هه‌نگاو: در پایان سال میلادی ۲۰۲۲، سازمان حقوق بشری هه‌نگاو گزارش آماری خود را از وضعیت حقوق بشر و نقض فزاینده حقوق بنیادین شهروندان کرد در ایران منتشر می‌کند.
با استناد به آمار به ثبت رسیده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، طی سال ۲۰۲۱ میلادی، دستکم ۵۲ شهروند کُرد اعدام و بیش از ۲۲۱۲ شهروند نیز بازداشت شده‌اند که ۱۵۵ نفر از آنها محاکمه و به اعدام، حبس و شلاق محکوم شده‌اند. در این مدت ۲۹۰ کولبر و کاسبکار کشته و یا زخمی شده‌اند. همچنین ١٢٨ شهروند عادی با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته و بیش از ۳۰۰۰ نفر نیزخمی شده‌اند و ۳۷ شهروند نیز در اثر انفجار مین قربانی شده و ۱۹ زندانی نیز در زندان‌های کُردستان جان باخته‌اند. همچنین ۵۵ کارگر در اثر سوانح کاری جانباخته و ۱۶۳ کارگر نیز از سر کار اخراج شده‌اند.
گزارش تفصیلی-موضوعی هه‌نگاو در روزهای آتی منتشر خواهد شد.
اعدام
با استناد به آمار هه‌نگاو، طی سال ۲۰۲۲ میلادی، دستکم حکم اعدام ۵۲ شهروند کُرد در زندان‌های ایران به اجرا در آمده است. در این بازه زمانی حکم اعدام فیروز موسی‌لو زندانی سیاسی اعدام اجرا شده است. همچنین ۳۴ مورد به اتهام قتل عمد و ۱۵ مورد نیز به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم و حکمشان اجرا شده است.
در سال گذشته حکم اعدام دو زن در زندان‌های سنندج و ارومیه اجرا شده است.
کشتار کولبران
طی سال ۲۰۲۲ دستکم ۲۹۰ کولبر و کاسبکار کُرد کشته و زخمی شده‌اند که ۴۶ نفر از آنها جانشان را از دست داده و ۲۴۴ نفر نیز زخمی شده‌اند.
بیشترین کولبر و کاسبکار در مرزهای استان کرمانشاه قربانی شده‌اند که ۱۶۳ مورد بوده است.
از مجموع این ۲۹۰ کولبر، ۲۰۶ مورد معادل ۷۱.۳٪ کل موارد با شلیک مستقیم نیروهای مسلح ایران زخمی شده‌اند.
در سال ۲۰۲۲ دستکم ۴ کولبر زیر ۱۸ سال در حین کولبری جانشان را از دست داده و ۷ کولبر دیگر نیز زخمی شده‌اند.
قتل و کشتار شهروندان عادی
با استناد به آمار هه‌نگاو، طی سال ۲۰۲۲ دستکم ١٢٨ شهروند کُرد با شلیک مستقیم و یا ضربات باتوم نیروهای مسلح و حکومتی ایران کشته شده و بیش از ۳ هزار نفر نیز زخمی شده‌اند.
از مجموع ١٢٨ شهروندی که با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شده‌اند ١١٦ مورد مرتبط به مقاومت مردمی در جریان انقلاب ژینا امینی بوده و از این تعداد ۱۹ نفر زیر ۱۸ سال و بر طبق تعاریف بین‌المللی کودک محسوب می‌شوند. (در مقاومت مردمی ژینا ١٠ زندانی نیز زیر شکنجە جانباختەاند که در بخش زندانیان به آنها اشاره شده است.
انفجار مین
طی سال ۲۰۲۲ دستکم ۳۷ شهروند در مرزهای کُردستان در اثر انفجار مین و مواد منفجره به جای مانده از جنگ ایران و عراق قربانی شده‌اند.
از این ۳۷ مورد ۶ مورد جانشان را از دست داده و بیشترین قربانیان کولبران و کاسبکاران و کشاورزان کُرد بوده‌اند.
وضعیت زندان‌ها
در سال ۲۰۲۲ دستکم ۱۹ زندانی در زندان‌های کُردستان جانشان را از دست داده‌اند که ۱۲ مورد آنها زیر شکنجه جان باخته‌اند و ۱۰ مورد از این موارد زندانیان سیاسی بوده‌اند.
همچنین ۳ زندانی به دلیل عدم رسیدگی پزشکی جانباخته و دو زندانی خودکشی نموده و دلیل مرگ یک زندانی نیز نامعلوم می‌باشد.
بازداشت‌های غیرقانونی و خودسرانه
طی سال گذشته میلادی بیش از ٧٠٠٠ شهروند کُرد توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده‌اند.
تاکنون هویت ۲۲۱۲ نفر از این افراد برای هه‌نگاو احراز شده که بیشتر آنها به اتهام فعالیت سیاسی، شرکت در انقلاب ژینا و همکاری با احزاب کُردستانی اپوزسیون حکومت بازداشت شده‌اند.
۲۳۷ زن و ۱۸۰ نوجوان زیر ۱۸ سال در میان بازداشت شدگان قرار دارند. بیشترین بازداشت شهروندان در استان کُردستان (سنندج) بوده که ۸۶۵ مورد ثبت شده است.
صدور حکم
در سال ۲۰۲۲ دستکم ١٥٥ فعال کُرد توسط دادگاه‌های جمهوری اسلامی ایران محاکمه و به حبس، اعدام و یا شلاق محکوم شده‌اند.
بر طبق آمار هه‌نگاو، ١٤٩ شهروند جمعاً به ٣٣٣ سال و ۱ ماه حبس تعزیری، ۶۶ سال و ۱۱ ماه حبس تعلیقی و ٢٢٢ ضربه شلاق محکوم شده و ٤ فعال سیاسی و ٢ کنشگر جامعه ال جی بی‌تی نیز به اعدام محکوم شده است.
حقوق کار و کارگران
با استناد به آمار مرکز آمار هه‌نگاو در سال ۲۰۲۱، دستکم ٥٥ کارگر در کُردستان به علت سانحه ناشی از کار ونیز نبود ایمنی در محل کارجان باخته‌اند. همچنین ۱۶۳ کارگر به علت فقدان امنیت قراردادی از کار اخراج‌شده‌اند.