عفو بینالملل و سازمان دیدهبان حقوق بشر در گزارشی مشترکی که روز چهارشبنه ۳ سپتامبر منتشر شد، اعلام کردند حکومت ایران پس از درگیریهای نظامی با اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵، موج تازه و بیسابقهای از سرکوب را با سوءاستفاده از عنوان «امنیت ملی» به راه انداخته است؛ سرکوبی که بنا بر این گزارش، به یک «فاجعه حقوق بشری» علیه مخالفان، اقلیتهای قومی و مذهبی و اقشار به حاشیه راندهشده منجر شده است.
بازداشتهای گسترده و اعدامهای سیاسی
به گفته این دو نهاد، از ۱۳ ژوئن تاکنون بیش از ۲۰ هزار نفر در سراسر ایران بازداشت شدهاند؛ از جمله مخالفان سیاسی، فعالان حقوق بشر، روزنامهنگاران، کاربران شبکههای اجتماعی، خانوادههای قربانیان اعتراضات، و حتی اتباع خارجی. شمار زیادی از افغانها، شهروندان بلوچ و کرد، و نیز اعضای جوامع بهائی، مسیحی و یهودی در میان بازداشتشدگان هستند.
عفو بینالملل گزارش داده که دستکم ۹ مرد به اتهامهای سیاسی یا «جاسوسی برای اسرائیل» اعدام شدهاند. رسانههای نزدیک به حکومت حتی خواستار تکرار «کشتار زندانیان سیاسی ۱۳۶۷» شدهاند. در همین حال، مجلس طرحی اضطراری برای گسترش دامنه مجازات اعدام تصویب کرده که در انتظار تأیید شورای نگهبان است.
خشونت مرگبار نیروهای امنیتی
گزارش میافزاید نیروهای امنیتی در ایستهای بازرسی با تیراندازی به خودروها، غیرنظامیان را کشتهاند؛ از جمله یک دختر سهساله به نام «رُها شیخی» در استان مرکزی. مقامهای حکومتی بدون ارائه مدرک، این قربانیان را «عناصر مشکوک» یا «همکار اسرائیل» معرفی کردهاند.
سرکوب اقلیتهای قومی
بهویژه اقلیت بلوچ، کرد و عرب هدف قرار گرفتهاند. در سیستان و بلوچستان، دو زن بلوچ در تیراندازی مستقیم نیروهای سپاه پاسداران کشته شدند و دستکم ۱۰ زن دیگر زخمی شدند. در استانهای کردستان و خوزستان صدها نفر بازداشت شدهاند. همچنین کارزار گستردهای علیه مهاجران افغان به راه افتاده که شامل بازداشتهای دستهجمعی و اخراج اجباری آنان است.
فشار بر اقلیتهای مذهبی
بهائیان، مسیحیان و یهودیان نیز به شدت سرکوب شدهاند. وزارت اطلاعات در بیانیهای بهائیان را «فرقه صهیونیستی» نامید و رسانههای نزدیک به سپاه آنان را «جاسوس اسرائیل» معرفی کردند. خانهها و اموال بهائیان مصادره و دهها تن از آنان بازداشت شدند.
همچنین دستکم ۵۴ مسیحی از ژوئن تاکنون بازداشت شده و رسانههای حکومتی «اعترافات تلویزیونی» آنها را پخش کردهاند. در جامعه یهودی نیز دهها نفر احضار و بازجویی شده و چند نفر بازداشت و به دادگاه انقلاب تهران کشانده شدهاند.
شکنجه، ناپدیدسازی اجباری و دادگاههای ویژه
عفو بینالملل و دیدهبان حقوق بشر هشدار دادهاند که بازداشتشدگان در معرض شکنجه، ناپدیدسازی اجباری و محاکمههای ناعادلانه قرار دارند. قوه قضائیه ایران اعلام کرده که دادگاههای ویژه برای رسیدگی سریع به «خائنان و مزدوران» تشکیل داده است.
سانسور و فضای خفقان
ایران پس از جنگ با اسرائیل فضای کشور را به شدت امنیتی کرده است. ایستهای بازرسی، تفتیش خودروها و تلفنهای همراه، و بازداشت افراد به دلیل پستهای شبکههای اجتماعی گسترده شده است. رسانههای مستقل و روزنامهنگاران با محدودیتهای شدید روبهرو هستند.
درخواست از جامعه جهانی
این دو نهاد بینالمللی خواستار توقف فوری موج اعدامها، آزادی همه بازداشتشدگان، پایان ناپدیدسازیهای اجباری و شکنجه شدند. آنها تأکید کردند کشورهای دیگر باید از اصل صلاحیت جهانی برای تحقیق و پیگرد مقامهای ایرانی در قبال جنایات بینالمللی استفاده کنند.