در سال ۲۰۲۰ شمار زیادی از زنان جهان عرب داستان‌های تعرض جنسی نسبت به خود را آشکارا در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشتند، موضوعی که برخی از آن به عنوان فراگیری جنبش من‌هم در جهان عرب یاد کرده‌اند.
این تغییر گفتمان در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد صحبت کردن از تجربه آزار جنسی برای این افراد در کشورهای عربی دیگر حرکتی شرم‌آور به حساب نمی‌آید.
کمپین‌های آنلاین در بسیاری کشورها از جمله مصر، تونس و کویت در میان بازماندگان خشونت جنسی در این کشورها حس همبستگی ایجاد کرده و در مواردی هم آزارگران را پای میز محاکمه کشانده است.
به گزارش بخش زنان سازمان ملل متحد، حدود ۳۷ درصد از زنان عرب در دوران زندگی خود نوعی از خشونت، چه به شکل خشونت خانگی و چه در قالب آزار جنسی را تجربه کرده‌اند.
بخش زنان سازمان ملل متحد می‌گوید: “در کشورهای عربی در صورتی که فرد متجاوز با قربانی ازدواج کند، بیشتر اوقات مشمول تخفیف مجازات و حتی عفو می‌شود.” به گفته این نهاد، برخی از کشورها مجبور به لغو قوانین جزایی شدند که به قربانیان اجازه می‌داد از پیگرد قانونی جلوگیری کنند
یکی از این کشورها مراکش است که سال ۲۰۱۴ به دنبال خودکشی زنی که برای ازدواج با تجاوزگر خود تحت فشار قرار گرفته بود، مجبور به این کار شد.
‘حقوق زنان مصر کجاست؟’
از مصر به عنوان کشوری یاد می‌شود که تعرض جنسی در آن به شکلی گسترده رواج دارد. با این حال این کشور هم شاهد کمپین‌های بی‌سابقه‌ای در شبکه‌های اجتماعی بوده که با هدف گزارش آزارهای جنسی و اجرای عدالت برای قربانیان آن شکل گرفته‌اند.
بنا بر گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۱۳، بیش از ۹۹ درصد از زنان مصری شرکت کننده در نظر‌سنجی این سازمان گفتند به نوعی مورد آزار و اذیت جنسی از جمله خشونت کلامی قرار گرفته‌اند.
با این حال شورای ملی زنان مصر که بودجه‌اش را دولت تامین می‌کند می‌گوید اعداد و ارقام از این بسیار پایین‌تر است.
اواسط سال ۲۰۱۰ به دنبال کمپین علیه یک دانشجو به نام احمد بسام زکی که به جرم تجاوز به سه سال زندان محکوم شد، زنان بیشتری برای بیان تجارب خود از خشونت جنسی انگیزه پیدا کردند. احمد بسام زکی علاوه بر این با اتهامات دیگر تعرض جنسی و باج‌خواهی هم روبروست.
“هویت آزارگران را برملا کنید”، “صدای زنان مصر را بشنوید” و “حقوق زنان مصر کجاست” از جمله هشتگ‌های هستند که از آن زمان برای بیان روایات خشونت جنسی علیه زنان در این کشور مورد استفاده قرار گرفته و در شبکه‌های اجتماعی کمپینی بوجود آورد که هر روز بیشتر رونق گرفت.
کمی بعد از محکومیت زکی، یک مورد تعرض جنسی دیگر هم برملا شد که رسانه‌های داخلی از آن به عنوان “حادثه فیرمونت” یاد می‌کنند. محکومیت گروهی از مردان جوان که سال ۲۰۱۴ در هتل مجلل و گرانقیمت فیرمونت در قاهره به یک دختر تجاوز کرده بودند، سرو صدای زیادی در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت.
زنان مصر علاوه بر این با به اشتراک گذاشتن تجارب خود در وبلاگی به نام ” المدونه” که به طور گسترده در زمینه افشای موارد آزار جنسی و تجاوز در مصر فعالیت می‌کند، برخی چهره‌های برجسته کشور را هم به خشونت جنسی متهم کرده‌اند.
