با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، طی سال ۲۰۲۳ میلادی دست‌کم اجرای حکم اعدام ۸۲۹ زندانی در زندان‌های مختلف ایران ثبت شده است که حکم شش نفر از آنها در ملا عام اجرا شده است. همچنین طی سال گذشته حکم اعدام ۲۲ زن و پنج کودک مجرم نیز در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران اجرا شده است.
این آمار نسبت به سال ۲۰۲۲ که اجرای حکم ۵۴۰ زندانی در این سال در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران ثبت شده بود، ۲۸۹ مورد معادل ۵۳.۵٪ افزایش داشته است. این اعدام‌ها در ۳۱ استان ایران انجام گرفته و بیشترین آمار اعدام زندانیان در استان البر ثبت شده است که ۱۶۶ مورد می‌باشد.
از مجموع ۸۲۹ زندانی که اجرای حکم اعدام آنها توسط هه‌نگاو ثبت شده است تاکنون هویت کامل ۶۷۸ نفر از آنها برای هه‌نگاو احراز شده و هویت ۱۵۱ نفر نیز در دست بررسی می‌باشد.
در این گزارش علاوه بر گزارش‌های ویژه سازمان حقوق بشری هه‌نگاو و همکاران ما در داخل ایران، برای مستندسازی و گرداوری اطلاعات با خانواده‌های شمار زیادی از اعدامیان تماس برقرار شده و از منابع و داده‌های چند سازمان حقوق بشری فعال دیگر در سطح ایران که مورد تایید هه‌نگاو هستند، استفاده شده است. همچنین برخی از موارد که توسط این سازمان‌ها منتشر شده از آنجایی که مورد تایید هه‌نگاو قرار نگرفته در این گزارش گنجانده نشده است و با تواجه به عدم شفافیت و خطرات فراوانی که در راه آشکارسازی موارد اجرای حکم اعدام در مقابل مدافعان حقوق بشر و فعالین مدنی قرار دارد، این آمار نمی‌تواند تصویر کاملی از تمامی موارد اعدام‌ها در ایران طی سال ۲۰۲۳ میلادی باشد و یقینا آمار واقعی بیشتر از این است.
این گزارش از ۱۱ بخش مجزا و همراه با جدول و نمودار آماده شده است؛
بخش اول؛ تفکیک زندانیان اعدام شده بر حسب اتهام
بخش دوم؛ اجرای حکم اعدامیان سیاسی و مذهبی
بخش سوم؛ درباره اعدام کودکان مجرم
بخش چهارم؛ با موضوع اعدام زنان
بخش پنجم؛ تفکیک بر حسب اقلیت‌های ملی و قومی
بخش ششم؛ اجرای حکم اعدام زندانیان کُرد
بخش هفتم؛ در باره اعدام زندانیان بلوچ
بخش هشتم؛ در باره اجرای حکم اعدام زندانیان تبعه کشور افغانستان
بخش نهم ؛ تفکیک اجرای احکام اعدام بر حسب استان‌‌ها
بخش دهم؛ درباره اعدام در ملا عام
بخش یازدهم؛ نتیجه‌گیری
تفکیک اعدام‌ها بر حسب اتهام
با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، در سال ۲۰۲۳ میلادی بیشترین موارد اعدام مربوط به افرادی بوده است که به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر توسط دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران به اعدام محکوم شده‌اند. ۵۶٪ موارد اعدام در سال گذشته که معادل ۴۶۴ مورد است، به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند.
مواد مخدر: ۴۶۴ مورد معادل ۵۶٪ کل موارد.
فعالیت سیاسی و مذهبی: ۳۱ مورد معادل ۴٪ کل موارد.
قتل عمد: ۲۹۴ مورد معادل ۳۵٪ کل موارد.
تجاوز به عنف: ۲۴ مورد معادل ۳٪ کل موارد.
سرقت مسلحانه: ۶ مورد معادل ۱٪ کل موارد
نامعلوم: ۱۰ مورد معادل ۱.٪ کل موارد.
