امروز، 29 بهمن ماه، زاد روز هنرمندی مسلم، استادی نامی و یک کُرد وطن پرست است. استاد شهرام ناظری، استاد مسلم موسیقی و آواز و نامی بزرگ که از دیار کرمانشاه طلوع کرد تا روح را در شاهنامه فردوسی بدمد.
شهرام ناظری در کوچه یخچالی در محله برزه‌دماغ در کرمانشاه در خانواده‌ای کرُد زبان و آشنا با موسیقی و شعر به دنیا آمد. وی صدای دل‌نشینش را از پدر و مادر خویش به یادگار دارد و از دوران خردسالی به واسطه ذوق مادرش با شعر و آواز آشنا شد؛ پدرش نیز صدای لطیفی داشت و ضمن آشنایی با گوشه‌ها و ردیف‌های آواز ایرانی، سه‌تار هم می‌نواخت. وی از سبک قدما و خوانندگان آن دیار به خصوص شیخ داوودی خواننده بزرگ آن زمان بهره گرفته و نیز داشته‌هایش را در اختیار فرزندش گذاشت.
استاد ناظری همواره در تلاش برای بهره بردن از مکاتب و استادان مختلف بوده‌است. وی در ۱۳۴۵ خورشیدی برای بهره‌گیری از محضر استادانی چون عبدالله دوامی، نورعلی خان برومند، عبدالعلی وزیری، محمود کریمی و محمدرضا شجریان عازم تهران شد و با بهره‌گیری از محضر این اساتید، سه‌تار را نیز نزد استادان احمد عبادی، جلال ذوالفنون و محمود هاشمی فرا گرفت. شهرام ناظری به مدت یک سال نیز در تبریز با نوازندگان و موسیقی‌دانان آن دیار مانند غلامحسین بیگجه‌خانی و محمود فرنام قیطانچیان که خود از شاگردان اقبال آذر بودند در زمینه موسیقی ایرانی همکاری کرد.
سبک و ویژگی آوازخوانی شهرام ناظری
ناظری خواننده‌ای است که در آثارش روحیه تکرار ناپذیری دارد و همواره می کوشد تا نگرش و تجربه‌ای جدید را در آواز و موسیقی به وجود آورد. وی تحریرهای ریتمیک و خاصی را از سال‌های پایانی دهه ۷۰ خورشیدی در آثارش استفاده کرد از جمله این آثار می‌توان از آلبوم‌های ساز نو آواز نو، سفر به دیگر سو، لولیان و مولویه (شور رومی) نام برد.
در سال‌های دهه ۷۰ خورشیدی شهرام ناظری آثار بسیاری را اجرا کرد که از آن جمله می‌توان به آلبوم‌های نوروز به همراهی با حسین علیزاده، مهتاب رو را با گروه تنبور شمس (آهنگ‌سازی کیخسرو پورناظری) و دل شیدا را با آهنگ‌سازی فرامرز پایور اشاره کرد. همکاری ناظری با کامکارها نیز به آفرینش ۲ اثر ماندگار به نام‌های کنسرت کامکارها ۷۶ و کنسرت ۷۷ منجر شد. وی با انتشار ۲ آلبوم ساز نو آواز نو و سفر به دیگر سو مسیر نوینی از موسیقی خویش را نمایان ساخت به‌طوری‌که سفر به دیگر سو را دکترین موسیقایی خود می‌داند.
دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد زبان و ادبیات فارسی و مدیر قطب علمی فردوسی‌شناسی؛ شاهنامه‌خوانی‌های شهرام ناظری را با وجود تنگنای وزنی این اثر گرانسنگ که تنها بر یک وزن خاص سروده شده‌است، کار بزرگی می‌داند و در یک گفت و گو با روزنامه خراسان می‌گوید: «چون شاهنامه وزن یکنواختی دارد، بنابراین دست آهنگ‌ساز و خواننده خیلی باز نیست و تلاش هر کسی که با همه این محدودیت‌ها کار شایسته‌ای ارائه کرده، ارزشمند است. شاهنامه‌خوانی‌های آقای ناظری، فرصت بسیار مغتنمی است که مردم را با روح و فضای حماسی آشنا می‌کند». مدیر قطب علمی فردوسی‌شناسی، این خواننده موسیقی ایرانی را بعد از زنده‌یاد شجریان، بهترین کلاسیک‌خوان دانست و گفت: «حدود سه سال پیش، در بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی در مشهد، نشان ملی فردوسی برای آلبوم «درفش کاویانی» به ایشان اهدا شد و از این منظر، تعلق‌خاطر ایشان به فردوسی مشخص است. استاد ناظری شاهنامه را به بدنه جامعه برده است. جهتی که موسیقی برای تأثیرگذاری بر افراد انتخاب می‌کند، عاطفی و احساسی است و مؤثرترین وسیله برای انتقال پیام‌هایی از این قبیل، موسیقی است. از طریق موسیقی، شعر بر جان خواننده می‌نشیند، به ویژه اگر پیامی متناسب با جان و روح آدمی داشته باشد.» شاعران قدیم، موسیقی می‌دانستند این استاد زبان و ادبیات فارسی، درباره تأثیر فعالیت‌های موسیقایی بر شناخت بیشتر مردم از شاهنامه فردوسی نیز، گفت: «با این‌که شاهنامه مانند شعر حافظ، مولانا و خیام، ظرفیت موسیقایی ندارد، ولی در عین حال، ظرفیت‌هایی دارد که خیلی‌ها مانند آقای شهرام ناظری، همایون شجریان و… به آن پرداخته‌اند. از آن‌جا که موسیقی متعلق به دانشگاهیان و یک قشر خاص بوده‌است، با این نوع فعالیت‌ها، شاهنامه و دیگر آثار ادبی کلاسیک به مردم نزدیک می‌شود. نمونه قدیمی‌اش هنر نقالی است که در گذشته بسیار رایج بود و متأسفانه امروزه کم‌رنگ شده است. در گذشته تا دوره فردوسی، موسیقی بر ادبیات مسلط بود و شاعران با موسیقی آشنا بودند. فردوسی هم زیر و بم‌های موسیقی را می‌شناخت و در جاهایی، طنین‌هایی به شعرش داده است که اهالی موسیقی می‌توانند از این ظرفیت‌های هرچند اندک، استفاده کنند و شاهنامه را به متن جامعه ببرند.»
ناظری در اجرای شعرهای مولوی هم پیشرو تمامی خوانندگان بوده‌است. آلبوم مثنوی موسی و شبان و صدای سخن عشق رویکرد جدیدی به موسیقی و شعر عرفانی محسوب می‌شود که ناظری در سال‌های پایانی دهه ۵۰ و سال‌های آغازین دهه ۶۰ خورشیدی از خود بر جای گذاشت. همچنین در ۱۳۶۴ خورشیدی به مناسبت گرامی‌داشت هشتصدمین زادروز مولوی ۲ اثر گل صد برگ و یادگار دوست را منتشر کرد.
ناظری، علاوه بر بهره‌گیری از شعرهای مولوی در زمینه استفاده و استوارسازی شعر معاصر پارسی بر روی موسیقی سنتی ایرانی نیز پیشرو بوده‌است.
شهرام ناظری در دهه ۸۰ خورشیدی به پژوهش و مسیریابی برای آرایه موسیقی نوین پرداخت. پژوهش بر نحوه اجرای شاهنامه فردوسی و پروژه مولوی در سال جهانی مولانا از فعالیت‌های وی در این سال‌ها به شمار می رود. وی در این سال‌ها چندین آلبوم دیگر منتشر کرد که آثار آواز اساطیر، لیلی و مجنون، لولیان، مولویه (شور رومی) و سفر عسرت از آن جمله هستند.
