فرشبد خدادادیان
پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صعتی
موضوع صرفه جویی در مصرف انرژی، بر خلاف تصور رایج مبنی بر جدید بودن و تازه بودن این موضوع، متاثر از ترویج و گسترش افکار و آموزش های محیط زیستی نوین، موضوعی ریشه دار و قدیمی بوده و بر اساس اسناد و گزارش های موجود، حداقل بیش از نیم قرن در صنعت نفت ایران سابقه دارد.
گرچه؛ تغییر ساعت رسمی کشور در نیمسال اول هر سال، با بهانه هایی همچون ایجاد اشکال در زمان انجام فرایض دینی روزانه و همچنین مناسک مربوط به ماه رمضان(در صورت قرار گرفتن در نیمسال اول خورشیدی)از سوی قشریون و سنت گرایان متعصب، همواره یکی از مهمترین چالش ها و موانع برنامه ریزان توسعه و باورمندان به توجه و کنترل مصرف انرژی بود و البته همچنان نیز هست! اما بهره مندی از ساعات طولانی تر وجود نور طبیعی و همچنین صرفه جویی در مصرف انرژی برق و منابع آبی در سازمان ها و شرکت های دولتی، از دیرباز مورد توجه بوده است.
بر اساس اسناد تاریخی و گزارش های منتشر شده در بولتن داخلی شرکت ملی نفت ایران، امروزه می دانیم که حداقل از خرداد1342 یعنی شصت سال پیش، با تغییر ساعات کار تابستانی در ادارات مرکزی شرکت ملی نفت ایران، تلاش می شد در این زمینه اقدامات مفیدی صورت پذیرد.
بر اساس یک خبر و آگهی منتشر شده در نشریه ی”یادداشت روز” شماره54 به تاریخ پنجشنبه 19اردیبهشت1324 برابر با 9می1963 می دانیم که این موضوع مورد توجه بوده است.در این شماره از بولتن مذکور می خوانیم؛
ساعات کار تابستانی ادارات مرکزی شرکت در تهران از روز شنبه 28اردیبهشت1342 به قرار زیر خواهد بود: شنبه تا چهارشنبه از ساعت هفت صبح تا سیزده و سی دقیقه و پنجشنبه ها از ساعت هفت صبح تا سیزده(یک بعدازظهر) همچنین با ترسیم یک شکل ساده نیز ساعات کاری مذکور آموزش داده شده است.
در ادامه نیز آمده است؛ در ظرف ماه هایی که ساعات کار فوق مجرا است(اجرا می شود) رستوران شرکت برای صرف غذا دایر نخواهد بود، لیکن ترتیبی داده شده است که هر روز از ساعت ده و سی دقیقه الی دوازده در محل کار ساندویچ بوسیله آبدارخانه های مربوطه در اختیار کارمندان گذارده شود.
برنامه ریزان متوجه بوده اند که نیروی انسانی شاغل در شرکت ملی نفت نیاز به غذای نیمروزی یا میان وعده مختصر نیز داشته اند تا ضمن تکریم ایشان، در راندمان کاری شرکت نیز خللی وارد نشود، به همین دلیل در آگهی تمام صفحه ی دیگری، برنامه توزیع ساندویچ در آبدارخانه ها نیز منتشر شده است.در این آگهی می خوانیم؛
همزمان با تغییر ساعات کار اداری و تعطیل موقت رستوران شرکت که از شنبه بیست و هشتم اردیبهشت آغاز می شود، همه روزه از ساعت ده و سی دقیقه تا دوازده، انواع ساندویچ در محل کار در کلیه طبقات ساختمان اداره مرکزی و ساختمان خیابان سپه در معرض فروش قرار خواهد گرفت.ضمنا بیسکویت، شیرینی، نوشابه های غیرالکلی، شیر سرد و قهوه در آبدارخانه های کلیه طبقات برای فروش موجود خواهد بود.
در ادامه خواسته شده؛ برای کمک به سرعت امر توزیع و فروش ساندویچ از همکاران محترم خواهشمند است پول خرد همراه داشته باشند.
در جدول زمانبندی روزهای هفته از شنبه تا پنجشنبه نیز نوع و قیمت ساندویچ ها قید شده است؛ساندویچ مرغ بیست ریال، کالباس هشت ریال، تخم مرغ هفت ریال، ماست و خیار پنج ریال، ژامبون دوازده ریال، گوجه فرنگی و خیار پنج ریال و پنیر، شش ریال.قیمت هایی که امروز بیشتر به رویا و افسانه شبیه هستند!
خرداد1342 نخستین سالی نبود که موضوع صرفه جویی مصرف انرژی، از طریق کم کردن ساعات کار ادارات دولتی و از جمله شرکت ملی نفت ایران مدنظر قرار گرفت، اما فراز و فرودهای آتی و تغییر اولویت ها مانع از شکل گیری و نهادینه شدن فرهنگ صرفه جویی در مصرف انرژی و توجه به محیط زیست در جامعه بود.نقصانی که تا امروز نیز متاسفانه وجود دارد و این بار متاسفانه بیش از همه، ناشی از بی اعتمادی عمومی به برنامه ریزان و سیاستگذاران است.