رسانه‌های ایران با استناد به اظهارات مقام‌های دولت ابراهیم رئیسی از «رویگردانی چینی‌ها از سرمایه‌گذاری در ایران» خبر داده‌‌اند و رئیس اتاق مشترک ایران و چین نیز با تایید کاهش سرمایه‌گذاری چینی‌ها در ایران تاکید کرد که یکی از دلایل آن گرایش مدیران میانی جمهوری اسلامی به غرب است.
علی فکری، معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران، روز شنبه هشتم بهمن در یک نشست خبری اعلام کرد که از ابتدای دولت رئیسی تاکنون، چینی‌ها در ۲۵ طرح و تنها به ارزش ۱۸۵ میلیون دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
او گفت در این مدت یک سال و سه ماهه، روسیه، امارات متحده عربی، ترکیه، چین و افغانستان، به ترتیب بیشترین سرمایه‌گذاری را در ایران کرده‌اند.
امضای توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی موجب عقد قراردادهایی میان تهران و شرکت‌های خارجی شد، اما پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال دوباره تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی، این شرکت‌ها ایران را ترک کردند.
علاوه بر سیاست «نزدیکی به شرق» که جمهوری اسلامی پس از خروج آمریکا از برجام بر آن تاکید بیشتری کرده، ابراهیم رئیسی با شعار گسترش روابط اقتصادی با کشورهای همسایه ایران کار خود را آغاز کرد.
سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران وابسته به وزارت اقتصاد پیشتر اعلام کرده بود که چینی‌ها در دو سال گذشته حدود ۲۲۷ میلیون دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
روزنامه شرق روز یکشنبه نهم بهمن در این زمینه تاکید کرد که آمارهای جدید نشان می‌دهد رقم سرمایه‌گذاری‌های چین در ایران «کاهش یافته است».
این کاهش در حالی است که تهران و پکن پیشتر یک سند همکاری‌های ۲۵ ساله موسوم به «سند همکاری راهبردی و جامع ۲۵ ساله ایران و چین» به امضا رسانده‌اند و مقام‌های جمهوری اسلامی مدعی شده بودند که بر مبنای این سند بناست چین در ایران ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها انجام دهد.
در حالی که این سند که با انتقادهای گسترده مواجه شده، آقای فکری گفته «سرمایه‌گذاری ایران و چین مطابق همان سند همکاری است»، اما توضیح نداد که چرا پس از امضای این سند، سرمایه‌گذاری‌های چین در ایران کاهش یافته است.
کاهش سرمایه‌گذاری چینی‌ها در ایران در حالی صورت می‌گیرد که چین در هفته‌های اخیر، در چرخشی آشکار، با عربستان سعودی علیه جمهوری اسلامی هم‌صدا شد.
شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، اواسط آذرماه در سفر خود به منطقه، برخلاف سفر قبلی منطقه‌ای خود در سال ۲۰۱۶، این بار به ایران نیامد و مستقیماً برای «تعمیق روابط» وارد ریاض عربستان شد.
هرچند در مورد جدی بودن علاقه چین به تقویت مناسبات واقعی با جمهوری اسلامی تا پیش از این هم شک و تردید وجود داشت، این اعلام علنی چرخش موضع یک تحول تازه است.
دلایل کاهش سرمایه‌گذاری چین در ایران
همزمان، مجیدرضا حریری رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین در گفت‌وگو با رسانه‌های ایران دلایلی را برای کاهش این سرمایه‌گذاری اعلام کرد.
آقای حریری روز یکشنبه نهم بهمن به خبرگزاری ایلنا گفت که اولین دلیل این است که اساسا مجموع سرمایه‌گذاری در ایران طی سه دهه اخیر کاهش یافته است.
او عدم رغبت سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری مستقیم در ایران را به بالا بودن آمار فساد مالی در ایران و همچنین نبود آزادی سرمایه و رقابت‌پذیری اقتصادی پایین در کشور مربوط دانست.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین تاکید کرد که اقتصاد ایران «اقتصادی غیرشفاف، رانتی، غیرخصوصی، غیرآزاد و غیررقابت‌پذیر» است.
حریری گفت اگر هم سرمایه‌گذاری‌هایی در بخش نفت، گاز و پتروشیمی در ایران می‌شود به این دلیل است که «این فضاها از قواعد بین‌المللی بازار نفت تبعیت می‌کند نه قواعد داخلی ایران».
او همچنین به تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت این تحریم‌ها حتی موجب شده سرمایه‌گذاران داخلی نیز از ایران فرار کنند. به گفته او، «سالیانه حدود ۸ تا ۱۰ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج و یا به عبارت دیگر فرار کرده است.»
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین همچنین دلیل دیگر کاهش سرمایه‌گذاری چینی‌ها در ایران را «رفتار غیریکنواخت» مقام‌های جمهوری اسلامی با چین دانست.
او گفت: «در سطوح میانی کشور اراده و نگاه مثبتی به همکاری با چینی‌ها در ایران وجود ندارد و مدیران علاقه دارند که با غربی‌ها بیشتر از شرقی‌ها همکاری کنند.»
حریری دلیل علاقه مدیران جمهوری اسلامی به غرب را «تحصیلات مدیران در دانشگاه‌های غربی یا در دانشگاه‌های ایرانی که رویکردهای غرب‌گرایانه داشتند» اعلام کرد.