محبوب ترین آثار شهرام ناظری
از معروف‌ترین تصنیف‌های شهرام ناظری می‌توان به تصنیف‌های اندک اندک با شعر مولانا، آتشی در نیستان با شعر مجذوب تبریزی، کاروان شهید با آهنگ محمدرضا لطفی و شیدا شدم با شعر خودش اشاره کرد که بیشتر از ساخته‌های خود او هستند. تصنیف شیدا شدم یک بار با سازهای غربی در کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان و یک بار با سازهای ملی در آلبوم مولویه اجرا شده‌است.
همچنین، آثاری که ناظری به زبان مادری‌اش، زبان کردی نیز اجرا کرده، شهرت بسیار دارند. از معروف‌ترین آثار کردیِ ناظری می‌توان به تصنیف‌های قدیمیِ شیرین شیرین و واران وارانه اشاره کرد که او بازخوانی کرده‌است.
ناظری دارای شهرت جهانی است. در ۲۰۰۷ میلادی از طرف دولت فرانسه نشان لژیون دونور و در ۲۰۱۴ میلادی نشان شوالیه ملی لیاقت فرانسه به او اهدا شد. نیویورک تایمز به او لقب بلبل فارسی داده‌است و کریستین ساینس مانیتور او را لوچانو پاواروتیِ ایران نامید.
روزنامه بوستون گلوب و لس آنجلس تایمز چاپ آمریکا در گزارشی با عنوان شعر مولانا در حرکت، به بررسی تلاش‌های شهرام و حافظ ناظری برای زنده نگه داشتن اشعار مولانا پرداخت.
افتخارات و جوایز شهرام ناظری
جایزه کونکورز موسیقی فولکلور در ۱۹۷۵ میلادی.
جایزه بهترین موسیقی عرفانی جهان در جشنواره فاس مراکش در ۱۹۹۷ میلادی (وی پس از دریافت این جایزه از طرف مطبوعات آمریکا لقب پاواروتی ایران را نیز دریافت کرد.)
جایزه ویژه شهر ارواین ایالت کالیفرنیا برای گسترش پیام معنوی مولانا و صلح از طریق زبان موسیقی در ۲۰۰۶ میلادی.
نشان لژیون دونور از طرف دولت فرانسه در ۲۰۰۷ میلادی.
نشان شوالیه ادب و هنر به وسیله دولت فرانسه در ۲۰۰۷ میلادی این نشان بالاترین نشان فرهنگی فرانسه و پاسداشتی است از طرف دولت فرانسه به هنرمندانی که تلاش ویژه‌ای در جهت اعتلای فرهنگ و هنر دارند.
عنوان هنرمند برتر آسیا از طرف مجمع آسیاسوسایتی ۲۰۰۷ میلادی در این مراسم بان کی‌مون دبیرکل سازمان ملل متحد تقدیر ویژه‌ای از شهرام ناظری به عمل آورد.
جایزه اسطوره زنده از دانشگاه یوسی‌اِل‌اِی.
نشان طلایی سماع بارگاه مولانا از دست اسین چلبی نواده مولانا در ۱۳۸۶ خورشیدی در قونیه ترکیه و انتخاب به عنوان رییس افتخاری مرکز مولانا پژوهی دانشگاه سلجوق در ایران.
کلید طلایی شهر خوی و مقبره شمس در جشنواره بین‌المللی شمس تبریزی در آبان ۱۳۸۶
لوح سپاس از شهرداری شهر ایرواین کالیفرنیا به پاس قدردانی از تلاش های شهرام ناظری در ترویج پیام معنوی صلح در قالب موسیقی و شعرهای مولوی.
نامگذاری ۲۵ فوریه ۲۰۰۶ میلادی به نام شهرام ناظری به وسیله رییس شواری شهر و شهردار سن دیه گو در حوزه جغرافیایی سن‌دیه‌گوی ایالت کالیفرنیا. در مدت کوتاهی پس از این نامگذاری، کنگره آمریکا نیز با اهدای لوح سپاس از وی تقدیر کرد.
تقدیرنامه از طرف دانشگاه هاروارد به دلیل نقش مؤثر ناظری در معرفی مولوی به دنیای غرب و نوآوری در موسیقی ایرانی و جذب مخاطبان غربی.
کُرد پرس،