رئیس‌جمهوری پیشین ایران روز یکشنبه ۱۸ اردیبهشت گفت شرایط جهانی اکنون برای احیای برجام پیچیده‌تر شده است، و افزود که بیش از یک‌سال قبل، زمانی‌که دولت او همچنان بر سر کار بود، بازگشت به توافق هسته‌ای «امکان‌پذیر» بود.
حسن روحانی که در نشست دوره‌ای با جمعی از اعضای دولت دوازدهم سخن می‌گفت، در عین حال بر ضرورت «لغو تحریم‌های اقتصادی» که مستقیما در گرو احیای برجام است، تاکید کرد و افزود امروز هم دولت ابراهیم رئیسی نباید فرصت‌های پیش رو برای دستیابی به توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی را از دست بدهد.
شروط ایران برای احیای برجام به چالشی بین تهران و واشینگتن تبدیل شده و ادامه تحریم‌های کمرشکن باعث شده است که قیمت انواع کالاهای اساسی در کشور به شدت افزایش یافته و بهای انواع ارزهای خارجی نیز جهش کند.
دولت ابراهیم رئیسی در مذاکرات جدید خواستار عدم خروج دوباره آمریکا از برجام، راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها و خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی شده است.
این در حالی است که آمریکا می‌گوید نمی‌تواند از جانب دولت‌های آینده ایالات متحده تضمینی مبنی بر عدم خروج از برجام بدهد و با توجه به تهدیدهای مداوم سپاه در منطقه و همچنین تهدید جانی علیه مقام‌های پیشین این کشور، خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی را هنوز نپذیرفته است.
بیش از یک سال پیش در واپسین ماه‌های ریاست‌جمهوری حسن روحانی، مذاکرات برای بازگشت ایران و آمریکا به تعهدات خود در چارچوب برجام، با حضور چین، روسیه و اعضای اروپایی برجام در وین آغاز شد.
مذاکره‌کنندگان ایرانی در دولت روحانی در شش دور مذاکرات که با مشارکت غیرمستقیم آمریکا در وین برگزار شد، به توافق‌هایی درباره نحوه برداشته شدن تحریم‌های ایران و همچنین اجرای کامل برجام توسط تهران دست یافته بودند، تا جایی‌که «حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد» از پیش‌نویس توافق تکمیل شده بود.
حسن روحانی دوم تیرماه پارسال با اشاره به این پیشرفت‌ها تاکید کرده بود که «اگر بخواهند همین امروز می‌توانیم تحریم را تمام کنیم. نه فردا، همین امروز دوم تیر می‌توانیم تحریم را تمام کنیم، همین الان اختیارات به آقای دکتر عراقچی بدهیم، به وین برود و در عرض چند روز توافق را نهایی کند و تحریم هم برداشته شود».
به نظر می‌رسد مخالفت علی خامنه‌ای که حرف آخر را در نظام جمهوری اسلامی می‌زند، مانع نهایی شدن این توافق شد.
مذاکرات برجام با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی و طرح خواسته‌های جدید از سوی ایران از ۲۰ اسفند پارسال متوقف مانده است.
گزارش‌ها حاکی است که مخالفت آمریکا با حذف سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی در هفته‌های گذشته به عنوان مهم‌ترین مانع احیای برجام عنوان شده است.
در حالی‌که گفته می‌شد مذاکره‌کنندگان ایرانی در دولت ابراهیم رئیسی، موضوع حذف سپاه از فهرست تروریسم را به عنوان درخواست دقیقه آخر در مذاکرات وین مطرح کرده‌اند، یک وزیر سابق دولت روحانی اواخر فروردین امسال گفت که تیم مذاکره‌کننده در دولت دوازدهم توانسته بود موافقت طرف آمریکایی را در این مورد جلب کند.
علی جنتی، وزیر ارشاد دولت یازدهم، تلویحا تیم مذاکره‌کننده ایرانی در دولت ابراهیم رئیسی را به بر باد دادن «دستاوردهای» دولت روحانی متهم کرده بود.
مسئله خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی، با مخالفت‌های شدیدتری از سوی هر دو حزب جمهوری‌خواه و دمکرات در ایالات متحده در چند ماه گذشته روبه‌رو شده است.
در همین زمینه انریکه مورا، مذاکره‌کننده اتحادیه اروپا، قرار است روز ۲۰ اردیبهشت برای بار دوم در سال جاری عازم تهران شود تا با مقام‌های ایرانی دیدار و گفت‌وگو کند.
به گفته دیپلمات‌های غربی، آقای مورا در صدد است جمهوری اسلامی را متقاعد کند که متن نهایی توافق را بدون حذف نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا امضا کند و حل و فصل این مسئله را به زمانی دیگر در آینده وا گذارد.
نشریه پولیتیکو نیز به تازگی به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داد که با توجه به تهدیدهای مداوم سپاه پاسداران علیه مقام‌های آمریکایی، موضع دولت بایدن در این مورد خاص تغییر نخواهد کرد.
این تحولات در حالی است که رهبر جمهوری اسلامی ایران روز ۲۳ فروردین امسال با ابراز رضایت از «مقاومت» در مقابل آنچه که «زیاده‌خواهی» طرف مقابل در مذاکرات هسته‌ای خواند، خواستار ادامه این روند شده و گفته بود: «آن‌ها به بن‌بست رسیده‌اند، ما به بن‌بست نرسیده‌ایم».
علی خامنه‌ای مقام‌های آمریکایی را متهم کرد که به ادعای او، «بدعهدی کرده‌اند» و از مقامات خواست که «مطلقا معطل مذاکرات هسته‌ای» نشوند و کار خودشان را پیش ببرند.