تولای حاتماوغولاری، رئیس مشترک دم پارتی، در گفتوگویی تلویزیونی گفت عبدالله اوجالان در دیدار روز جمعه خود در امرالی تأکید کرده که روند کنونی به «اتلاف وقت و تعویق» بدل شده و در صورت دیدار کمیسیون پارلمان با او، «فرایند مذاکرهٔ دموکراتیک» را کلید خواهد زد؛ اوجالان همچنین خواستار آغاز فوری اصلاحات حقوقی-قانونی و شتابگرفتن رفتوآمدهای هیأتها شده است.
تولای حاتماوغولاری، رئیس مشترک حزب برابری و دموکراسی خلقها (دم پارتی)، در برنامهٔ ویژهٔ ژن تی وی به پرسشهای نزهت دوغان پاسخ داد و با اشاره به دیدار روز جمعه اعضای هیئت امرالی در زندان امرالی به نقل از عبدالله اوجالان، گفت: روند موجود «به شکلی فرسایشی و با اتلاف وقت» پیش میرود و اگر کمیسیون مجلس برای دیدار با من به جزیره بیاید، او «فرایند مذاکرهٔ دموکراتیک» را آغاز میکند.
حاتماوغولاری به بحثهای روز افتتاحیهٔ سال قانونگذاری اشاره کرد و گفت دم پارتی حزبی «مذاکرهمحور و مبارزهمحور» است و از سال گذشته با نشانههایی چون حضور دولت باغچه لی در ردیف صندلی های دم پارتی فرایندی از گفتوگو آغاز شد و امسال نیز رئیسجمهور به ردیف جایگاه های دم پارتی آمد. او تأکید کرد برداشتهای انتخاباتی/ائتلافی از «یک قاب تصویر» خطاست و باید بر حل مسالمتآمیز و دموکراتیک مسئلهٔ کُرد تمرکز کرد.
زبان سیاست: از «ترکیهٔ بیدون تروریسم» تا «زبان صلح»
حاتماوغولاری با انتقاد از تداوم ادبیات رسمیِ «ترکیهٔ بدون تروریسم» تأکید کرد که باید زبانِ صلح و دموکراسی تقویت شود؛ به گفتهٔ او، تا زمانی که مسئلهای با ابعادِ «زبان مادری» و حقوق فرهنگی با برچسب «ترور» نامگذاری شود، جامعه از حلّ سیاسیِ بحران دور میماند. او تغییرِ زبان را پیششرطِ تغییرِ رویکرد دانست و گفت گفتارِ فراگیر، حقوقمحور و عاری از انگزنی است که میتواند زمینهٔ اجتماعیِ صلح و پیشبردِ اصلاحاتِ دموکراتیک را فراهم کند.
نقد به کمیسیون: منعِ سخن گفتن به کردی
حاتماوغولاری با انتقاد از عملکرد کمیسیون گفت منعِ سخنگفتنِ مادران کُرد به زبان کردی در جلسات، اعتماد عمومی را بهشدت مخدوش کرده است؛ بهتعبیر او، وقتی حتی مجالِ بیانِ رنجها و مطالبات به زبان مادری تحمل نمیشود، مردم حق دارند بپرسند «پس این صلح چگونه و بر چه مبنایی رقم خواهد خورد؟» او افزود چنین رویکردی نهتنها با اصول مشارکت و شمولگرایی در تضاد است، بلکه مشروعیت روند گفتوگو و امید به حل سیاسی مسئله را نیز تضعیف میکند.
جزئیات دیدار تازه در امرالی
حاتماوغولاری در روایت خود از دیدار تازه امرالی گفت عبدالله اوجالان «سلام و محبت» خود را به همگان رسانده و با تأکید بر اینکه روند موجود به شکلی فرسایشی و تعویقآفرین پیش میرود، بر لزوم جدیت و فوریت در پیشبرد کارها انگشت گذاشته است. به گفتهٔ او، در این دیدار یک سال گذشته—از اول اکتبر تا امروز—بهطور جامع ارزیابی شد؛ اینکه در این مدت چه اقدامهایی انجام شده و چه کارهایی بر زمین مانده است. اوجالان تصریح کرده که باید بیدرنگ وارد اصلاحات حقوقی و قانونی شد و مباحث از سطح گفتوگوهای پراکنده و زمانبر، به زمینهٔ سیاسیِ قوی و مؤثر منتقل گردد تا روند از حالت انتظار و ابهام خارج شود.
