در پی اعتراضات گسترده ایران که با بازداشت بیش از هجده هزار نفر و مرگ حدود پانصد نفر همراه بوده است، دادگاه‌های ایران شماری از بازداشت‌شدگان را به «محاربه» و «افساد فی الارض» و «بغی» متهم کرده‌اند؛ اتهاماتی که پیامد آن می‌تواند حکم اعدام برای متهمان باشد.
تاکنون حکم اعدام در مورد دو نفر از بازداشت‌شدگان اعتراضات اجرا شده است. اعدام محسن شکاری و مجیدرضا رهنورد در یک روند قضایی غیرشفاف، فوری، بدون دسترسی به وکیل تعیینی‌شان انجام شد و در شرایطی که شواهد حاکی از فشار برای اعتراف اجباری تلویزیونی آنها بود.
اجرای ناگهانی این دو حکم اعدام موجی از خشم و انتقاد را در ایران و در جهان برانگیخته است.
فعالان حقوق بشر چنین احکامی را «قرون وسطایی» می دانند و می‌گویند که حکومت اسلامی با برچسب زدن این اتهامات بدنبال سیاست ترساندن معترضان است.
سازمان عفو بین‌الملل امروز هشدار داده که دستکم ۲۶ نفر از کسانی که در رابطه با اعتراضات اخیر در ایران بازداشت شدند، در معرض خطر اعدام قرار دارند.
کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان نیز که مرکب از فعالان حقوق بشری ایران است فهرستی از کسانی تهیه کرده که به محاربه و افساد فی الارض یا قتل ماموران امنیتی متهم یا محکوم شده‌اند و بنا به آن مجازات اعدام حدود ۴۰ نفر از بازداشتی‌های اعتراضات را تهدید می‌کند.
با توجه به محدودیت‌های خبرنگاران و رسانه‌ها و فقدان دسترسی به وکیل برای بسیاری از متهمان، اطلاع‌رسانی در این باره با ابهام و دشواری روبرو است.
بازداشت‌شدگان چهلم حدیث نجفی
- یک نوجوان بازداشتی در ایران «تحت شکنجه بوده و به او برق وصل کردند»۱۷ آذر ۱۴۰۱ – ۸ دسامبر ۲۰۲۲
- شروع محاکمه ۱۵ متهم در پرونده «قتل یک بسیجی» در کرج۱۰ آذر ۱۴۰۱ – ۱ دسامبر ۲۰۲۲
- مادر حدیث نجفی: بچه من به خاطر مهسا و حجاب کشته شد۶ مهر ۱۴۰۱ – ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۲
حمید قره‌حسنلو: متهم به افساد فی الارض و محکوم به اعدام، به خاطر مجرم شناخته شدن برای اتهام قتل روح الله عجمیان بسیجی کشته شده در مراسم چهلم حدیث نجفی. حمید قره حسنلو متخصص رادیولوژی در کرج است. او به همراه همسرش فرزانه قره حسنلو بازداشت شد. گفته می‌شود مقام‌های ایران این زوج را شکنجه کردند تا از حمید قره‌حسنلو اعتراف بگیرند و فرزانه قره‌حسنلو را وادار کنند شوهرش را متهم کند. خانم قره‌حسنلو به حبس محکوم شده است.
محمدمهدی کرمی (روز ۱۷ دی‌ماه اعدام شد): متهم به افساد فی الارض و محکوم به اعدام، به خاطر مجرم شناخته شدن برای اتهام قتل روح الله عجمیان بسیجی کشته شده در مراسم چهلم حدیث نجفی. پدر او در گفت‌و‌گو با روزنامه اعتماد گفته است: «خودش چهارشنبه… به ما زنگ زد و گفت بابا حکم‌ها را به ما داده‌اند؛ حکم من اعدام است. پسرم گریه می‌کرد و می‌گفت به مامان چیزی نگو» آقای کرمی گفته وکیل تسخیری که برای پسرش تعیین شده حتی جواب تلفن را نمی‌دهد.
محمد حسینی (روز ۱۷ دی‌ماه اعدام شد): متهم به افساد فی الارض و محکوم به اعدام، به خاطر مجرم شناخته شدن برای اتهام قتل روح الله عجمیان بسیجی کشته شده در مراسم چهلم حدیث نجفی. آقای حسینی پدر و مادرش فوت کرده‌اند و کسی را ندارد. خانواده متهمانِ دیگر در این پرونده چندین بار پیام داده‌اند که او کسی را ندارد تا اطلاع‌رسانی کند.