اجرای حکم اعدام ۳۱ زندانی سیاسی و مذهبی در سال ۲۰۲۳
طی سال گذشته دست‌کم حکم اعدام ۳۱ زندانی که پیشتر توسط دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران به اتهام فعالیت سیاسی، مذهبی و اتهاماتی نظیر سب نبی متهم شده بودند، در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران اجرا شده است.
برطبق این گزارش ۱۱ نفر به اتهام فعالیت سیاسی، ۶ نفر به اتهام جاسوسی برای کشورهای خارجی، ۶ نفر به دلیل حضور در جنبش ژن ژیان ئازادی، ۲ نفر به اتهام حضور در اعتراضات آبان ۹۸، ۲ نفر به اتهام سب نبی و دو تبعه افغانستانی متهم به حملات مسلحانه در شاهچراغ شیراز اعدام شده‌اند.
لیست زندانانیان سیاسی و مذهبی اعدام شده به شرح زیر است؛
اجرای حکم اعدام پنج کودک مجرم در سال ۲۰۲۳
با استناد به آمار هه‌نگاو، طی سال ۲۰۲۳ میلادی حکم اعدام دست‌کم پنج کودک مجرم در زندان‌های خرم‌آباد (۲ مورد)، چابهار، سبزوار و قزلحصار کرج اجرا شده است که. این پنج زندانی در در حین ارتکاب جرم سن آنها زیر ۱۸ سال و کودک بوده‌اند و حتی یکی از آنها به نام حمید آذری در هنگام اجرای حکم اعدام نیز ۱۷ سال سن داشته است.
کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل که توسط اکثر کشورهای جهان امضا و تصویب شده، صراحتاً حقوق اساسی کودکان را تضمین می‌کند و شامل ممنوعیت استفاده از مجازات‌های سخت یا بیرحمانه، از جمله اعدام، برای افراد زیر ۱۸ سال است با این حال در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران همچنان حکم اعدام کودکان مجرم اجرا می‌شود.
اسامی این پنج کودک به شرح زیر است؛
۱ـ محمد جواد اکبری ۱۹ ساله و اهل کوهدشت، در تاریخ ۲ فوریه ۲۰۲۳ در زندان پارسیلون خرم‌آباد به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر اعدام شد. وی در حین ارتکاب جریم ۱۶ ساله بوده است.
۲ـ ابوالفضل بیات ۲۰ ساله و اهل شهر رباط کریم در تاریخ ۲۷ سپتامر ۲۰۲۳ به اتهام قتل عمد در زندان قزلحصار کرج اعدام شد. وی در حین ارتکاب جرم ۱۶ ساله بوده است.
۳ـ علی نجفی اهل کوهدشت، در تاریخ ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۳ به اتهام قتل عمد در زندان پارسیلون خرم‌آباد اعدام شد. وی در حین ارتکاب جرم ۱۷ ساله بوده است.
۴ـ حمید آذری اهل سبزوار ۱۷ ساله ، در تاریخ ۲۴ نوامبر ۲۰۲۳ به اتهام قتل عمد در زندان مرکزی سبزوار اعدام شد. وی در حین ارتکاب جریم ۱۶ ساله بوده است.
۵ـ عادل دامنی، ۲۵ ساله و اهل چابهار، در تاریخ ۲۶ نوامبر ۲۰۲۴ به اتهام قتل عمد در زندان مرکزی چابهار اعدام شد. وی در حین ارتکاب جرم ۱۶ ساله بوده است.
حکم اعدام دست‌کم ۲۲ زن در سال گذشته اجرا شد
بر طبق این گزارش، طی سال گذشته میلادی حکم اعدام دست‌کم ۲۲ زندانی زن در زندان‌های مختلف ایران اجرا شده است که معادل ۲.۷٪ کل موارد اعدام طی سال گذشته می‌باشد.
