تحریم‌های غرب در واکنش به جنگ روسیه علیه اوکراین ضربات سختی به دولت و جامعه روسیه وارد کرده است. تمام سطوح جامعه، از نخبگان گرفته تا شهروندان عادی متأثر از تحریم‌ها شده‌اند. برخی حوزه‌های اقتصاد در مرز ورشکستگی هستند.
یک هفته پس از تهاجم روسیه به اوکراین، زندگی در روسیه دستخوش دگرگونی اساسی شده است. هیچ حوزه‌ای از جامعه روسیه از تحریم‌های بی‌سابقه غرب در امان نمانده است: حوزه‌های مالی و اقتصاد، صنعت و حمل و انتقال، سفر، فرهنگ و ورزش. با اقدامات جدیدی که هر روز اعلام می‌شود، نگاه جامع به این تحریم‌ها دشوارتر می‌شود.
رومان گونچارنکو، خبرنگار دویچه وله می‌نویسد، تحریم‌ها و اقدامات کشورهای غربی از چنان شدت و شتابی برخوردار بوده‌اند که هم‌چون هزاران ضربه سوزن از هم‌اکنون اقتصاد روسیه را به تنگنایی طاقت‌فرسا انداخته است. اما این‌ها را نه ضربات سوزنی، بلکه موجی از شوک وارده به کل ساختار جامعه روسیه باید ارزیابی کرد.
روبل، وحد پول روسیه در طول فقط چند روز حدود یک‌سوم ارزش خود را از دست داد و اینک صف‌های طویل در برابر دستگاه‌های خودپرداز و مشکل شهروندان روسیه با سیستم‌های گوگل‌پی و یا اپل‌پی را شاهد هستیم. وسایل خانگی و پوشاک غربی همانند دوران حاکمیت اتحاد شوروی به کالاهای نادر بدل شدند. بنا به ارزیابی برخی کارشناسان، در صورتی که این روند ادامه یابد، باید در انتظار نزول دو رقمی توان اقتصادی روسیه شد.
روسیه خود را آماده می‌کند
کرملین به بروز مشکلات اعتراف دارد و می‌کوشد در مردم خوش‌بینی ایجاد کند. دمیتری پسکوف، سخنگوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در این باره گفت: «البته که اقتصاد روسیه فشاری قوی و ضربه شدیدی را حس کرده است، اما توان مقاومت وجود دارد و طرح‌هایی برای مقابله به این وضعیت در دست است.»
موضع اصلی رهبری کرملین بر این نکته استوار که می‌گوید: «تنش در بازارها به زودی فروکش خواهد کرد.»
دست‌کم از زمان اشغال کریمه در سال ۲۰۱۴ بدین سو، روسیه خود را با تحریم‌های اقتصادی غرب تطبیق داده است. حاکمیت روسیه از همان زمان به جای مفهوم “تحریم” دست به زیباسازی زد و مفهوم “واقعیت جدید اقتصادی” را جا انداخت. اما این بار ضربات تحریم‌ها شدیدتر از این‌هاست.
حال یک مرکز بحران که میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه در رأس آن است، می‌کوشد این تلاطم را کنترل کند. ممنوعیت‌های پرواز، هوانوردی روسیه را به شدت زیر ضرب برده است. آژانس‌های مسافرتی از کاهش ۷۰درصدی مشتریان خبر می‌دهند. روس‌هایی که می‌خواهند خود را به سواحل رویایی برسانند، پول نقد زیادی باید همراه داشته باشند.
بسیاری از دستگاه‌های خودپرداز خالی از پول است
علت این امر را باید مرتبط با قطع دسترسی برخی بانک‌های روسیه به سیستم تراکنش‌های مالی “سوئیفت” دانست. برای مثال، سه بیمارستان تایلند خدمات خود را برای اتباع روس فقط در برابر پول نقد ارائه می‌دهند. پروازهای برگشت به کشور نیز با دشواری زیاد توأم شده است.
چنان که انتظار می‌رفت، بانک مرکزی روسیه در پی سقوط ارزش روبل، نرخ بهره را دو برابر کرد و به ۲۰درصد رساند تا با تنزل بیشتر ارزش روبل و گرانی فزاینده مقابله کند. اما خود بانک مرکزی نیز زیر فشار شدید قرار گرفت زیرا انتظار تصمیم‌های پرشتاب کشورهای غربی را نداشت و به همین دلیل مجبور شد عملا دوسوم ذخایر خود را مسدود کند. الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی در ویدئویی برای همکاران بانک مرکزی در رابطه با واکنش غرب گفته است که مسئولان انتظار سناریوی معتدل‌تری را داشته‌اند.
بیشترین آسیب به طبقه متوسط
به نوشته روزنامه اقتصادی “ودوموستی”، طبقه متوسط بیشترین نگرانی را از این بحران دارد. شمار مشتریان برخی رستوران‌های مسکو حدود ۶۰ درصد کاهش یافته است. با این حال نه تنها طبقه متوسط، بلکه تمام شهروندان این تحریم‌ها را حس می‌کنند.
این روزنامه به نقل از یک روان‌شناس می‌نویسد: «روس‌ها در گذشته تحریم‌ها را نوعی از “مجازات نخبگان” می‌فهمیدند. حال دریافته‌اند که این بار همه متأثر از آن هستند.»
سرگئی اوتکین، کارشناس اقتصادی سرشناس از مسکو، در روزنامه “کومرسانت” در مورد “خسارت‌های عظیم اقتصادی و نابودی شیوه زندگی یک طبقه اجتماعی” هشدار داده است. این‌ها همه عواقب لشکرکشی به اوکراین است.
بانک مرکزی روسیه نرخ بهره را دو برابر کرد و به ۲۰ درصد رساند
چیزی که در روسیه کسی انتظارش را نداشت، موج تحریم‌ها در حوزه ورزش و فرهنگ بود. هر لحظه خبر می‌رسد که تیم‌های روسی از شرکت در مسابقات حذف شده‌اند. رویدادهای ورزشی مانند مسابقه نهایی لیگ قهرمانی در سن‌پترزبورگ به محل دیگری منتقل شده و این به معنای ضرر مالی ده‌ها میلیونی برای کسب و کار محلی است.
سینمای روسی در آستانه نابودی
هنرمند روس و رهبر ارکستر فیلارمونی مونیخ، والری گرگیوف، که از هواداران ولادیمیر پوتین است، به فعالیت‌اش در غرب خاتمه داده و در واقع عذر او را خواسته‌اند.
اما یک حوزه هنری وجود دارد که به ویژه از واکنش‌ها به تهاجم روسیه آسیب دیده است، و آن سینما است. برای مثال زمانی که روز پنجشنبه قسمت جدید هالیوود-بلاک‌باستر “بتمن” در سطح جهانی به روی پرده می‌رود، مردم روسیه پس از ده‌ها سال از دیدن آن محروم خواهند بود، زیرا تولید‌کنندگان آمریکایی اکران آن را در سینماهای این کشور ممنوع کرده‌اند.
پیامد آن: صاحبان سینما باید روی کاهش ۷۰درصدی درآمد خود حساب کنند. تاکنون بیش از سه‌چهارم درآمد صاحبان سینما حاصل از اکران فیلم‌های غربی بوده است. کارشناسان می‌گویند، در صورتی که تا ماه مه وضعیت بهبود نیابد، باید در انتظار ورشکستگی فله‌ای سینما در روسیه بود.