اهرام ویکلی در مقاله این هفته خود نوشت: بحران در کردستان عراق در حال عمیق تر شدن است و موجودیت این منطقه در عراق، به دلیل ناکارآمدی رهبران آن به خطر افتاده است.
رهبران کرد عراق تا همین اواخر، از این که پرچمدار حرکت دادن جامعه کردی به سمت جلو هستند به خود می بالیدند. قلمرو کردها در شمال عراق که آنها بر آن حکومت می کنند نیز از فضای مثبت ایجاد شده توسط رسانه های همسو در غرب که آن را سوئیس خاورمیانه نامیده و اقلیم کردستان را جزیره ای امن، مرفه و مملو از آزادی در میان وضعیت آشفته خاورمیانه می نامیدند، برخوردار بود.
امروز، مطمئناً دیگر چنین نیست زیرا منطقه اقلیم کردستان هرچه بیشتر در مناقشات سیاسی و مشکلات اقتصادی فرو می‌رود و همچنان درگیر سیاست‌های آشفته و تهدیدات فزاینده برخی همسایگان قدرتمند خود است.
دولت اقلیم کردستان عراق با بدترین بحرانی دست و پنجه نرم می کند که از زمان تبدیل شدنش به یک منطقه فدرال عراق پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 با آن روبه رو شده که نتیجه این بحران ایجاد بن بست سیاسی است. به سختی می توان شهروندی در منطقه یافت که این گزند فاجعه بار را احساس نکرده باشد.
این منطقه مدت‌هاست درگیر اختلافات بین حزب دموکرات کردستان عراق (KDP) و اتحادیه میهنی کردستان (PUK) است. این دو حزب که مدت‌ها برای برتری سیاسی جنگیده‌اند، همچنان رقبای سیاسی مصممی برای هم هستند.
حزب دموکرات کردستان به رهبری طایفه بارزانی، ریاست اقلیم کردستان را همراه با کنترل اربیل، مرکز این اقلیم و دهوک در دست دارد، در حالی که اتحادیه میهنی کردستان به رهبری طالبانی، قدرت خود را در سلیمانیه و مناطق وسیعی از کرکوک که خارج از حکومت اقلیم قرار دارد، حفظ کرده است.
آخرین اختلاف بین این دو حول محور انتخاب رئیس جمهور جدید برای عراق بوده؛ پستی که به کردها اختصاص داده شد و یکی از رهبران اتحادیه میهنی از زمان سرنگونی صدام حسین در سال 2003 آن را در اختیار داشته است. حزب دموکرات کردستان عراق تلاش کرده است تا این پست عمدتاً نمادین را نیز به دست بیاورد.
توافقی غیررسمی، قدرت سیاسی در منطقه کردستان عراق را بین حزب دموکرات کردستان، که ریاست اقلیم و همچنین برخی از وزارتخانه‌های بغداد را در اختیار دارد، و اتحادیه میهنی کردستان که ریاست جمهوری عراق را در دست دارد، تقسیم می‌کند.
مسعود بارزانی، رئیس حزب دموکرات کردستان، پس از انتخابات اکتبر گذشته در عراق، تلاش کرد تا این پست را به یکی از نزدیکان خود واگذار کند. این اقدام شکاف بین دو حزب رقیب را تشدید کرد و منطقه را در آشفتگی بیشتر فرو برد.
یکی دیگر از نشانه‌های اصطکاک و تنش، مناقشه دو حزب بر سر انتخابات اقلیم کردستان عراق است که اواخر سال جاری برگزار می‌شود. اتحادیه میهنی کردستان و چندین حزب دیگر خواستار قانون تصویب جدید انتخابات شده و امیدوارند انحصار حزب دموکرات کردستان بر قدرت را از بین ببرند.