با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار هه‌نگاو، ۱۵ نفر (۶۸٪) از زنانی که سال گذشته اعدام شده‌اند به اتهام قتل عمد توسط دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران به اعدام محکوم شده بودند. یک زن به اتهام جاسوسی برای اسرائیل و ۳ زن به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند و اطلاع دقیقی از اتهامات سه زن دیگر که حکم آنها اجرا شده در دسترس نیست.
همچنین بیشترین زنان در زندان‌های دستگرد اصفهان و بیرجند اعدام شده‌اند که در هر کدام از این زندان‌ها ۴ زن اعدام شده‌اند. در زندان‌های مشهد، رجایی شهر کرج و کرمان نیز هر کدام دو زن و در زندان‌های رشت، زاهدان، قم، کهنوج، همدان، یاسوج، ارومیه و قزلحصار نیز هر کدام یک زن اعدام شده‌اند.
تفکیک اعدام‌ها در ایران بر حسب اقلیت‌های ملیتی و قومی
با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، بیشترین زندانیانی که در سال ۲۰۲۳ اعدام شده‌اند از اقلیت ملی بلوچ بوده‌اند که ۱۸۳ مورد معادل ۲۲.۸٪ کل موارد اعدام در سال گذشته می‌باشد. همچنین ۱۵۱ شهروند کُرد معادل ۱۸.۲٪ کل موارد در زندان‌های ایران اعدام شده‌اند.
بر طبق این گزارش، ۵۵ زندانی تُرک، ۴۸ زندانی لُر و لُر بختیاری، ۲۸ زندانی تبعه افغانستان، ۲۷ زندانی گیلک، ۹ زندانی عرب ، ۳ زندانی تُرکمن و دو زندانی دو تابعیتی نیز سال گذشته در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران اعدام شده‌اند.
همچنین، از مجموع زندانیان اعدام شده ۱۶۸ نفر از ملت فارس و اطلاعات دقیقی درباره ملیت ۱۵۵ زندانی دیگر در دسترس نیست.
اجرای حکم اعدام زندانیان کُرد در نسبت به سال قبل ۱۹۰٪ افزایش داشته است
با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، در سال گذشته دست‌کم حکم اعدام ۱۵۱ زندانی کُرد در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران اجرا شده است که این آمار نسبت به سال ۲۰۲۲ دست‌کم ۹۹ مورد معادل ۱۹۰٪ افزایش داشته است. در سال ۲۰۲۲ حکم اعدام ۵۲ زندانی کُرد اجرا شده بود.
همچنین، در سال گذشته دست‌کم ۹ زندانی سیاسی کُرد اعدام شده‌اند که معادل ۳۰٪ کل زندانیانی است که به اتهام فعالیت سیاسی و مذهبی در کل ایران طی سال گذشته اعدام شده‌اند.
بیشترین زندانیان کُرد که ۸۸ مورد (۵۸٪) می‌باشد به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر اعدام شده‌اند. همچنین ۵۳ زندانی به اتهام قتل عمد، ۹ زندانی به اتهام فعالیت سیاسی و مذهبی و یک زندانی نیز به اتهام تجاوز به عنف به اعدام محکوم و حکم آنها اجرا شده است.
در سال ۲۰۲۳ بیشترین اجرای حکم اعدام زندانیان کُرد در زندان مرکزی ارومیه اجرا شده است که ۲۸ مورد می‌باشد. در زندان قزلحصار کرج ۲۰ زندانی، زندان مرکزی کرمانشاه (کرماشان) ۱۸ زندانی، زندان مرکزی کرج ۱۶ زندانی، زندان پارسیلون خرم‌آباد ۱۵ زندانی، زندان مرکزی سنندج ۱۴ زندانی، زندان مرکزی همدان ۹ زندانی، زندان مرکزی ایلام ۷ زندان و در زندان‌های اراک و سلماس هر کدام ۴ زندانی، در زندان سقز ۳ زندانی و در زندان رشت نیز ۲ زندانی کُرد اعدام شده‌اند.
