دیوان بین المللی دادگستری، نهاد قضایی سازمان ملل متحد در تصمیمی اعلام کرده است که به شکایت ایران از ایالات متحده بابت ادعای نقض معاعده مودت و بازگشت تحریم های بین المللی علیه ایران، رسیدگی می کند.
آمریکا از دادگاه خواسته بود از رسیدگی به شکایت ایران خودداری کند.
ایران بابت بازگشت تحریم های اتمی ایالت متحده در دولت دونالد ترامپ، از دولت این کشور به دیوان بین المللی دادگستری شکایت کرده بود.
رئیس دیوان بین المللی دادگستری با قرائت حکم دیوان اعلام کرد که اکثریت قضات، درخواست ایالات متحده در مورد نداشتن صلاحیت رسیدگی را وارد ندانستند و با درخواست ایران برای رسیدگی به این شکایت موافقت دارند.
به دلیل همه گیری ویروس کرونا گروه وکلای دو دولت ایران و آمریکا و قضات دیوان به طور کامل در محل حضور نداشتند و به شکل ویدئویی در جلسه قرائت حکم حاضر بودند.
دیوان بین المللی دادگستری برای رسیدگی به شکایت دولت ها از یکدیگر باید به این نتیجه برسد که صلاحیت بررسی موضوع را دارد. جلسات مربوط به این موضوع اواخر تابستان سال جاری طی چهار روز برگزار شده بود.
دولت ایران از دیوان بین‌المللی دادگستری خواسته بود صلاحیت خود را برای رسیدگی به این شکایت بر اساس عهدنامه مودت میان ایران و آمریکا احراز کند و این موضوع را بررسی کند که آیا بازگشت تحریم های ایران از سوی ایالات متحده تخلف از عهدنامه بین دو کشور است یا نه.
دولت ایالات متحده در رد درخواست ایران به دیوان بین المللی دادگستری گفته بود دولت جمهوری اسلامی ایران با این شکایت “در حال سواستفاده” از دیوان لاهه است و اختلاف خود با آمریکا بر سر خروج از توافق هسته ای را به دیوان کشانده است.
آمریکا از دادگاه خواسته بود از رسیدگی به شکایت ایران خودداری کند اما اینک دیوان بین المللی دادگستری با رد درخواست آمریکا، در هفته های آینده دفاعیات ایران را بررسی خواهد کرد تا حکم خود را درباره قانونی بودن یا نبودن تحریم های ایالات متحده اعلام کند.
دیوان دو سال پیش در یک دستور موقت خطاب به دولت آمریکا خواسته بود تا بررسی دقیق تر شکایت ایران، مواد غذایی، دارو و خدمات و لوازم یدکی هواپیماهای مسافربری را از تحریم ها معاف کند. آمریکا می گوید داور و غذا دارای معافیت از تحریم هستند اما دولت ایران این ادعا را رد می کند و می گوید ایالات متحده با سیاست های خود مانع از تحقق معافیت ها شده است.
دولت آمریکا در تحریم هایی که علیه ایران وضع کرده است نه تنها افراد و موسسات آمریکایی را از همکاری با ایران و نهادهای مرتبط با آن منع کرده که برای افراد و موسسات غیرآمریکایی هم که با ایران وارد معامله شود، مجازات پیش بینی کرده است.
این سیاست باعث شده است که مشتریان نفت، گاز، محصولات پتروشیمی و سایر خدمات و تولیدات ایران از ادامه همکاری با ایران خودداری کنند و در آمدهای نفتی ایران از ۱۰۰ میلیارد دلار پیش از تحریم ها به گفته مقام های دولتی این کشور به هشت میلیارد دلار سقوط کند.
حسن روحانی رئیس جمهور ایران از وضعیت فعلی با عنوان “جنگ اقتصادی” یاد کرده است.
دیوان بین المللی دادگستری چیست؟
دیوان بین‌المللی دادگستری رکن قضایی سازمان ملل متحد است. این دیوان در شهر لاهه هلند قرار دارد و به همین دلیل در میان افکار عمومی به “دادگاه لاهه” مشهور است.
دیوان بین‌المللی دادگستری تنها رکن اصلی سازمان ملل متحد است که مقر آن در شهر نیویورک آمریکا نیست و دبیرخانه این سازمان کمکی به فعالیت روزمره آن نمی‌کند.
فعالیت‌های دیوان به عنوان عالی‌ترین نهاد قضایی بین المللی، کاملا مستقل است. دیوان بین‌المللی دادگستری دادگاه کیفری نیست و در آن فرد یا اشخاص تحت محاکمه قرار نمی‌گیرند.
اساسنامه تشکیل دیوان بین‌المللی دادگستری ضمیمه منشور ملل متحد است. به این معنی هرکشوری که منشور را پذیرفته و عضوی از ملل متحد باشد باید موجودیت دیوان بین‌المللی دادگستری را هم شناسایی کرده باشد و از خدمات آن استفاده کند.
با تشکیل سازمان ملل پس از جنگ جهانی دوم و جانشینی جامعه ملل، دیوان بین المللی دادگستری هم در سال ۱۹۴۶ جایگزین دیوان دایمی دادگستری بین‌المللی شد که منحل شده بود اما اغلب شیوه ها و سنت های دادرسی و مقررات داخلی آن را به ارث برد.
در حال حاضر ۱۹۳ دولت عضو سازمان ملل هستند و در نتیجه، به همین تعداد دولت به خدمات دیوان دسترسی دارند اما این به معنی امکان بدون قید و شرط تسلیم شکایت به دیوان نیست بلکه شکایت دولت ها در دیوان با شرایطی پذیرفته می شود که در حال حاضر شکایت ایران از دولت آمریکا بابت بازگشت تحریم ها یکی از این موارد است.