حزب دموکرات کردستان عراق که کنترل حدود 60 کرسی در پارلمان اقلیم کردستان {با احتساب تعداد نمایندگان این حزب و نمایندگان احزاب و گروه های همسو} از 111 عضو پارلمان این منطقه را در اختیار دارد، از تلاش‌های اتحادیه میهنی کردستان و متحدانش برای بازنگری در قانون انتخابات منطقه و جایگزین کردن سیستم رای دهی فعلی با ایجاد چندین حوزه انتخاباتی به جای یک حوزه انتخاباتی جلوگیری کرده است.
مخالفان حزب دموکرات کردستان همچنین خواهان ایجاد یک کمیسیون مستقل انتخاباتی جدید در منطقه هستند.
با مخالفت‌های حزب دموکرات کردستان، رئیس پارلمان که یکی از اعضای اتحادیه میهنی کردستان است، از دادن فراخوانی برای تشکیل جلسه خودداری می‌کند و این مسئله عملاً روند را به بن بست می‌کشاند.
این نزاع در بحبوحه بحران اقتصادی حاد در منطقه، با وجود افزایش قیمت نفت و افزایش تولید و صادرات انرژی و همچنین درآمدهای بیشتر ناشی از عوارض گمرکی پرسود و سهم اقلیم کردستان از بودجه فدرال عراق رخ داده است.
اقلیم کردستان بیش از پنج میلیون نفر جمعیت دارد که حدود 1.3 میلیون نفر از آنها در ادارات دولتی شاغل هستند. با توجه به این که دولت اقلیم کردستان چندین ماه حقوق کارمندان خود را پرداخت نمی کند، بسیاری از خانواده ها به شدت زندگی دشواری را تجربه می کنند.
مشکلات اقتصادی که کردهای عراق متحمل شده اند در تضاد شدید با ثروت انباشته و دارایی های انتقال یافته به خارج از کشور است و عمده این ثروتها در اختیار الیگارش های اقلیم، از جمله اعضای خانواده بارزانی است و یا در حساب های مخفی انها در خارج ازعراق پنهان شده است.
فساد گسترده، خویشاوندگرایی، سوء مدیریت، کمبود خدمات عمومی، بیکاری افسارگسیخته، دستمزد پایین، پایین آمدن استانداردهای زندگی و فقر همچنان موجب بروز اعتراضات عمومی در این منطقه شده است.
تظاهرات سراسر منطقه را فراگرفته است و معترضان خواستار پایان دادن به فساد، پرداخت حقوق کارمندان و مستمری بازنشستگان و آغاز تحقیقات درباره ثروت اعضای دو حزب اصلی در منطقه شده اند.
برخی از اعتراضات به خشونت کشیده شده است و مردم ساختمان های دولتی و دفاتر احزاب سیاسی را به آتش کشیده اند. در حالی که نیروهای امنیتی از خشونت بیش از حد علیه تظاهرکنندگان استفاده کرده اند، دولت با ارعاب، محدودیت در آزادی بیان و دستگیری های خودسرانه به این انتقادات پاسخ داده است.
این بحران در کردستان عراق، هزاران کرد را مجبور می‌کند تا به مکان‌های دورتر مانند انگلیس پناه ببرند و در تلاش برای رسیدن به آرزوها با شرایط وخیمی روبرو شوند؛ بسیاری از آنها در مسیر غرق شدند و دیگران تنها چند دقیقه قبل از مرگ نجات یافته اند.
گمان می رود که بسیاری از 27 مرد، زن و کودکی که در ماه دسامبر در کانال مانش جان خود را از دست دادند و سعی داشتند با قایق بادی از فرانسه به بریتانیا بروند، کردهای عراقی باشند. افراد دیگری نیز در ماه های اخیر در مرز بین بلاروس و لهستان جان خود را از دست داده اند، در حالی که صدها نفر دیگر هنوز در تلاش هستند تا از طریق ترکیه به اروپا بروند.
مداخلات خارجی متعدد که برخی از طریق دعوت احزاب کرد عراق صورت می گیرد به تشدید بی ثباتی کمک می کنند.
شبه‌نظامیان نیز گهگاه نمایندگان دیپلماتیک آمریکا در اربیل و تأسیسات ائتلاف تحت رهبری آمریکا علیه گروه تروریستی دولت اسلامی (داعش) در عراق را هدف قرار داده‌اند.
