شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه عربستان سعودی در مصاحبه اختصاصی با مجله هندی “ایندیا تودی” (India Today ( گفته است که برگشت القاعده، داعش و طالبان در افغانستان موضوعی است که جای “نگرانی واقعی” دارد. وزیر خارجه عربستان سعودی در پی تحولات افغانستان برای یک دیدار سه روزه با مقامات هند وارد هند شده و نگرانی خود در مورد وضعیت افغانستان را با همتای هندی خود در میان گذاشته است.
شاهزاده فیصل گفته است که تروریسم فراکشوری “مایه نگرانی” است. او گفته که در این مورد با جی شانکر وزیر امور خارجه هند به تفصیل صحبت کرده است.
وزیر خارجه عربستان گفته که کشورش هیچ تماسی با طالبان ندارد و در مورد به رسمیت شناختن آنها نیز منتظر “تشکیل یک دولت فراگیر” است.
بیست سال پیش اعضای شبکه القاعده در افغانستان حملاتی را برنامه‌ریزی کردند که در نتیجه آن چهار هواپیمای مسافربری ربوده شد و در نقشه‌ای از پیش تعیین شده این هواپیماها به برج های دوقلوی مرکز تجارت جهانی در نیویورک و مقر وزارت دفاع در واشنگتن برخورد کرد. ۲۹۷۷ نفر در این حملات که از آن به عنوان “مرگبارترین” حملات به خاک آمریکا نام برده شده، کشته شدند.
از دیرباز گمانه زنی‌هایی درباره ارتباط رسمی عربستان با این حملات با توجه به تعداد اتباع این کشور که در این عملیات حضور داشتند و همچنین بن لادن رهبر پیشین القاعده، وجود دارد.
با این حال کمیسیون یازدهم سپتامبر چندی پیش اعلام کرد مدرکی که حاکی از نقش دولت عربستان یا مقامات ارشد این کشور در این حملات باشد، پیدا نکرده است.
کمتر از یک ماه بعد از این حمله، جورج بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، دستور حمله به افغانستان را صادر کرد. هدف از این عملیات که توسط ائتلافی جهانی نیز همراهی می‌شد نابودی القاعده و یافتن بن لادن بود.
دیدار شاهزاده سعودی از هند؛ بررسی تحولات افغاستان با دو دیدگاه متفاوت از طالبان؟
محمد وزیری — بی‌بی‌سی فارسی
دیدار شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه عربستان سعودی، از هند و دیدار با مقامات ارشد امنیتی این کشور و جی شانکر همتای هندی خود به صرف خود نکته تعجب آوری شاید نباشد. دو کشور دارای روابط دوستانه هستند اگرچه شاید این روابط به گرمی رابطه ریاض با اسلام‌آباد نباشد. اما به هر صورت هند حدود ۲۰۰ میلیون نفر مسلمان دارد و برخی از آنها در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و از جمله عربستان سعودی مشغول به کار هستند. نیاز هند به انرژی و سوخت نیز باعث گرمی رابطه دهلی نو با ریاض است. روابط نظامی نیز از جمله دیگر محورهای روابط دو کشور است. در سالهای اخیر هم مقامات ارشد دو کشور با یکدیگر و در پایتخت‌هایشان دیدار کردند. نارندرا مودی، نخست وزیر هند در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۹ به عربستان سفر کرد و شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد پرقدرت سعودی نیز در سال ۲۰۱۹ به هند رفت.
اما شاید آنچه که این سفر را برجسته می‌کند تحولات افغانستان است بویژه از این زاویه که تصور عمده بر این است که عربستان از حامیان طالبان و هند از مخالفان آن است.
عربستان سعودی در دهه نود میلادی زمانیکه طالبان برای نخستین بار حاکمیت در افغانستان را بدست گرفت یکی از سه کشوری بود که دولت آنها را به رسمیت شناخت. پاکستان و امارات متحده دو کشور دیگر بودند. از آن سو هند همیشه از مخالفان سرسخت طالبان بوده است و نشانه آن شاید همین بس که جاسوانت سینگ، وزیر خارجه پیشن هند، کمی پس از حملات ۱۱ سپتامبر و در اظهاراتی گفت که “طالبان میانه‌رو بیانی ناقض در خود است” یعنی به عبارتی طالبان میانه‌رو وجود ندارد. اهداف هند در افغانستان بارها مورد حملات شدید از سوی طالبان و شبکه حقانی قرار گرفته است.
اما اکنون شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه عربستان سعودی در اظهاراتی در دیدار خود از هند گفته است که برگشت القاعده، داعش و طالبان در افغانستان موضوعی است که جای “نگرانی واقعی” دارد. او گفته است که کشورش هیچ تماسی با طالبان ندارد و در مورد به رسمیت شناختن آنها نیز منتظر “تشکیل یک دولت فراگیر” است.
همین شاید نکته مهم این دیدار باشد؛ همسویی دو کشور در قبال تحولات افغاستان و دولت طالبان که می‌تواند بالقوه به معنی همکاریهای امنیتی-اطلاعاتی دو کشور باشد. نکته‌ای که البته از سوی دیگر می‌تواند باعث نگرانی در پاکستان شود. پاکستان رابطه بسیار گرمی با عربستان دارد، گفته می‌شود از حامیان طالبان است و البته دشمن دیرینه هند.
عربستان سعودی در دهه نود میلادی زمانیکه طالبان برای نخستین بار حاکمیت در افغانستان را بدست گرفت یکی از سه کشوری به شمول پاکستان و امارات متحده بود که دولت آنها را به رسمیت شناخت. این کشور اما در دو سال اخیر که آمریکا با طالبان در دوحه مذاکرات داشت، در حاشیه قرار داشت.
عربستان، مصر، امارات و بحرین، تابستان سال ۲۰۱۷ با متهم کردن قطر به “حمایت گسترده از تروریسم” روابط سیاسی و اقتصادی خود با این کشور را قطع کردند.
این کشورها قطر را متهم می‌کردند که از تروریسم حمایت می‌کند. قطر این اتهام را رد می‌کند و از عربستان سعودی امارات متحده عربی، بحرین و مصر که دست به تحریم این کشور زدند به علت خسارت به خطوط هوایی خود درخواست میلیاردها دلار غرامت کرده است.
با وجودیکه طالبان با امضای توافقات دوحه به آمریکا تعهد سپرده است که به هیچ گروهی اجازه نخواهند داد تا از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده کنند اما وزیر خارجه عربستان سعودی در گفتگو با مقامات هندی تاکید کرده است که طالبان باید در مورد تامین صلح وثبات در افغانستان اطمینان بدهند.
گسترش روابط هند و عربستان سعودی
این نخستین سفر یک مقام بلند پایه عربستان پس از تحولات در افغانستان است که به هند صورت می‌گیرد. هند نیز پاکستان را متهم به حمایت از گروه طالبان و شبه نظامیان کشمیری در افغانستان می‌کند.
شاهزاده فیصل وزیر خارجه عربستان سعودی در این سفر به دهلی خواستار حل مساله کشمیر میان دهلی و اسلام‌آباد شده است. وی همچنین تعهد کرده است که کشورش در هند سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
او وعده داده است که پروازهای میان دهلی و ریاض بزودی به منظور سیاحت و بروی زئران حج آغاز خواهد شد. پروازها میان این دو کشور از زمان شیوع ویروس کرونا متوقف شده بود.