در شرایطی که سرمای هوای اروپا شدت گرفته است، روسیه با قطع صدور گاز بحران مناسبات سیاسی خود با آلمان و اروپا را وارد مرحله تهدیدآمیزی کرد. روز سه شنبه ۲۱ دسامبر اندکی پس از قطع جریان گاز، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در نخستین تماس تلفنی خود با اولاف شولتس صدراعظم جدید آلمان برای مذاکره بر سر مشکلات دو جانبه اعلام آمادگی کرد. پیشنهاد او برای “امنیت تعهدآمیز منطقه” هفته پیش تسلیم ناتو، آمریکا و متحدان اروپائی اش شده است.

در ماه های گذشته هنگامی که خط لوله گاز نورداستریم 2 به مرحله بهره برداری نزدیک شده بود، ایالات متحده آمریکا ضمن مخالفت با این امر هشدار داد که استفاده از این خط لوله وابستگی اروپا به انرژی روسیه را بیشتر می کند و مسکو می تواند هنگام بروز بحران های سیاسی در مناسبات خود با اروپا از این نیاز سوء استفاده کند.

پوتین نگرانی آمریکا را تایید می کند

اکنون با قطع جریان گاز لوله “جمال” یا “یامال-اروپا” (Yamal–Europe)، ولادیمیر پوتین نشان داده که هشدار واشنگتن بی پایه نبوده است. خط لوله “جمال”، گاز روسیه را به ایستگاه “مالنو” در ایالت شرقی براندنبورگ آلمان می‌رساند و یکی از مهم‌ترین راه‌های انتقال گاز روسیه به اروپا محسوب می‌شود. یامال نام شبه‌جزیره‌ای در سیبری است.

قطع گاز این خط لوله در سال جاری برای دومین بار تکرار می شود. اوایل ماه نوامبر امسال، روسیه با قطع گاز سبب شد که ناگهان نرخ گاز مصرفی شهروندان و صنایع آلمان به شدت بالا برود و حتی یک شرکت تامین کننده سوخت در این کشور اعلام ورشکستگی کند.

اکنون ناظران هشدار می دهند که ذخائر گاز آلمان بسیار کم تر از مصرف جاری است و در صورت عدم دریافت گاز روسیه ممکن است شهروندان حتی برای تامین سوخت زمستانی خود با مشکل بزرگی روبرو شوند. در صد مهمی از خانه های آلمان با گاز گرم می شوند.

تیرگی مناسبات آلمان و روسیه

اشپیگل آنلاین ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه را مسئول مستقیم قطع گاز معرفی کرده است. مناسبات روسیه و آلمان از زمان الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه و پشتیبانی مسکو از جدائی خواهان شرق اوکراین از حالت عادی خارج شد. در ماه های اخیر به خاطر پشتیبانی مسکو از رئیس جمهور خودکامه بلاروس در سرکوب مخالفان وی این مناسبات باز هم بحرانی تر شد. اما این بحران نسبتا خاموش از زمانی که نیروهای ارتش روسیه در پشت مرزهای اوکراین تقویت شدند، به تنشی تهدید آمیز تبدیل شد. بخصوص که در برابر این تحولات اتحادیه اروپا تحریم های خود علیه روسیه و بلاروس را تشدید کرد و روس ها معتقدند که آلمان به عنوان یکی از قدرت های اصلی اتحادیه اروپا باید با این تحریم ها مخالفت می ورزید.

در حالی که روسیه امیدوار بود با روی کار آمدن دولت ائتلافی جدید در آلمان بتواند با میانجی گری این دولت متمایل به چپ مشکلات خود را با آلمان واتحادیه اروپا ترمیم کند، یک محاکمه جنجالی در برلین سرآغاز تنش های جدیدی بود که در اوج خود به دور تازه ای از تهدیدهای تازه و قطع گاز روسیه انجامید.

در محاکمه برلین یک شهروند روسیه به اتهام ترور یک شهروند چچنی تبار گرجستان در برلین در برابر دادگاه قرار گرفت و به حبس ابد محکوم شد. دادگاه این مرد را در ترور روز ۲۳ اوت ۲٠۱٩ مقصر شناخت و به حبس ابد محکوم کرد. در این سوءقصد مرد گرجی چچنی تبار در برلین به ضرب گلوله یک دوچرخه سوار به قتل رسید.

نقش سازمان امنیت داخلی روسیه در ترور برلین

دادستانی آلمان در پی گیری این ماجرا به این نتیجه رسید که این ترور به سفارش سازمان امنیت داخلی روسیه انجام شده و متهم به قتل نیز از وابستگان این سازمان بوده است. در جریان همین تحقیقات بارها از مسکو خواسته شد که برای روشن شدن پرونده همکاری کند، اما مقام های روسی به طور کلی منکر ماجرا شدند و کوشیدند آن را به یک قتل عادی و ناشی از اختلافات شخصی کاهش دهند.