وائل عباس، وبلاگ‌نویس، اسلام العزازی، فیلم‌ساز و یک خبرنگار و یک نوازنده عود که به ترتیب با نام‌های اختصاری کی.اس. و ان.اس. از آن‌ها یاد شده، از جمله شخصیت‌های سرشناسی هستند که به تعرض جنسی متهم شده‌اند.
وائل عباس و اسلام العزازی هر دو اتهامات مطرح شده علیه خود را رد کرده‌اند.
جنبش در حال رشدی که شکل عملی به خود گرفت
درخواست زنان مصری برای پایان داد به خشونت جنسی با حمایت‌های گسترده‌ای روبرو شد تا جایی که دولت این کشور روز ۸ ژوییه به تغییر قوانین آیین دادرسی کیفری به منظور تضمین محرمانه باقی ماندن هویت قربانیان خشونت‌های جنسی رای داد.
شورای ملی زنان مصر هم زنان را تشویق کرد تا موارد خشونت جنسی را گزارش دهند و به آن‌ها وعده حمایت داد.
به همین ترتیب، مقامات عالی‌رتبه مذهبی مصر در موسسات اسلامی الازهر و دارالافتا هم تعرض جنسی را به عنوان “جرم” محکوم و بر حمایت از زنان تاکید کردند. این در حالی است که هنوز هم روایت‌های زیادی مبنی بر این که آن‌ها خود زنان را به دلیل رفتار و پوشش‌شان مسئول این آزار و اذیت‌ها می‌دانند، وجود دارد.
مردان هم به این جریان پیوسته و از تجارب خود از آزار و اذیت جنسی گفته‌اند. از جمله این موارد به یک دندانپزشک مربوط میشد که به اتهام تعرض جنسی به ۴ مرد به دادگاه کشیده شد.
زنان انقلاب یاس تونس
تونس یکی دیگر از کشورهایی است که زنان در تلاش برای شکستن تابوهای زبانی و فرهنگی از شبکه‌های اجتماعی به عنوان پلتفرمی برای افشای موارد آزار و اذیت جنسی، برگزاری کمپین و به اشتراک گذاشتن تجارب و بحث‌های آزادانه بهره می‌برند.
جنبش جهانی من‌هم به زنان تونس جرات داد تا در نوامبر ۲۰۱۹ با هشتگ “انا‌زادة” کمپین خود را در شبکه‌های اجتماعی راه بیندازند و از تجارب خود در این زمینه بگویند. انازاده در زبان عربی تونسی به معنای “من هم” است.
هزاران زن از جمله یکی از وزرای کشور به این کمپین در توییتر و صفحه آن در فیس‌بوک پیوستند. کمپینی که از زمان شروعش بیش از ۷۰ هزار نفر را با خود همراه کرده است.
این کمپین در پی افشای رسوایی جنسی زهیر مخلوف، نماینده مجلس تونس و طرح اتهامات آزار و اذیت جنسی علیه او در اکتبر ۲۰۱۹ به راه افتاد. در آن زمان تصاویری از این نماینده مجلس در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که او را در حال خودارضایی در اتومبیلش نشان می‌داد.
‘سکوتی که برای همیشه شکسته شد’
هشتگ انا‌زادة در واکنش به این اتفاقات شکل گرفت و پس آن در فیس‌بوک هم صفحه‌‌ای برایش راه افتاد.
از زمان شروع به کار این هشتگ، تعدادی از موارد آزار و اذیت جنسی از رسانه‌ها سر در آورده‌اند.
زنان تونسی همچنان به شکلی گسترده به انتشار تجارب خود از آزار و اذیت، تعرض و تجاوز جنسی در محل کار، مدرسه یا وسایل حمل و نقل عمومی ادامه داده‌اند و در نوشته‌هایشان اثری از احساس شرم و رعایت اصول نزاکت متداول در جامعه دیده نمی‌شود.
یکی از آن‌ها زنی به اسم نادیاست که با صراحت کامل از تجربیات آزار و اذیت جنسی در طول زندگی خود حرف زده است.
