عملیات کاوش و بررسی در سایت تاریخی و باستانی مکریان سقز ادامه دارد که هر روز ابعاد جدیدی از تاریخ، فرهنگ و تمدن دیرین سقز و کوردستان را نمایان می سازد.
براساس آخرین بررسی ها، آثار و قبرهای پیدا شده در این منطقه مربوط به عصر فرهنگی و تاریخ مفرغ است.
عصر مفرغ دومین قسمت از عصر فلزات است که پس از دوره مس قرار می‌گیرد. این تقسیم‌بندی به این جهت است که مصنوعات فلزی این دوره از زندگی بشر بیشتر ترکیبی از مس و قلع است به‌طوری‌که کاوش‌های دیرین‌شناسی نشان داده ساکنان این دوران از حدود 5 هزار سال قبل از میلاد مسیح نیز آلیاژ مفرغ را می‌شناخته‌اند و از آن برای ساختن مصنوعات فلزی خود استفاده می‌کرده‌اند و مصنوعات مفرغی نیز که در سایر نقاط دنیا ضمن حفاری‌ها به دست آمده قدیمی تر از این تاریخ نیست.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سقز در این رابطه در گفتگو با رسانەها می گوید: فاز اول عملیات میدانی کاوش در محوطه باستانی مکریان سقز با مجوز پژوهشکده باستان شناسی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در قالب هیاتی کارشناسی به سرپرستی ذبیح‌الله بختیاری پژوهشگر باستان‌شناسی و با مشارکت کارشناسان باستان‌شناسی اداره میراث فرهنگی این شهرستان، در حال انجام است.
صلاح نصرالهی افزودە است: براساس بررسی های اولیه آثار از جمله قبر و استخوان های پیدا شده در این محوطه مربوط به عصر مفرغ است.
وی می گوید: تعیین دقیق تاریخ و قدمت آن نیاز به بررسی های دقیق و علمی دارد، اما عصر مفرغ ۱۵۰۰ تا ۳ هزار سال قبل از میلاد می باشد، لذا جزئیات کامل در زمینه محوطه باستانی مکریان به‌زودی اطلاع‌رسانی خواهد شد.
به گفته نصرالهی، در صورت تامین اعتبار لازم، فازهای بعدی تحقیق و بررسی در این محوطه تاریخی انجام خواهد شد.
با توجه به موارد فوق می توان نتیجه گرفت که قدمت این محوطه باستانی حدود ۵ هزار سال قبل بوده که این نشانگر وجود اجتماعات بشری، تاریخ و تمدن دیرینه در شهرستان سقز بعنوان نگین تاریخ و تمدن کوردستان می باشد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کوردستان در بازدید از این عملیات کاوشی گفته که سایت باستانی مکریان که به تازگی در این شهرستان کشف شد بیانگر تاریخ غنی کردستان است.
یعقوب گویلیان ضمن اشاره به لزوم حفاظت از آثار تاریخی و باستانی موجود در شهرستان سقز اظهار داشته: «اداره کل میراث فرهنگی استان با تمام توان در حفاظت از این آثار تلاش خواهد کرد و در این راستا نیازمند همکاری و حمایت فرمانداری، دستگاه های اجرایی و مردم است.
گفتنی است تاکنون در کاوش های مختلف در شهرستان سقز آثاری با قدمت 7، 5 و 4 هزار سال بدست آمده و بیش از 160 اثر تاریخی ثبت ملی و صدها اثر تاریخی شناسایی شده دیگر در این شهرستان وجود دارد.
آثار و اشیای تاریخی نفیس پیدا شده در شهرستان سقز، که بالغ بر صدها قطعه بوده، در موزه های داخلی (تهران، سنندج و…)، خارجی (فرانسه و….) نگهداری می شوند و به اذعان کارشناسان عظمتی است به وسعت جهان؛ اما با این حال شهرستان سقز به دلایل مختلف از جمله مدیران ضعیف محلی، مظلوم و محروم باقی مانده و از ساخت یک موزه در این شهرستان تاکنون به نتیجه نرسیده است که هیچ دلیلی نمی تواند این بی توجهی را توجیه نماید.