۲۰۰ کشور در اجلاس تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل متحد در گلاسگو (کوپ ۲۶) روز شنبه توافقی را برای تسریع مبارزه با گرمایش جهانی به تصویب رساندند.
متنی که «پیمان آب و هوای گلاسگو» نامیده شد، پس از دو هفته مذاکرات طاقت فرسا به تصویب رسید و در آن اشاره به سوخت‌های فسیلی و نقش آنها در بحران آب و هوا برای نخستین بار در تاریخ شده است.
به گزارش یورو نیوز، متن نهایی به صراحت به «زغال سنگ» اشاره می‌کند که بزرگترین عامل تغییر آب و هوا است. در اجلاس‌های قبل از گلاسگو هیچ حرفی از زغال سنگ، نفت یا گاز یا حتی سوخت‌های فسیلی به طور کلی به‌عنوان عامل محرک برای بحران آب و هوا ذکر نشده بود.
آلوک شارما، رئیس کوپ ۲۶ با مشاهده دشواری در دستیابی به توافق با صدایی متاثر و چشمانی اشک‌آلود گفت: «عمیقا متاسفم.» او این تاسف را برای تغییرات لحظه آخری مصوبه که به درخواست هند و ایران در موضوع سوخت‌های فسیلی ایجاد شد، ابراز کرد.
او پیش از این تخمین زده بود که این توافق «آغاز یک دهه جاه‌طلبی رو به رشد» در حوزه آب و هوایی باشد.
چندین کشور گفتند، از تغییری که هند برای «کاهش تدریجی» به جای «کنار گذاشتن» سوخت‌های فسیلی که بزرگترین منبع انتشار گازهای گلخانه‌ای ارائه کرده است، عمیقا ناامید شده‌اند.
پیش از این بند ۳۶ پیش‌نویس توافقنامه نهایی به «حذف یارانه‌های سوخت فسیلی» اشاره داشت که این بند در لحظات آخر تغییر کرد. هیات ایران نیز به مانند هند از وجود این بند رضایت نداشت.
مذاکره‌کنندگان سوئیسی و مکزیکی این تغییر را خلاف قوانین توصیف کردند زیرا تغییر بسیار دیر انجام شد. با این حال آنها گفتند چاره‌ای جز همراهی با آن ندارند.
درباره نقطه بحرانی محدود کردن دما، در حالی که زمین به گفته سازمان ملل در یک مسیر «فاجعه بار» گرمایش ۲.۷ درجه سانتی‌گرادی در مقایسه با دوران پیش از صنعتی‌شدن قرار دارد، متن تصویبی تنها از کشورهای عضو می‌خواهد تعهدات خود را به‌طور منظم افزایش دهند.
سیمونتا سوماروگا، وزیر محیط زیست سوئیس گفت که این تغییر، دستیابی به هدف بین‌المللی برای محدود کرد گرمایش به ۱.۵ درجه سانتیگراد را از زمان ماقبل صنعتی شدن دشوارتر می‌کند. جهان پیش از این ۱.۱ درجه سانتیگراد گرم‌تر شده است.
این در حالی است که کارشناسان به‌طور مرتب هشدار می‌دهند که «هر دهم درجه مهم است».
بیل هیر، دانشمند استرالیایی در حوزه آب و هوا گفت: «تغییر لحن هند در لحظه آخر برای کاهش تدریجی، بجای کنار گذاشتن زغال سنگ تکان‌دهنده است. هند مدت‌ها مانع اقدامات اقلیمی بوده است.»
با این حال پیمان آب و هوای گلاسگو شامل مشوق‌های مالی کافی برای رضایت کشورهای فقیرتر است.
آنتونیو گوترش، پس از تصویب توافقنامه نهایی هشدار داد که فاجعه آب و هوایی همچنان بر در می‌کوبد.
وی که گلاسگو را ترک کرده بود در بیانیه‌ای گفت: «کنفرانس جهانی آب و هوا منجر به گام‌های رو به جلو بود اما هنوز کافی نیست.»
وی افزود: «متن تصویب شده یک مصالحه است که منعکس کننده منافع، وضعیت، تضادها و وضعیت اراده فعلی سیاسی در جهان هستند. متاسفانه اراده سیاسی جمعی برای غلبه بر مشکلات کافی نبوده است و تضادها عمیق است.»
کشورهای جهان سرانجام بر سر پیمانی برای کاهش خطرات تغییر اقلیم در اجلاس کاپ۲۶ در گلاسگو به توافق رسیدند.
بی بی سی نیز در گزارشی پیرامون پایان این اجلاس نوشت: توافق گلاسگو اولین معاهده اقلیمی است که صریحا قصد کاهش مصرف زغال، بدترین عامل گازهای گلخانه ای، را دارد.
این توافق همچنین برای کاهش سریع‌تر تصاعد فشار می آورد و قول کمک مالی بیشتری به کشورهای درحال توسعه برای انطباق با آثار تغییر اقلیم را می دهد.
اما این تعهدات برای محدود کردن میزان افزایش دمای زمین نسبت به دوران ماقبل صنعتی به ۱.۵ درجه سانتیگراد کافی نیست.