همچنین در هر یک از زندان‌های اردبیل، الیگودرز، بندرعباس، بیرجند، خوی، دزفول، زاهدان، شیراز، شیروان، ماکو و نقده هر یک حکم اعدام یک زندانی کُرد اجرا شده است.
بیشترین آمار اعدام در سال گذشته شهروندان بلوچ بوده‌اند
بر طبق این گزارش، در سال ۲۰۲۳ میلادی دست‌کم حکم اعدام ۱۸۳ شهروند بلوچ در زندان‌های مختلف ایران اجرا شده است که معادل ۲۲.۸٪ کل آعدام‌ها طی سال گذشته در ایران می‌باشد.
در سال گذشته دست‌کم حکم اعدام شش زندانی سیاسی بلوچ، ۳ زن و یک کودک مجرم نیز در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران اجرا شده است.
بیش از ۸۱٪ زندانیان بلوچ که در سال گذشته اعدام شده‌اند (۱۴۹ مورد) به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر اعدام شده‌اند. همچنین شش زندانی سیاسی بلوچ اعدام شده و ۲۷ نفر نیز به اتهام قتل عمد و یک زندانی نیز به اتهام تجاوز به عنف به اعدام محکوم شده بودند.
بیشترین آمار اعدام شهروندان بلوچ در زندان‌های استان سیستان و بلوچستان با ۶۰ مورد ثبت شده است. در استان کرمان ۳۸ مورد، در استان خراسان جنوبی ۳۴ مورد، در استان هرمزگان ۱۳ مورد، در استان خراسان رضوی ۱۲ مورد، در استان‌های شیراز و اصفهان هر کدام ۷ مورد، در استان یزد ۳ مورد، در استان‌های گلستان، سمنان و البرز هر کدام ۲ مورد و در استان‌های مازندران و قم نیز هر کدام ۱ مورد اعدام شهروندان بلوچ ثبت شده است.
اجرای حکم اعدام ۲۸ تبعه افغانستان در زندان‌های ایران
بر طبق این گزارش طی سال ۲۰۲۳ دست‌کم حکم اعدام ۲۸ زندانی تبعه کشور افغانستان در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران اجرا شده است که معادل ۲.۷٪ کل اعدام‌ها در ایران طی سال گذشته می‌باشد.
بیش از ۶۸٪ این موارد ( ۱۵ مورد) به اتهام قتل عمد توسط دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران به اعدام محکوم شده‌بوند. همچنین ۲ زندانی به اتهام حمله مسلحانه به شاه چراغ شیراز که حکم آنها در ملا عام اجرا شد، ۹ زندانی به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر و ۲ زندانی نیز به اتهام تجاوز به عنف اعدام شده‌اند.
بیشترین اجرای حکم اعدام زندانیان تبعه افغانستان در زندان قزلحصار کرج ثبت شده است که ۱۰ مورد می‌باشد. همچنین در زندان‌های شیراز ۴ زندانی، زابل ۳ زندانی ، زندان مرکزی کرمان و زندان مرکزی کرج هر کدام ۲ زندانی و در زندان‌های زاهدان، رودان، خرم‌آباد، الیگودرز، یزد و اصفهان نیز هر کدام حکم اعدام یک زندانی تبعه افغانستان به اجرا در آمده است.
یک پنجم اعدام‌های سال گذشته در زندان‌های استان البرز اجرا شده است
با استناد به آمار هه‌نگاو، طی سال ۲۰۲۲۳ دست‌کم حکم اعدام ۱۶۶ زندانی در سه زندان استان البرز (رجایی شهر، زندان مرکزی کرج و قزلحصار) اجرا شده است که معادل ۲۰٪ کل اعدام‌ها در سال گذشته می‌باشد.