او در توییتر خود نوشته: ” می‌توانم به شما در مورد تعمیرکاری بگویم که وقتی ۷ سال داشتم به زور لبانم را بوسید، از مردانی که وقتی ۱۲، ۱۳ ساله بودم در شلوغی مترو دست‌شان را میان پایم گذاشتند، از عوضی‌هایی که در تاریکی سینما بدنم را دستمالی کردند.”
حتی سیده اونیسی، وزیر پیشین اشتغال و آموزش حرفه‌ای کشور هم با وجود وابستگی خود به حزب اسلام‌گرای محافظه‌کار نهضت با این جنبش همراه شد و تجربه شخصی‌اش از آزار و اذیت جنسی را به اشتراک گذاشت.
داستان سیده اونیسی- که به گفته خودش ماجرای زهیر مخلوف، نماینده مجلس را به یادش می‌آورد- بیرون از مدرسه و وقتی ۱۲ ساله بود، اتفاق افتاد . او می‌گوید فرد متجاوز سوار بر یک “اتومبیل سفید” شبیه به اتومبیل مخلوف بوده است.
امل هاوت که بیش از ۱۳ هزار دنبال‌کننده دارد، اکتبر ۲۰۱۹ در توییتر خود نوشت: ” به یاد دارم که در بحبوحه جنبش من‌هم، نبود یک پلتفرم برای بیان این‌گونه مسائل باعث ایجاد ناامیدی در میان تونسی‌ها شده بود. بیشتر بحث‌ها به هشتگ‌های هاروی واینستین و هالیوود محدود می‌شدند. هشتگ انا‌زادة علاوه بر این، ویژگی خاص تجارب ما به عنوان زنان تونسی را هم بیان می‌کند.”
وقتی زهیر مخلوف به عنوان نماینده مجلس سوگند یاد کرد، کمپینی تحت عنوان “متجاوز نمی‌تواند قانون‌گذار باشد” به راه افتاد که در جریان آن تصاویر رویدادها و اعتراضات علیه خشونت جنسی در فیس‌بوک به اشتراک گذاشته میشد.
چند ماه پس از شروع این کمپین، امل بنت‌نادیا، فمینسیت و فعال حقوق زنان در گفت‌وگو با وبسایت “میدل ایست آی” موفقیت این کمپین را در یک جمله خلاصه کرد: “این بار، سکوت برای همیشه شکسته شده است. “
‘ساکت نخواهم شد’
زنان کویتی هم برای مبارزه با خشونت جنسی کمپینی با عنوان “ساکت نخواهم شد” را در فضای مجازی به راه انداختند.
این کمپین یک صفحه در اینستاگرام راه‌اندازی کرد که طی تنها دو هفته بیش از ۱۰ هزار نفر آن را دنبال کردند.
بعد از این که آسیا الفرج، بلاگر مد پرطرفدار کویتی-آمریکایی در اینستاگرام خود در رابطه با مشکلات آزار و اذیت جنسی در کویت آگاهی‌رسانی کرد، این کمپین شتاب بیشتری گرفت.
او ۲.۶ میلیون فالوئر خود را به حمایت از این کمپین دعوت کرد و آن را ” گامی ضروری” در کشور توصیف کرد.
این کمپین ظاهرا نتیجه داده و به دنبال آن ۵ نفر از نمایندگان مجلس کویت پیش‌نویس قانونی را ارائه کرده‌اند که مجازات‌های تازه‌ای برای تعرض جنسی در نظر گرفته است.
به گزارش وبسایت روزنامه القبس کویت در روز ۱۱ فوریه، طبق این قانون مجازات تعرض جنسی حداکثر یک سال حبس یا جریمه نقدی تا سقف ۳ هزار دینار کویتی (۹۹۱۹ دلار) یا هر دوی این موارد خواهد بود.
زنان اردن هم به همین شکل از شبکه‌های اجتماعی برای بیان تجارب خود از خشونت جنسی استفاده کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری اردن، این روند زمانی شدت گرفت که خبر تعرض یک مرد به یک وکیل زن در اتوبوسی در منطقه صویلح واقع در امان، پایتخت این کشور منتشر شد.
بی بی سی