تعهدی برای ترک مصرف زغال که در پیش نویس اولیه جای گرفته بود به دلیل مخالفت هایی به رهبری هند کنار گذاشته شد.
بهوپندر یاداو، وزیر امور اقلیم هند، پرسید که کشورهای درحال توسعه چگونه می توانند قول کنار گذاشتن زغال و سوبسید سوخت های فسیلی را بدهند درحالی که “هنوز باید به دستور کار توسعه و ریشه کنی فقر رسیدگی کنند.”
ایران در طول روز شنبه گفت که از عبارت بندی توافق در مورد پایان دادن به سوبسید سوخت های فسیلی راضی نیست و از موضع هند در این زمینه حمایت کرد. هیات ایرانی حاضر در گلاسگو گفت: “ما از پاراگراف ۳۶ در مورد پایان مصرف سوبسید سوخت های فسیلی راضی نیستیم.”
در پایان کشورها موافقت کردند به جای “کنار گذاشتن” زغال مصرف آن را “کم کنند” که با یاس شماری از کشورها روبرو شد.
آلوک شارما وزیر دولت بریتانیا که ریاست کاپ ۲۶ را به عهده داشت گفت که از نحوه شکل گیری حوادث “عمیقا متاسف” است.
با این حال او گفت حیاتی است که از توافق گلاسگو به عنوان یک کل حفاظت شود.
آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد گفت: “سرنوشت سیاره شکننده ما به مویی بند است. همچنان درحال کوبیدن به در فاجعه اقلیمی هستیم.”
“وقت آن است وارد حالت اضطراری شویم، در غیر این صورت شانس ما برای رسیدن به صفر خالص، صفر خواهد شد.”
سیمونِتا سوماروگا وزیر محیط زیست سوئیس گفت: “باید یاس عمیق خود در مورد تضعیف بیشتر عبارت بندی مورد توافق، در مورد زغال و سوبسید سوخت های، که محصول فرآیندی غیرشفاف بود ابراز کنیم.”
او افزود: “این ما را به هدف ۱.۵ درجه نزدیک تر نمی کند، بلکه رسیدن به آن را سخت تر می کند.”
کشورها به عنوان بخشی از توافق قول دادند سال آینده برای کاهش بیشتر گازهای گلخانه ای به منظور تحقق هدف ۱.۵ درجه بار دیگر دیدار کنند. مطالعات نشان می دهد اگر تعهدات فعلی اجرا شود میزان افزایش دما ۲.۴ درجه سانتیگراد خواهد بود.
دانشمندان می گویند در صورتی که میانگین افزایش دما از ۱.۵ درجه فراتر رود ساکنان زمین احتمالا شاهد آثار خطرناک تغییر اقلیم از جمله موج های بسیار شدید گرما قرار خواهند بود.
کشورهای درحال توسعه هم از پیشرفت کم در مورد بندی که “ضایعات و خسارات” خوانده می شود ناراضی اند. هدف این بند، پرداخت غرامت از سوی کشورهای ثروتمند به فقیرتر برای مقابله با آثار تغییر اقلیم است که به تنهایی قادر به تطبیق با آن نیستند.
زغال مسئول حدودا ۴۰ درصد تصاعد سالانه دی اکسید کربن است، بنابراین حذف آن نقشی محوری در مقابله با گرمایش دارد. برای تحقق هدف ۱.۵ درجه، که در توافق سال ۲۰۱۵ پاریس آمده بود، تصاعد جهانی باید تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۴۵ درصد و تا نیمه قرن تقریبا به طور کامل قطع شود.
سارا شا، از “موسسه بین المللی دوستان زمین” گفت: “این چیزی کمتر از یک رسوایی نیست. فقط اشاره به رقم ۱.۵ درجه بی معنی است، اگر قدمی در توافق برای رسیدن به آن طراحی نشده. کاپ۲۶ به عنوان خیانتی به جوانان کشورهای کم درآمد در تاریخ ثبت خواهد شد.”
علیرغم عبارت بندی ضعیف تر پیرامون مصرف زغال، برخی ناظران روز آخر کنفرانس را یک پیروزی قلمداد می کنند، چون این اولین بار است که کاهش مصرف زغال صریحا در اسناد سازمان ملل در زمینه مهار گرمایش مطرح می شود.
جنیفر مورگان مدیر اجرایی صلح سبز بین المللی گفت: “آنها یک کلمه را عوض کردند اما نمی توانند پیام برآمده از کاپ۲۶ را پنهان کنند که دوران زغال دارد به سر می آید.”
“این به نفع همه کشورهاست، از جمله کشورهایی که هنوز زغال می سوزانند، تا به انرژی های تجدیدپذیر پاکیزه رو بیاورند.”
با این حال لارس کوک، مدیر سیاست گذاری برای موسسه خیریه “اکشن اید” گفت که اشارات فقط به زغال در این سند مایوس کننده است.
او گفت: “این به کشورهای ثروتمند که مشغول استخراج و آلوده کردن زمین برای بیش از یک قرن بوده اند برگه عبور آزادانه ای برای ادامه تولید نفت و گاز می دهد.”