دادگاه روز ۱۵ دسامبر امسال سرانجام شهروند ۵۶ ساله روس را مجرم شناخت و او را به حبس ابد محکوم کرد. در پی صدور این حکم، وزارت خارجه آلمان نیز دو دیپلمات دیگر شاغل در سفارت روسیه در برلین را به همکاری با سازمان امنیت داخلی روسیه متهم کرد و از آن ها خواست به فوریت خاک آلمان را ترک کنند.

روسیه در مقابل این اقدامات با “نامطلوب” خواندن دو دیپلمات سفارت آلمان در مسکو از آن ها خواست که خاک روسیه را ترک کنند. دولت آلمان این واکنش را نامعقول دانست و اعلام کرد که تنها در پاسخ به اقدام برلین صورت گرفته و دو دیپلمات اخراجی هیچ کاری برخلاف وظیفه دیپلماتیک خود در روسیه انجام نداده اند.

قطع گاز خط لوله جمال/ اروپا

واکنش نهائی روسیه قطع  گاز خط لوله “جمال/ اروپا” (“یامال-اروپا”)  در شرق آلمان بود. این خط لوله نه تنها برای آلمان که برای تامین بخشی از سوخت زمستانی اتحادیه اروپا نیز اهمیت دارد. حجم گاز این خط لوله ابتدا  ظرف سه روز پیاپی کاهش یافت و سرانجام قطع شد. منابع روسی ادعا کردند که قطع گاز تنها به دلایل اقتصادی انجام شده و ربطی به اختلافات سیاسی ندارد.

اما اقدام بعدی پوتین نشان داد که او امیدوار است زیر فشار تامین سوخت زمستانی، دولت جدید آلمان در مسیر حل اختلافات دولت وی با اتحادیه اروپا گام بردارد.

به گزارش منابع روسی، روز گذشته – ۲۱ دسامبر – ولادیمیر پوتین در نخستین تماس تلفنی خود با اولاف شولتس رئیس جمهور سوسیال دموکرات آلمان ضمن گفت و گوئی مفصل در باره مشکلات دو طرف آمادگی خود را برای گفت وگو با آلمان و اتحادیه اروپا اعلام کرد. براساس همین گزارش، پوتین پیشنهادات خود را برای تضمین امنیت تعهدآمیز منطقه با شولتس در میان گذاشت.

پیشنهادهای روسیه برای “امنیت تعهدآمیز”

روسیه هفته گذشته طرح مقدماتی یک توافقنامه را تسلیم رهبران ناتو، آمریکا و متحدان آن در اروپا کرده و انتظار پاسخ آن ها را می کشد. به نوشته اشپیگل آنلاین، پوتین امیدوار است که این طرح به سلسله گفت و گوهائی درباره تمام مشکلات چندجانبه بیانجامد که وی آن را “سازنده” می داند.

در مقابل، “اشتفن هبه اشترایت” سخنگوی دولت جدید آلمان گفته است: “شولتس نگرانی های خود را با توجه به وضعیت موجود با پوتین در میان نهاده و بر ضرورت اقدام فوری برای کاهش بحران تاکید ورزیده است”. به گفته این مقام همچنین شولتس و پوتین درباره پی گیری توافق های مینسک برای حل مسالمت آمیز بحران شرق اوکراین با یکدیگر گفت و گو کرده اند.

سرنوشت مبهم نورداستریم 2

روبرت هابک قائم مقام صدراعظم و وزیر اقتصاد دولت جدید آلمان هفته گشته روسیه را تهدید کرد که اگر در مسیر حل بحران گام برندارد و به ماجراجوئی های خود در برابر اروپا ادامه بدهد، بهره برداری از خط لوله گاز نورداستریم 2 را برای همیشه منتفی خواهد کرد.

در حالی که آمریکا و اوکراین با بهره برداری از نورداستریم 2 مخالفت می ورزند و آن را باعث تشدید وابستگی اروپا به انرژی روسیه می دانند، مسکو متقابلا واشنگتن را می کند که به خاطر از دست ندادن بازار گاز مایع خود در اروپا با این خط لوله مخالفت می ورزد. در حال حاضر اروپائی ها ناگزیرند گاز مایع آمریکا را به نرخی بالاتر از گاز روسیه بخرند.

خط لوله گاز ۱۲٠٠ کیلومتری نورداستریم 2 با صرف میلیاردها یورو سرمایه از طریق دریای بالتیک به شمال شرقی آلمان رسیده است و می تواند به سرعت مورد بهره برداری قرار گیرد. شرکت های آلمانی در این پروژه سرمایه گذاری مالی و فنی سنگینی کرده اند.

بسیاری از ناظران آلمانی بر این باوردند که روسیه برای کسب موافقت غرب با بهره برداری از همین خط لوله پرمنفعت است که صدور گاز از طریق خط لوله جمال/ اروپا را قطع کرده است.