پس از استان البرز، بیشترین اجرای حکم اعدام ثبت شده در زندان‌های استان سیستان و بلوچستان با ۶۹ مورد می‌باشد. همچنین در زندان‌های استان کرمان ۶۸ مورد، استان فارس ۵۶ مورد، استان اصفهان ۵۰ مورد، استان خراسان جنوبی ۴۶ مورد، استان آذربایجان‌غربی (ارومیه) ۴۴ مورد، استان لرستان ۴۳ مورد، استان هرمزگان ۳۳ مورد، استان مرکزی ۲۳ مورد، استان همدان ۲۲ مورد و استان‌های گیلان، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی هر کدام ۲۱ مورد اعدام ثبت شده است.
در زندان‌های استان‌های کُردستان (سنندج) و کرمانشاه (کرماشان) هر کدام ۱۸ مورد، اردبیل ۱۷ مورد، خوزستان ۱۵ مورد، گلستان و قزوین هر کدام ۱۲ مورد، قم ۱۰ مورد، زنجان ۹ مورد، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد هر کدام ۷ مورد، یزد ۶ مورد و خراسان شمالی نیز ۴ مورد اعدام ثبت شده است.
با استناد به آمار هه‌نگاو، در زندان‌های استان سمنان ۲ مورد اعدام ثبت شده و کمترین آمار اعدام در استان‌های تهران و بوشهر هر کدام یک مورد ثبت شده است. همچنین مکان دو نفر از زندانیانی که اعدام شده‌اند نامعلوم می‌باشد.
اجرای حکم اعدام شش زندانی در ملا عام
اعدام در ملاعام بی‌احترامی آشکار به کرامت انسانی است و نمی‌تواند هیچ جایگاهی در یک جامعه مدنی داشته باشد. این نوع مجازات به عنوان یک ابزار سیاسی برای ترساندن و سرکوب مخالفین مورد استفاده قرار می‌گیرد و با اصول دموکراتیک در تضاد است. جمهوری اسلامی ایران همیشه برای ایجاد فضای رعب و حشت در جامعه از این ابزار سود جسته است.
بر طبق این گزارش در سال ۲۰۲۳ میلادی دست‌کم حکم اعدام ۶ زندانی از جمله دو تبعه افغانستان متهم به حمله مسلحانه به شاهچراغ شیراز در ملا عام اجرا شده است.
این شش مورد اعدام در ملا عام در شهرهای شیراز (۲ مورد)، فولادشهر اصفهان (۲ مورد) و در شهرهای بندردیلم و مراغه هر کدام ۱ مورد اجرا شده است.
نتیجه‌گیری؛
هه‌نگاو باور دارد، سیاست جمهوری اسلامی در رابطه با نقض گسترده حقوق بشر، خصوصاً از طریق اعدام‌های گسترده، تنها زمانی قابل پیگردهای بین المللی می‌شود که جزئیات و اشکال متفاوت اعدام‌هایش از طریق بررسی آمار ثبت شده این اعدام‌ها در رابطه با گروه‌های مختلف اجتماعی قابل پیگیری و مشاهده باشد.
از همین رو، سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، ضمن هشدار در رابطه با تشدید مکانیسم سرکوب‌گر اعدام در جریان جنبش زن زندگی آزادی/ ژن ژیان ئازادی در ایران، باور دارد که جامعه جهانی و نهاد‌های بین المللی در رابطه با پیگیری نقض حقوق بشر در دنیا، باید مواضع شدید‌تری در رابطه با نقض حقوق بشر از طریق اعدام‌ها اتخاذ کنند.
یکی از سیاست‌های جمهوری اسلامی در رابطه با حفظ مکانیسم اعدام به عنوان یک ابزار سرکوب، اعدام گسترده شهروندانی است، که به دلایل مختلف از جمله فقر، تبعیض سیستماتیک بر اساس گروه اتنیکی و همینطور عدم شفافیت دستگاه قضایی جمهوری اسلامی بی‌نام اعدام می‌شوند. نهاد‌های بین المللی موظف هستند پیامد‌های جدی عملی خود را در رابطه با اعدام‌های افسارگسیخته جمهوری اسلامی اعمال کنند و این اعدام‌ها را به عنوان بخشی از سیاست کشتار جمهوری اسلامی دسته‌بندی کنند.