حسین محمدی: متهم به افساد فی الارض و محکوم به اعدام، به خاطر مجرم شناخته شدن برای اتهام قتل بسیجی کشته شده در مراسم چهلم حدیث نجفی. ژولیت بینوش ستاره مشهور فرانسوی سینما با انتشار ویدئویی درباره او نوشت: «نه به اعدام‌های خشن در ایران. حسین محمدی به مرگ محکوم شد. نه به مجازات مرگ در ایران.»
نفر پنجمی هم در این پرونده محکوم به اعدام شده است و برای چندین نفر هم احکام زندان صادر شده است.
رضا آریا: متهم به افساد فی الارض به اتهام قتل روح الله عجمیان بسیجی در مراسم چهلم حدیث نجفی. اتهام او لگد زدن به روح الله عجمیان است. برخی از فعالان حقوق بشر می‌گویند او پنجمین محکوم به اعدام در پرونده بازداشت‌شدگان چهلم حدیث نجفی است.
رپرهایی که اعدام تهدیدشان می‌کند
- نگرانی مادر سامان یاسین از حکم اعدام: «ای مردم به دادم برسید»۱۷ آذر ۱۴۰۱ – ۸ دسامبر ۲۰۲۲
- توماج صالحی، مهندسی که در قهوه نظام «بازنده» دید۱۶ آذر ۱۴۰۱ – ۷ دسامبر ۲۰۲۲
- کوچه‌های خشم؛ بیزارم از دین شما۵ آذر ۱۴۰۱ – ۲۶ نوامبر ۲۰۲۲
توماج صالحی: متهم به افساد فی الارض. توماج صالحی، مشهورترین رپر معترض داخل ایران است. او مهندس مکانیک و کارگر تراشکاری است. توماج صالحی در یک سال گذشته دو بار به زندان افتاد ه است. مدتی پس از بازداشت ویدئویی از او در بازداشت پخش شد که تدوینی مشابه کلیپ‌هایش داشت اما مضمونی خلاف مواضع مبارزه جویانه او علیه حکومت ایران.
سامان ( یاسین) صیدی: رپر اهل کرمانشاه. متهم به محاربه و محکوم به اعدام است. سروش هیچکس، رپر ایرانی، در توییتی نوشته است سامان صیدی (یاسین) را برای اعتراف‌گیری سه روز در سردخانه نگه داشته بودند. پدر و مادر این رپر محکوم اعدام از مردم ایران برای لغو حکم فرزندشان کمک خواسته‌اند.
بهراد علی‌کناری: متهم به افساد فی الارض. او رپر اهل اهواز و ۲۸ ساله است و دو روز پس از اعتراضات چهلم حدیث نجفی در کرج بازداشت شد.
«موج احکام غیابی» در اشنویه
فرزاد و فرهاد طه‌زاده: دو برادر و شهروند کرد که در اشنویه دستگیر و در دادگاه انقلاب ارومیه محاکمه شده‌اند. در ویدئویی که از مادر فرهاد و فرزاد طه‌زاده منتشر شده، او برای نجات فرزندانش از مردم درخواست کمک کرده است. یک یک منبع نزدیک بە خانوادە در گفتگو با بی‌بی‌سی فارسی گفت کە حکم اعدام فرهاد و فرزاد طەزادە در دادگاە تایید شدە است.
کاروان شاهی‌پروانه: شهروند کرد که در اشنویه دستگیر و در دادگاه انقلاب ارومیه محاکمه شده‌است.
رضا اسلام‌دوست: شهروند کرد که در اشنویه دستگیر و در دادگاه انقلاب ارومیه محاکمه شده‌است.
هژار حمیدی: شهروند کرد که در اشنویه دستگیر و در دادگاه انقلاب ارومیه محاکمه شده‌است.
شهرام معروف‌مولا: شهروند کرد که در اشنویه دستگیر و در دادگاه انقلاب ارومیه محاکمه شده‌است.
منابع کردی پیش‌تر گفته‌اند که حکم این زندانیان، ۱۵ آذر و بدون حضور آنها در محکمه صادر شده است.
شبکه حقوق بشر کردستان روز جمعه خبر داد این زندانیان از زندان ارومیه «به مکانی نامعلوم» برده شدند.
