نفوذ قطر از زمان گشایش دفتر سیاسی طالبان در دوحه تا نقش این کشور در خروج شهروندان خارجی از افغانستان افزایش یافته است. قطر در سایه تحولات اخیر افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان تبدیل به “ژنو خاورمیانه” شده است.
امیرنشین قطر به یک بازیگر اصلی در سیاست منطقه و جهان تبدیل شده است. نقش قطر در ایجاد پل هوایی برای خروج شهروندان آمریکا و دیگر کشورهای جهان از فرودگاه کابل بر اهمیت این کشور افزوده است.
خبرگزاری فرانسه روز یکشنبه پنجم سپتامبر (۱۴ شهریور) در گزارشی تحلیلی به موضوع افزایش نقش و نفوذ قطر در منطقه پرداخته است.
این خبرگزاری به نقش میانجیگری قطر در تحولات افغانستان و سهمی که این امیرنشین در مذاکرات صلح آمریکا با طالبان از یکسو و مذاکرات بین نمایندگان دولت پیشین افغانستان و نیروهای طالبان داشته، اشاره کرده است.
موضوع به هشت سال پیش بازمی‌گردد. در سال ۲۰۱۳ دفتر سیاسی طالبان در قطر رسما شروع به کار کرد؛ دفتری که در حال حاضر نقش وزارت امور خارجه دولت طالبان را ایفا می‌کند. نقشی که با شکل گیری دولت طالبان قطعا کاهش خواهد یافت. شماری از نمایندگان طالبان در دوحه به افغانستان رفته‌اند.
شیخ‌نشین قطر از همان سال ۲۰۱۳ موفق شد اعتماد گروه‌های متخاصم در افغانستان را جلب کند. در همین رابطه، مذاکرات نمایندگان آمریکا به رهبری زلمی خلیلزاد و نمایندگان طالبان در فوریه سال ۲۰۲۰ توافق بر سر خروج نیروهای آمریکا از افغانستان را در پی داشت.
سفر هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان به قطر، ۳۱ اوت ۲۰۲۱
همین نقش قطری‌ها در مذاکرات صلح افغانستان باعث شده بود که قطر به یکی از بازیگران مهم در صحنه سیاست جهان تبدیل شود؛ نقشی که با ایجاد پل هوایی بین افغانستان و این امیرنشین و تلاش برای بازگشایی فرودگاه کابل به اوج خود رسید.
کالین کلارک، پژوهشگر ارشد مرکز سوفان گفته است: «به باور من دستاورد این تلاش‌ها برای قطر این بود که دوحه به محلی برای کسب توافق تبدیل شود. این شهر به ژنو خاورمیانه فراروییده است، به مکانی که نیروهای متخاصم می‌توانند در یک سرزمین بی‌‌‌طرف دیدار و گفت‌وگو کنند.»
افزایش نقش سیاسی قطر
طی روزهای گذشته قطر میزبان وزیران امور خارجه چند کشور مهم جهان بود. هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان و همچنین وزیران امور خارجه کشورهای هلند، ایتالیا، بریتانیا و ایالات متحده به طور جداگانه به دوحه سفر کرده‌اند.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا از نقش قطر در ممکن ساختن خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان قدردانی کرده است.
دومینیک راب، وزیر امور خارجه بریتانیا نیز ضمن تشکر از مقامات امیرنشین قطر برای کمک به عملیات خروج نیروهای خارجی از افغانستان از مسئولان قطر به عنوان “دوستان قطری” خود یاد کرده است.
وزیر امور خارجه بریتانیا قطر را یکی از “بازیگران مهم و متنفذ” و شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر را “دوست” بریتانیا خوانده است.
گفت‌وگوهای صلح دولت ترامپ با طالبان در دوحه در سپتامبر سال ۲۰۲۰
در جریان خروج نیروهای نظامی و شهروندان آمریکا از افغانستان حتی سفیر قطر در کابل نیز شخصا همکاری داشته است.
تنش‌زدایی در مناسبات با عربستان
از سوی دیگر، قطر پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در زمینه بازگشایی فرودگاه کابل با مقامات طالبان همکاری کرده است.
بازگشایی این فرودگاه برای ارسال کمک‌های نوع‌دوستانه از اهمیت زیادی برخوردار است. به عنوان نمونه، نخستین هواپیمای حامل کمک از سوی امارات متحده عربی در فرودگاه کابل فرود آمده است.
نقش سیاسی قطر در منطقه عملا از ماه ژانویه افزایش یافته بود. در ژانویه سال جاری، تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان دادن به تنش بین عربستان سعودی و متحدان این کشور با قطر به نتیجه نشست.
کشورهای عربستان، امارات متحده عربی، بحرین و مصر در سال ۲۰۱۷ قطر را به اتهام همکاری با جمهوری اسلامی ایران و پشتیبانی از این کشور تحریم کرده و تلاش کرده بودند قطر را منزوی کنند. این در حالی است که قطر اتهام حمایت از ایران را تکذیب کرده است.
افزایش نقش و نفوذ قطر در منطقه برای این امیرنشین وظایف چالش‌برانگیزی نیز در پی خواهد داشت. از آن جمله، از قطر انتظار می‌رود تا نقشی فعال در کنترل عملکرد طالبان در افغانستان ایفا کند.
گمان می‌رود که وعده‌های طالبان در خارج از افغانستان و پیش از کسب قدرت سیاسی در آن کشور با واقعیت‌های زمینی پس از کسب قدرت تفاوتی فاحش داشته باشد.
خبرگزاری فرانسه به نقل از شماری از ناظران سیاسی این پرسش را مطرح می‌کند که پس از پیروزی طالبان در افغانستان سرنوشت نفوذ قطر در این کشور و منطقه چه می‌شود؟ آیا تاریخ اعتبار این نفوذ پس از آن به پایان نمی‌رسد؟