او در ادامه توضیح داد که هرچند شنیدنها و جلسات کمیسیون «ارزشمند» است، اما بهتنهایی کافی نیست و مجلس باید وظیفهٔ اصلی خود در قانونگذاری را فعال کند و اصلاحات مشخص را بیدرنگ در دستور بگذارد. از نظر اوجالان، این شنیدنها اگر در چارچوبی نهادی—مثلاً با تداوم در قالب یک زیرکمیسیون وابسته به مجلس—پیش برود، میتواند به ثبت تاریخی، تقویت حافظهٔ جمعی و فرآیند مواجهه و در نهایت به اجتماعیشدنِ صلح کمک کند؛ اما نقطهٔ گرهی آن است که پارلمان هرچه زودتر وارد عمل شود، پیشنویسهای لازم را تهیه و به کمیسیونهای تخصصی ارسال کند تا مسیر حقوقی—قانونیِ حل سیاسی با شتاب و عینیت بیشتری شکل بگیرد.
«گامهای متقابل» و نمونههایی که حاتماوغولاری برشمرد
حاتماوغولاری با تأکید بر اینکه روند صلح تنها با «گامهای متقابل» پیش میرود، گفت واکنشها باید دوطرفه و همزمان باشد و هیأتها برای همین منظور وارد دورهای از گفتوگوهای فشردهتر خواهند شد. او توضیح داد که شنیدن و ارزیابی در سطح کمیسیونها اهمیت دارد، اما بدون اقدامهای عملیِ متناظر از سوی طرف مقابل، روند در همان سطح نمادین میماند و به نتیجهٔ ملموس تبدیل نمیشود.
او سپس به نمونههایی اشاره کرد که بهگفتهٔ او از سوی یکسو «گامهای کاملاً ملموس» بودهاند: در ۲۷ فوریه فراخوانی از سوی عبدالله اوجالان منتشر شد؛ پس از آن کنگرهٔ PKK برگزار و اعلام «انحلال سازمانی» صورت گرفت؛ و نهایتاً در ۱۱ جولای در سلیمانیه، مراسم نمادینِ «سوزاندن سلاح» با حضور گروه صلح ۳۰ نفره—از جمله یکی از رئیسان مشترک PKK—برگزار شد. حاتماوغولاری این سلسله اقدامات را نشانههایی دانست که مسیر گفتوگو را از شعار فراتر برده و به عرصهٔ کنش عینی کشانده است.
به گفتهٔ او، در برابر این گامها اکنون «بزرگترین انتظار» در زمینۀ سیاستِ دموکراتیکِ ترکیه، فراهمکردن بسترهای حقوقی و قانونیِ لازم است؛ بهویژه دربارهٔ وضعیتِ نیروهایی که سلاح را کنار گذاشتهاند. او از لزوم تدوین یک «تنظیم ویژه» در قانون سخن گفت تا مسیر ادغامِ دموکراتیک و بازگشت به زندگی مدنی روشن و اجرایی شود؛ امری که بدون ورود پارلمان و آغاز فوریِ اصلاحات مشخص، در سطح وعدهها و بیانیهها باقی خواهد ماند.