سیستان و بلوچستان
ابراهیم ریگی: دانشجوی پزشکی ۲۴ ساله، ۲۱ مهر در زاهدان بازداشت شد. اتهام او محاربه و افساد فی الارض است. او هم‌زمان با اعتراضات در مناطق مختلفی از استان سیستان‌وبلوچستان در واکنش به تجاوز فرمانده پلیس چابهار به یک دختر ۱۵ ساله بلوچ و اعتراضات سراسری در واکنش به قتل مهسا امینی بازداشت شد.
عبدالستار ذوالفقاری: متهم به محاربه و فساد فی الارض. اطلاعات بیشتری از او در دسترس نیست.
فوتبالیست متهم به کشتن یک سرهنگ در اصفهان
امیرنصر آزادانی: متهم به بغی برای قتل اسماعیل چراغی، سرهنگ نیروی انتظامی و دو بسیجی به نام‌های محمدحسین کریمی و محسن حمیدی. امیرنصر آزادنی فوتبالیستی است که پیش از این در تیم‌های تراکتور و سپاهان بازی می‌کرده است. پس از اعلام حکم او علی کریمی و مسعود شجاعی خواستار لغو حکم و آزادی‌اش شدند.
سعید یعقوبی: متهم به محاربه برای قتل اسماعیل چراغی، سرهنگ نیروی انتظامی و دو بسیجی به نام‌های محمدحسین کریمی و محسن حمیدی.
صالح میرهاشمی: متهم به محاربه برای قتل اسماعیل چراغی، سرهنگ نیروی انتظامی و دو بسیجی به نام‌های محمدحسین کریمی و محسن حمیدی.
زنان در معرض اعدام
مهسا محمدی: متهم به سب نبی. مطابق فهرست کمیته پیگیری بازداشت شدگان، خانم محمدی تنها زنی است که هنوز در معرض مجازات اعدام است. او دانشجوی میکروبیولوژی است.
فهیمه کریمی: مربی والیبال بازداشت شده در پاکدشت. یک بلاگر ایتالیایی که همراه او در زندان بود پس از آزادی و خروج از ایران می‌گوید خانم کریمی با کوبیدن به در سلول فریاد می‌زد «آزادی، آزادی». برخی منابع می‌گویند خانم کریمی با اتهام محاربه روبرو است، اما یک مقام محلی گفته همه گزارش‌ها درباره او را تکذیب می‌کند.
فرزانه قره‌حسنلو: از کادر درمان که به همراه همسرش در مراسم چهلم حدیث نجفی بازداشت شد. خانم قره‌حسنلو به افساد فی الارض متهم شد که قابل مجازات با اعدام است، او با محکومیت به ۲۵ سال حبس و تبعید از اعدام نجات یافته است. او در بازداشت مجبور به اعتراف علیه شوهرش شده است.
متهمان به قتل یک بسیجی در اکباتان
شهرک اکباتان، در غرب تهران، صحنه اعتراضات شدید و پیاپی بوده است. در واکنش به این اعتراضات ماموران حکومتی و شبه‌نظامیان بسیجی بارها به ساکنان شهرک یورش برده و آنها را تهدید به قتل کرده‌اند. تصاویری هم از شلیک هدفمند به سوی خانه‌ها منتشر شده است.
میلاد آرمون: متهم به قتلیک بسیجی به نام آرمان علی‌وردی در شهرک اکباتان است. تلویزیون ایران تصاویری از او با چشم‌بند پخش کرد و رئیس پلیس قصد داشت جلوی دوربین از او اتهام بگیرد، اما او آن را رد کرد.
نستوه نیکخواه: متهم به قتل یک بسیجی به نام آرمان علی‌وردی در شهرک اکباتان.
برخی فعالان حقوق بشری نام یک بازداشتی دیگر را نیز در کنار این دو عنوان کرده‌اند.
سهند نورمحمد زاده: متهم به محاربه و محکوم به اعدام. خبرگزاری میزان در زمان برگزاری دادگاه گزارش داده بود که قاضی به متهم گفته «خودت در تصاویری که پخش شد دیدی که سطل زباله را آتش زدی». او در تماس تلفنی از زندان گفته است که بارها با چشم بند «اعدام نمایشی» شده است.