از سوی دیگر، آنکارا روابط خود با کردستان عراق و به ویژه حزب دموکرات کردستان را به عنوان متحدان و شرکای کوچکتر و مطیع خود در جنگ علیه شورشیان کرد در ترکیه حفظ کرده است.
ارتش ترکیه همواره به کوه‌هایی واقع در مرز ترکیه و عراق نیرو می فرستد تا به پایگاه‌های گروه شورشی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در آنجا حمله کند. تشدید خصومت از سوی ترکیه از جمله منابع اصلی بی‌ثباتی است و گمان می‌رود که باعث آوارگی تعداد زیادی از مردم از مناطق مرزی و مهاجرت به خارج از کشور شود.
با این حال، برخی از رهبران کرد عراقی به جای انجام هر گونه اقدام مناسبی، تصمیم گرفته اند که عامل عدم تحقق وعده های خود را سیاست های بین المللی و دولت فدرال عراق در بغداد معرفی کنند.
بازی مورد علاقه آنها این است که هر زمان که بی کفایتی و ناکامی های آنها با انتقاد روبه رو می شود، به برانگیختن احساسات ناسیونالیستی روی آورند.
مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان عراق، هفته گذشته گفت که مشکلات این منطقه ناشی از مواردی است که به گفته وی شامل «مسائل اساسی» مانند ترسیم «خودسرانه» مرزهای عراق پس از جنگ جهانی اول و «فرایند تصمیم گیری غیرمستقل در بغداد» است.
او به جمعی از کارشناسان و خبرنگاران در موسسه سلطنتی روابط بین‌الملل مستقر در لندن، که به چتم هاوس نیز معروف است، گفت که عراق به جای ادامه دادن به سیستم فعلی خود که به کردها زیر نظر دولت فدرال خودمختاری داده، باید سیستم کنفدرالیسم را اعلام کند.
بافل طالبانی، رهبر حزب اتحادیه میهنی و رقیب حزب دموکرات کردستان عراق پس از سخنرانی مسرور بارزانی، دیدگاه خود را درباره کردستان عراق طوری بیان کرد که نشاندهنده ادامه اختلافات سیاسی، جغرافیایی و زبانی بود. طالبانی از استان‌های تحت کنترل حزب دموکرات کردستان با عنوان منطقه بادینان یاد کرد که نامی قدیمی برای این منطقه است و نقطه مقابل تعریف استان‌های تحت کنترل حزب اتحادیه میهنی قرار دارد که به منطقه سوران معروف است.
با توجه به این که درگیری های داخلی در میانه ناامیدی و فرصت های از دست رفته تشدید می شود، کردستان عراق با خطرات زیادی مواجه است. محاسبات نادرست رهبران اقلیم کردستان آرامش این منطقه و رفاه افسانه ای آن را تحت تاثیر قرار داده است.
شاسوار عبدالواحد، رهبر جنبش نسل نو در کردستان عراق، از جامعه جهانی درخواست کرده است در امور اقلیم کردستان مداخله کند.
از نظر او، یکی از راه هایی که جهان می تواند از طریق به اقلیم کردستان کمک کند، کمک به کردهای عراق در برگزاری انتخاباتی آزاد و عادلانه است. او در بیانیه‌ای گفت: «بدون این اقدامات، هیچ تضمینی برای ایجاد صلح و ثبات با توجه به شرایطی که به سمت انفجار پیش می‌رود وجود ندارد».
شاسوار عبدالواحد، که جنبش او به دنبال فروپاشی تشکیلات دو حزبی کنونی مسلط در اقلیم کردستان است، گفت: در غیاب چنین کمکی، «ما مجبور خواهیم شد گام های دیگری برای دفاع از آزادی و دموکراسی و حقوق شهروندان خود برداریم.»
منبع: اهرام ویکلی
ترجمه سرویس جهان-خبرگزاری کردپرس