دستمالچی گفته است : “حکومت ایران اصولاً قابل اعتماد نیست. رهبران آن بارها تصریح کرده‌اند که دروغگویی، ریا، تقیه و پنهان کردن حقیقت لازمۀ مصالح اسلام و حکومت اسلامی هستند. برخی دیپلمات های آلمانی که با نمایندگان جمهوری اسلامی سر و کار داشته و مذاکره کرده اند به خود من گفته اند : “ما دروغگوتر و ریاکارتر از دیپلمات های جمهوری اسلامی در جهان نمی شناسیم.”
به گمان جلال ایجادی، “ارزش های جهانشمول غرب، یعنی ارزش هایی نظیر آزادی و دموکراسی و حقوق بشر متاسفانه در رویکرد کشورهای غربی در قبال جمهوری اسلامی ایران بسیار فرعی و حاشیه ای شده و در مواردی حتی قربانی منافع بلافاصلۀ اقتصادی. با این حال، همواره باید به کشورهای غربی گوشزد کرد که از نظر جمهوری اسلامی جهان غرب، جهان کفر است و استفاده از دروغ و نیرنگ و ریا در قبال آن جایز و جزء اساسی از رویکرد جمهوری اسلامی برای نابود کردن تمدن غربی است. جمهوری اسلامی همان موقع که سرگرم دیپلماسی و گفتگو است سرگرم توطئه علیه غرب است. عقب نشینی غرب در قبال ارزش های خود پیشروی اقدام های جمهوری اسلامی، اعم از ترور و توطئه، را ترغیب کرده است.”
در ادامۀ این استدلال پرویز دستمالچی افزوده است : “تا زمانی که جمهوری اسلامی ایران هست، رفتارهای شناخته شدۀ آن نیز چه در سطح منطقه و چه در سطح بین المللی ادامه خواهند یافت. تنها راه حل به گمان من عبور از جمهوری اسلامی و گذار ایران به یک دموکراسی، به یک نظم پارلمانی است. یعنی گذار ایران از یک حکومت دینی به یک دموکراسی است. تنها به این شرط است که مناسبات ایران با تمام کشورهای جهان از جمله کشورهای همسایه و منطقه متعارف و عادی خواهد شد.”
از نظر جلال ایجادی، “هر تغییری در راهبرد غرب نیازمند تغییر در تلقی‌ها و دریافت‌های غرب در قبال اسلامگرایی است. یعنی غرب باید بفهمد که هدف اسلامگرایی معاصر نابودی تمدن غربی و همۀ ارزش‌های جهانشمول انسانی است. متأسفانه سیاست و راهبرد غرب تحت الشعاع منافع آنی و بعضاً نوعی ساده لوحی قرار گرفته است و آنجا که غرب باید در دفاع از ارزش های خود ایستادگی کند، این ایستادگی را به سود منافع اقتصادی و تجاری به فراموشی می سپارد.”
با این حال، پرویز دستمالچی معتقد است : “ایستادگی که غرب در دفاع از اوکراین بعد از حملۀ روسیه از خود نشان داد گویای یک تغییر راهبردی در سیاست غرب است. پیش از جنگ اوکراین، اروپا بر این باور بود که می تواند با گفتگو و همکاری و مناسبات اقتصادی نظام‌هایی نظیر روسیه را گام به گام به سمت یک نظم دموکراتیک لیبرال سوق دهد. حمله روسیه به اوکراین بطلان این نظر بود و رهبران کشورهای اروپایی را به این نتیجه رساند که پیش از گسترش مناسبات اقتصادی باید بکوشند ارزش ها و فرهنگ غرب را در جوامعی همانند روسیه بسط و گسترش دهند.”
جلال ایجاد می گوید که “هدف نهایی جمهوری اسلامی و داعش نهایتاً یک چیز است : برانگیختن جنگ داخلی در غرب. اگر غیر از این بود این همه پول صرف ایجاد مساجد و مراکز مذهبی در کشورهای اروپایی و غربی نمی‌کردند. اینان [رهبران ایران] همین کار را در کشورهای آفریقایی انجام داده و می دهند. متاسفانه، از آنجا که غرب در رویکرد خود گرفتار منافع آنی اقتصادی شده است نمی تواند متوجه این رویدادها و تحولات شود.”
پرویز دستمالچی معتقد است که در هر حال، “نهادینه شدن ارزش های جهانشمول حقوق بشر و دموکراسی نیازمند دست کم صد سال دیگر مبارزه فرهنگی و سیاسی در جوامعی نظیر ایران است.”