درخواستِ دیدار کمیسیون و آغاز «مذاکرهٔ دموکراتیک»
حاتماوغولاری با نقل مضمون گفتوگوی روز جمعه (تازه ترین دیدار) در امرالی توضیح داد که عبدالله اوجالان روند موجود را «معطل و فرسایشی» میبیند و معتقد است تنها راهِ عبور از این بنبست، ورود مستقیم و بیدرنگِ پارلمان به صحنه است. به گفتهٔ او، اوجالان تصریح کرده اگر کمیسیون مجلس برای دیدار به جزیره بیاید، آماده است یک فرایندِ منسجمِ مذاکرهٔ دموکراتیک را با آن آغاز کند؛ فرایندی که صرفاً به کمیسیون محدود نخواهد بود و میتواند دربرگیرندهٔ طیفی گسترده از مخاطبان—از نیروهای سیاسی و نهادهای مدنی تا محافل دانشگاهی و صنفی—باشد. اوجالان همزمان تأکید کرده که ممنوعیت سخنگویی مادران به زبان کردی در جلسات کمیسیون اقدامی آزارنده و غیرقابلقبول است که اعتماد عمومی را تخریب میکند و نشانه میدهد بدون احترام به زبان و کرامت انسانی، هیچ گفتوگو و مصالحهٔ پایداری شکل نخواهد گرفت.
«حقِ امید»، بهبود شرایط و تسریع رفتوآمدها
او در ادامه از قول اوجالان گفت که باید اصلِ «حقِ امید»—بهعنوان حقی برای زندانیانِ بلندمدت که امکان بازنگریِ وضعیتشان را فراهم میکند—در دستورِ کار قرار گیرد و شرایط حقوقی و انسانیِ اوجالان نیز بهسرعت سامان یابد تا امکان ایفای نقش مؤثر او در روند صلح فراهم شود. از نظر اوجالان، رفتوآمد هیأتها باید شتاب بگیرد و محدودیتهای اداری و رویهای که دیدارها را به شکل موردی و محدود نگه داشته، کنار گذاشته شود؛ کمیسیون نیز باید در نخستین فرصت عازم امرالی شود تا مسیر گفتوگو از سطح اظهارنظرهای پراکنده به چارچوبی عملیاتی، زمانبندیشده و پاسخگو منتقل گردد.
هشدار در برابر «بازیهای معاویه» و تأکید بر «مقاومتِ حسینی»
به روایت حاتماوغولاری، اوجالان با هشدار نسبت به آنچه «بازیهای معاویه» خوانده—یعنی تاکتیکهای وقتکُشی، انحراف و فرسایش ارادهٔ سیاسی—بر لزومِ «مقاومتِ حسینی» برای پیشبردِ صادقانه و شجاعانهٔ روند تأکید کرده است. اوجالان معتقد است کارها روشن است: باید قوانین آزادیها و بستههای دموکراتیزاسیون تدوین و تصویب شود؛ به وضعیت زندانیان بیمار و نیز پروندههایی مانند «سوختنِ اجرای محکومیت/لغو امتیازاتِ آزادی مشروط» رسیدگی گردد؛ و مفاهیمی چون «ادغام دموکراتیک» بهطور شفاف تعریف و در قالب سیاستهای مشخص اجرایی شود تا مسیر بازگشتِ قانونی و مسالمتآمیز به حیات مدنی روشن گردد. از نگاه او، هر تعللی در این محورهای اجرایی، روند صلح را از معنا تهی و اعتماد عمومی را فرسوده میکند.
ضربالاجلهای حقوقی و دستورکار قانونی
حاتماوغولاری همچنین به ۸ اکتبر بهعنوان آخرین مهلتِ اعتراض به رأی دیوان اروپایی حقوق بشر اشاره کرد و گفت این ضربالاجل نشان میدهد زمان برای اقداماتِ معنادار محدود است. به گفتهٔ او، مجلس باید بیدرنگ پیشنویسِ اصلاحات را آماده و به کمیسیونهای تخصصی ارسال کند: از گنجاندنِ «حقِ امید» در منظومهٔ حقوقی تا بازنگری در قانون مجازات ترکیه و قانون مقابله با تروریسم، و نیز اصلاح قانون مدیریت محلی و لغو سازوکار انتصاب قَیّم (شهرداران و مدیران انتصابی دولتی به جای مدیران منتخب مردم). جمعبندیِ او روشن است: «مجالی برای فرصتسوزی نیست؛ فرایندِ مذاکرهٔ دموکراتیک باید با گامهای عینی و زمانبندیشده تند شود.»