تازه‌ترین گزارش‌ها از وضعیت دریاچه ارومیه حاکی است که علی‌رغم تشکیل ستاده ویژه و صرف دست‌کم ۱۵ هزار میلیارد تومان برای احیای آن، «بیش از ۹۵ درصد این دریاچه به‌طور کامل خشک شده است».
خبرگزاری ایسنا روز دوشنبه، سوم مرداد، با انتشار گزارش تصویری جدید از وضعیت کنونی دریاچه ارومیه نوشت در پی سال‌ها خشکسالی، به‌دلیل عدم تخصیص حقابه دریاچه از سدهای حوزه آبریز و کامل نشدن تونل انتقال آب به دریاچه، بیش از ۹۵ درصد آن به‌طور کامل خشک شده است.
دیروز و امروز، برخی نمایندگان مجلس نیز بار دیگر نسبت به وضعیت دومین دریاچه بزرگ شور جهان هشدار دادند و نماینده تبریز گفت با خشکی این دریاچه، «هفت برابر مساحت تهران تبدیل به بیابان و شوره‌زار خواهد شد».
روح‌الله متفکرآزاد، نماینده تبریز، هم‌چنین افزود: «این یعنی طوفان نمکی در شعاعی معادل ششصد کیلومتر. یعنی ۱۴ میلیون انسان در خطر بیمار‌ی‌های پوستی، سرطان و آسم قرار دارند.»
مسعود پزشکیان، دیگر نماینده تبریز، نیز روز سه‌شنبه گفت اثرات خشک شدن دریاچه ارومیه، علاوه بر استان‌ها و شهرهای حاشیه‌ای دریاچه، بیشترین اثر منفی خود را در بخش‌های شرقی به جا خواهد گذاشت.
به‌گفته پرشکیان، در این صورت «بیش از ۱۴ میلیون نفر از تبریز تا نزدیکی تهران درگیر ریزگردهای نمکی خواهند بود».
این نماینده مجلس در عین حال اذعان کرد که «در کنار سوءمدیریت و خشکسالی، رفتار و برخوردهای جناحی و سیاسی و عدم استفاده از افراد توانمند برای احیای دریاچه به وسعت تشنگی آن افزوده است.»
نگرانی‌ها از وضعیت دریاچه ارومیه به سال ۷۹ بازمی‌گردد که برخی کارشناسان و حتی مقامات دولتی نسبت به تأثیرات خشکسالی بر دریاچه ارومیه هشدار داد.
در ادامه این نگرانی‌ها ، سال ۱۳۹۲ «کارگروه نجات دریاچه ارومیه» و سپس «ستاد احیای دریاچه» در دولت تشکیل شد تا در یک برنامه ۱۰ ساله دریاچه ارومیه احیا شود و مسئولیت ستاد دریاچه ارومیه نیز به عیسی کلانتری واگذار شد که سال ۱۳۹۸ ادعا کرد «تا سال ۱۴۰۶ شاهد احیای اکولوژیک دریاچه ارومیه خواهیم بود».
در وب‌سایت این ستاد نمی‌توان اطلاعات دقیقی از پروژه‌های انجام‌شده و روند نجات دریاچه پیدا کرد، اما از کانال تلگرامی آن می‌توان دریافت که تا امروز ۱۵ هزار میلیارد تومان هزینه شده است بی‌آن‌که گزارش دقیقی درباره میزان موفقیت پروژه‌ها و ریز هزینه‌ها منتشر شود.
این روند نهایتاً در ۲۹ تیرماه امسال منجر به برکناری عیسی کلانتری شد، ضمن آن‌که نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه را تصویب کردند.
به‌گفته رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان‌شرقی، انتقال آب ارس به تبریز، تکمیل تصفیه خانه‌های تبریز، آذرشهر و ملکان و انتقال پساب‌های آن‌ها به دریاچه و احداث تونل انتقال آب زاب به دریاچه از جمله پروژه‌هایی هستند که برای نجات این دریاچه همچنان مدنظر هستند.
این در حالی است که برخی کارشناسان مستقل می‌گویند انتقال آب از حوضه زاب کوچک به دریاچه ارومیه علاوه بر این‌که می‌تواند در آینده به «مشکل امنیتی میان ایران و عراق» تبدیل شود، با توجه به این‌که وزارت نیرو حاضر به رهاسازی آب سدهای مشرف به دریاچه در شرایط خشکسالی نیست، حتی در صورت تکمیل تونل، آنچه از زاب به دریاچه برسد، تبخیر خواهد شد.
در مجموع طرح‌های دولتی برای احیای دریاچه ارومیه همچنان یا به‌صورت مکتوب باقی مانده و یا علی‌رغم صرف هزینه نتیجه‌بخش نبوده است؛ وضعیتی که اخیراً فعالان محیط زیست را نیز بار دیگر به اعتراض به بی‌عملی دولت در احیای این دریاچه رو به مرگ واداشت.
در تازه‌ترین مورد، ۲۵ تیرماه، گروه‌های حقوق بشری و تشکلات مدنی استان‌های ترک‌نشین ایران فراخوانی برای اعتراضات خیابانی در واکنش به خشک شدن دریاچه ارومیه منتشر کردند.
واکنش حکومت به این فراخوان، همچون دیگر اعتراضات مدنی در ایران، ایجاد جو شدید امنیتی در ارومیه و تبریز و بازداشت شماری از فعالان مدنی در این شهرها بود.