سامانه پدافند هوایی “سپر آسمان” (اسکای شیلد) که به ابتکار آلمان ایجاد شده برای تقویت چتر حفاظتی ناتو برای اروپا در نظر گرفته شده است. درباره این ابتکار عمل که در پاسخ به جنگ روسیه علیه اوکراین راه‌اندازی شد، چه می‌دانیم؟
حمله تهاجمی روسیه به اوکراین، جنگ را به اروپا بازگردانده است و توانمندی دفاعی ناتو و اروپا را در کانون توجه قرار داده و به چالش کشیده است. اکنون اروپا و ناتو در حال ارتقا و آماده‌سازی استراتژی دفاعی جدیدی هستند. این استراتژی، شامل محافظت در برابر حملات احتمالی موشکی روسیه در صورت تشدید جنگ علیه اوکراین و رویارویی احتمالی با مسکو است.
مشارکت ۱۹ کشور اروپایی در این سامانه
با وجود همه بررسی‌ها و مطالعات اما شکاف‌هایی در چتر حفاظتی ناتو برای اروپا وجود دارد. حال، سامانه پدافند هوایی موسوم به “ابتکار سپر آسمان اروپا” (European Sky Shield Initiative) با اختصار ESSI، که آلمان در اکتبر ۲۰۲۲ راه اندازی کرد، قرار است این شکاف‌ها را پر کند.
در حاشیه نشست ناتو در بروکسل، ۱۵ کشور یک تفاهم‌نامه ایجاد پدافند هوایی اروپا را امضا کردند. علاوه بر آلمان، کشورهای بلژیک، بلغارستان، استونی، فنلاند، بریتانیا، لتونی، لیتوانی، هلند، نروژ، رومانی و همچنین اسلواکی، اسلوونی، جمهوری چک و مجارستان نیز امضای خود را زیر این تفاهم‌نامه گذاشتند. پس از آن دانمارک، سوئد، اتریش و سوئیس نیز به این طرح پیوستند. درباره این ابتکار عملی که در پاسخ به جنگ روسیه علیه اوکراین آغاز شد، چه می‌دانیم؟
اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، از یک “منفعت امنیتی برای سراسر اروپا” سخن گفت و استدلال کرد که پدافند هوایی مشترک اروپایی ارزان‌تر و کارآمدتر از این است که هر کشور بخواهد پدافند هوایی، گران‌قیمت و پیچیده خود را بسازد. با این حال، تاکنون فرانسه، ایتالیا و لهستان هنوز در این ابتکار مشارکت نکرده‌اند. پاریس با انتقاد از این ابتکار می‌گوید که این پروژه نباید صرفاً اروپایی باشد، بلکه فناوری از اسرائیل و ایالات متحده آمریکا نیز باید خریداری شود.
هدف “سپر آسمان” خرید سامانههای دفاعی کوتاه، میان‌بُرد و دوربُرد است که تا حد امکان هماهنگ باشند و بتوانند تمامی تهدیدهای هوایی را دفع کنند.
وزارت دفاع آلمان در پایگاه اینترنتی خود، بُرد کوتاه پدافندی را مسافتی تا ۱۵ کیلومتر و حداکثر ارتفاع ۶ کیلومتری تعریف کرده است. بُرد متوسط مسافت ۱۵ تا ۵۰ کیلومتر و تا ۲۵ کیلومتر ارتفاع ذکر شده و بُرد دور را مسافتی بیش از ۵۰ کیلومتر و ارتفاع تا ۳۵ کیلومتر در نظر گرفته است.
“ایریس-تی” برای محافظت در برابر حملات پهپادی
وزارت دفاع آلمان می‌نویسد: «در هر سه حوزه، شکاف‌های قابلیتی وجود دارد که قرار است با سامانه “سپر آسمان” (ESSI) برطرف شوند، یا قابلیت‌هایی در حال حاضر وجود دارند که باید گسترش یا تقویت یابند.»
برای بُرد کوتاه تا متوسط، سامانههای پدافندی موجود باید با سامانههای مدرنی مانند “ایریس-تی” (IRIS-T) جایگزین شوند. این سامانه پدافند هوایی ساخت آلمان می‌تواند در برابر موشک‌های ورودی، موشک‌های کروز، پهپادها، هواپیماها و هلیکوپترها تا فاصله ۴۰ کیلومتری و تا ارتفاع ۲۰ کیلومتری دفاع کند.
