به گفته قاضی‌زاده هاشمی، نایب‌رئیس مجلس “وجود سه میلیون مشمول غایب نشان‌دهنده ناکارآمدی مدل فعلی است و سربازی اجباری باید جمع شود”. بحث درباره سربازی اجباری تازه نیست و در جریان بررسی بودجه ۱۴۰۰ هم مطرح شد.
نایب رئیس مجلس شورای اسلامی دوم فروردین ماه (۲۲ مارس) در یک پیام توئیتری ضمن مخالفت با سربازی اجباری خواستار جایگزین شدن آن با استفاده از “نیروهای متخصص نظامی برای حراست از امنیت و اقتدار کشور” شد.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در پیام خود نوشت: «وجود ۳ میلیون مشمول غایب نشان‌دهنده ناکارآمدی مدل فعلی است. در شرایط جنگ اقتصادی باید از توان جوانان برای سازندگی و جهش تولید استفاده کنیم؛ نسل جوان سربازان خط مقدم این جنگ هستند.»
علت طرح این بحث در روزهای ابتدایی سال جدید مشخص نیست، به خصوص آنکه قاضی‌زاده دقیقا همین صحبت‌ها را ۱۴ بهمن در یک گفت‌وگوی تلویزیونی مطرح کرده بود که در رسانه‌های داخلی هم منعکس شد.
زمزمه‌های ضرورت بازنگری در قوانین مربوط به نظام وظیفه به مجلس دهم و حتی پیش از آن بازمی‌گردد. دور جدید این بحث‌ها در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰ در کمیسیون تلفیق مجلس آغاز شد.
حقوق‌بگیر کردن سربازان وظیفه
کمیسیون تلفیق ابتدای بهمن ماه تصویب کرد که حداقل حقوق سربازان وظیفه به یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان افزایش یابد و مزایایی نظیر حق ماموریت، تاهل، بدی آب و هوا و خدمت در مناطق مرزی هم به آنها تعلق بگیرد. برخی این افزایش را مقدمه گذار از سربازی اجباری به حرفه‌ای ارزیابی کرده‌اند.
سایت خبری تابناک هفتم بهمن ۱۳۹۹ در این مورد از قول محسن دهنوی، عضو این کمیسیون نوشت: «در جلسه پرچالش کمیسیون تلفیق تصویب کردیم، حقوق و مزایای سربازان در سال آینده، معادل ۷۵ درصد یک پایور یعنی طبق پیش‌بینی قانون شده و چند برابر امسال شود. باید حق سرباز را بدون منت به او داد و سپاسگزارش هم باشیم. این مصوبه، مقدمه‌ای بر ایجاد سازوکار‌های سربازی حرفه‌ای است.»
دو ماه پیشتر غلامرضا رحیمی‌پور، رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح خبر داده بود که حقوق سربازان وظیفه در سال ۱۴۰۰ سه برابر افزایش می‌یابد و به یک میلیون و ۳۵۰ هزار تومان می‌رسد.
ابوالفضل ابوترابی، نماینده اصفهان در مجلس با اشاره به طرح اصلاح قانون نظام وظیفه که شماری از نمایندگان دوره قبلی مطرح کرده‌اند، می‌گوید قانون کنونی مربوط به سال ۱۳۰۴ است و با توجه به تغییرات اجتماعی و سبک زندگی در حدود یک قرن اخیر “به هیچ‌وجه پاسخگوی وضعیت فعلی” نیست.
از مدتی پیش طرح الحاق یک ماده به قانون خدمت وظیفه عمومی در دستور کار کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس قرار گرفته است.
مشمولان غایب
حسین نوش‌آبادی، عضو این کمیسیون بهمن ماه گفته بود یکی از پیشنهادها این است که مشمولان با پرداخت حقوق یک سرباز معاف شوند و سربازان با دریافت حقوق مانند یک کارمند دوره دو ساله سربازی را به عنوان شغل تلقی کنند.
بسیاری از جوانان خدمت دو ساله سربازی را دورانی تلف شده می‌دانند که بیشتر مانعی در راه تحصیل یا آموزش مهارت‌های فنی است. سردار موسی کمالی، رئیس وقت اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح اردیبهشت ۹۸ در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا تعداد مشمولان غایب را ۲ میلیون نفر اعلام کرده بود.
به نوشته روزنامه همشهری رحیمی‌پور، جانشین کمالی دی ماه سال پیش گفته بود با اجرای قانونی که بر مبنای آن مشمولان غایب می‌توانستند پس از هشت سال در ازای پرداخت جریمه معاف شوند تعداد غایبان با ۶۰۰ هزار نفر افزایش به ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر رسید.
طرحی که نمی‌تواند قانون شود
با وجود بحث‌هایی که درباره اصلاح قانون نظام وظیفه وجود دارد، ظاهرا مجلس نمی‌تواند بدون جلب نظر موافق ستاد کل نیروهای مسلح در این زمینه اقدام کند.
امیرحسین قاضی‌زاده، در گفت‌وگوی تلویزیونی ۱۴ بهمن ماه خود با اشاره به طرح مجلس برای بازنگری در قانون نظام وظیفه گفته بود: «این طرحی است که مجلس نمی‌تواند برای آن قانون تصویب کند و لازم است که با ستاد کل نیروهای مسلح به توافق برسند.»
ایران یکی از معدود کشورهای جهان است که خدمت سربازی در آن هنوز اجباری است. در بسیاری از کشورها چنین اجباری وجود ندارد یا دوران سربازی بسیار کوتاه‌تر است.
در دوران پیش از بنیانگذاری جمهوری اسلامی، در چارچوب برنامه‌های اصلاحی موسوم به “انقلاب سفید” مشمولان تحصیلکرده می‌توانستند پس از یک دوره آموزشی کوتاه دوران سربازی خود را متناسب با رشته تحصیلی در حوزه‌های آموزش، بهداشت و کشاورزی در روستاها طی کنند.