ماهان صدرات مرنی: متهم به محاربه و محکوم به اعدام. شاکی خصوصی او رضایت داده است .دیوان عالی، اجرای حکم او را که به دایره اجرای احکام رفته بود متوقف کرده است.
منوچهر مهمان‌نواز: متهم به محاربه و محکوم به اعدام. اتهام او آتش زدن بخشداری شهرستان قرچک است.
محمد بروغنی: متهم به محاربه و محکوم به اعدام. اتهام او حضور در تظاهرات‌های خیابانی پاکدشت است. مارتین دیدن‌هوفن، نماینده حزب سوسیال دموکرات اعلام کرده است که کفالت سیاسی او را به عهده می گیرد.
محمد قبادلو: متهم به افساد فی الارض و محکوم به اعدام. اتهام او زیرگرفتن عمدی گروهی از ماموران نیروی انتظامی و قتل استوار فرید کرم‌پور است. او در دادگاه اعلام کرد که مبتلا به بیماری دو قطبی است و مدتی داروهایش را مصرف نمی کرده است. مادر محمد قبادلو در ویدئویی که منتشر کرد گفت برای او حکم اعدام صادر شده و خواستار کمک برای جلوگیری از اعدام فرزندش شد.
ابوالفضل مهری حسین‌حاجی: متهم به مقابله با حکومت اسلامی. اتهام او ایجاد حریق در وسایل نقلیه عمومی است.
محسن رضازاده‌قراقلو: متهم به محاربه. اطلاعات بیشتری از او در دسترس نیست.
سعید شیرازی: متهم به افساد فی‌الارض. اطلاعات بیشتری از او در دسترس نیست.
اکبر غفاری: متهم به محاربه. شهریار شمس، زندانی سیاسی درباره او نوشته‌است: «اکبر غفاری را اولین بار در بند عمومی ۲۴۱ دیدم. از قشر بسیار ضعیف جامعه بود، آنقدر ضعیف که حتی سواد هم نداشت. توی فلاح بازداشت شده بود و جرمش این بود که در خانه‌شان را باز کرده و چند نفر از معترضان را پناه داده بود».
محاربه، بغی، سب نبی و فساد بر زمین چیست؟
محاربه با خدا، فساد بر روی زمین و بغی جزو از احکام فقه اسلامی است که برای آنها مجازات‌های سنگینی از تبعید و قطع دست و پا تا اعدام در نظر گرفته شده است.
این عناوین از تکراری‌ترین ابزارهای جمهوری اسلامی برای صدور احکام قضایی سنگین بوده است.
محاربه با خدا و افساد بر زمین در قانون مصوب سال ۱۳۶۱، وارد نظام حقوقی ایران شدند. در قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰) نیز، این اتهام در دسته عناوین مجرمانه شناسایی شد.
از جمله مصادیق محاربه با خدا در قانون مجازات اسلامی، «اسلحه کشیدن برای ترساندن مردم، قیام مسلحانه علیه حکومت، برنامه‌ریزی برای براندازی حکومت، و سرقت مسلحانه» عنوان شده است. قانون مجازات اسلامی برای مجازات محاربه احکام اعدام، دار زدن، قطع دست و پا یا تبعید را بنابر صلاح‌دید قاضی لازم می‌داند.
ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲) فساد بر زمین را هم به عنوان ارتکاب «گسترده» جرم و جنایت را «به‌گونه‌ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد» به عنوان افساد فی الارض با اعدام مجازات می‌کند.
در این ماده قانونی «جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک» در کنار «دایرکردن مراکز فساد و فحشا» قرار گرفته است.
بغی عنوانی است که به قیام مسلحانه علیه حکومت اسلامی داده شده است. در صورتی که گروهی علیه حکومت اسلامی قیام کنند و دست به اسلحه ببرند، اگر از سلاح خود استفاده کنند به اعدام محکوم می‌شوند، اما اگر از سلاح استفاده نکرده باشند می‌توان با محکومیت حبس آنها را مجازات کرد.
بنا به مطابق ماده ۲۶۲ قانون مجازات اسلامی اگر کسی به پیامبر اسلام یا دیگر پیامبران بزرگ را دشنام دهد یا به آنها توهین کند «سب النبی» است و به اعدام محکوم می‌شود. اگر فرد مست باشد یا متوجه معنی آنچه گفته نباشد، مجازات اعدام مشمول او نخواهد شد.