کمیسیون بودجه پارلمان بوندستاگ آلمان در ژوئن ۲۰۲۳ (خرداد ۱۴۰۲)، به خرید شش واحد از این سامانه چراغ سبز نشان داد. سامانه “ایریس-تی” در حال حاضر از سوی ارتش بوندسوهر آلمان استفاده نمی‌شود. با این حال، نیروی هوایی آلمان از طریق آموزش به سربازان اوکراینی با این سامانه آشنا دارد. آلمان تاکنون دو واحد از این سامانه را به اوکراین تحویل داده است.
در پدافند هوایی دوربُرد، ارتش آلمان دارای سامانه تسلیحاتی “پاتریوت” است که هنوز هم آن را موثر می‌دانند و قرار است مدرنیزه شود. این سامانه موشکی ضدهوایی زمینی آمریکا، علیه هواپیماها، موشک‌های کروز و موشک‌های میان‌بُرد استفاده می‌شود.
سامانه پدافندی “پاتریوت” از سال ۱۹۸۴ وارد ساختار تسلیحاتی و نیروهای مسلح کشورهای مختلف، از جمله ارتش آلمان شد.
تنظیمات این سامانه باید به ویژه هنگام دفاع در برابر موشک‌های کروز تجدید و منطبق شوند. به دلیل ارتفاع کم و در نتیجه تشخیص بسیار دیر این موشک‌ها، دفاع در برابر آن‌ها اغلب فقط با سامانههای دفاعی مدرن مانند “پاتریوت” یا “ایریس-تی” امکان‌پذیر است.
ارتش بوندسوهر آلمان می‌گوید، به همین دلیل حفاظت جامع از یک چنین مساحت گسترده‌ای در اروپا “بسیار پرهزینه و تنها با شمار زیادی سامانه‌ها امکان‌پذیر است و نیاز به یک رویکرد چندملیتی را برجسته می‌کند”.
سامانه “پیکان ۳” (آرو) در برابر موشک‌های خارج از جو زمین
شکاف دیگر در دفاع از موشک‌های دوربُرد است که می‌توانند به اهداف خود در خارج از جو زمین نیز برسند. وزارت دفاع آلمان می‌نویسد: «این شکاف باید به سرعت بسته شود، به ویژه که روسیه هم‌اکنون این سلاح‌ها را در اختیار دارد. آلمان باید بتواند سریع‌تر از آنچه قبلاً برنامه‌ریزی شده بود در برابر تهدید موشک‌هایی با بُرد بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر از خود محافظت کند.»
سامانه پدافند موشکی “پیکان ۳” (Arrow 3) آمریکا و اسرائیل که باید تا پایان سال ۲۰۲۵ در آلمان عملیاتی شود، می‌تواند به این امر مهم دست یابد. کمیسیون‌های بودجه و دفاع پارلمان بوندستاگ آلمان در ژوئن ۲۰۲۳ با این خرید موافقت کردند.
بر اساس اطلاعات طرف اسرائیلی، هزینه آن حدود چهار میلیارد یورو است. “پیکان۳” قادر است موشک‌های مهاجم را تا ارتفاع حدود ۱۰۰ کیلومتری در لایه اول فضا منهدم کند و بُرد آن به ۲۴۰۰ کیلومتر می‌رسد. مشابه پاتریوت، سامانه “پیکان۳” با عملکرد هماهنگ یک سکوی پرتاب سیار، یک مرکز کنترل سیار، یک ایستگاه رادار متحرک و موشک‌های هدایت شونده کار می‌کند.
گنبدی نامرئی برای مساحتی بزرگ
کشورهای شریک در “ابتکار سپر آسمان اروپایی” می‌خواهند برای تهیه سامانههای تسلیحاتی لازم با یکدیگر همکاری کنند که قادرند منطقه وسیعی را تا حد امکان مقرون به صرفه پوشش دهند.
در این رابطه، این‌که کدام کشور چه نیازهایی دارد، رعایت خواهد شد. اعضای “ابتکار سپر آسمان اروپایی” همچنین موافقت کردند که از یکدیگر با سامانههای تسلیحاتی و مهمات مربوطه پشتیبانی کنند.
به دلیل خرید و نگهداری مشترک این سامانه‌ها، سطح هزینه به طور محسوسی کاهش می‌یابد. در آلمان، صندوق ویژه ۱۰۰ میلیارد یورویی برای ارتش بوندسوهر که از طریق بدهی دولت تامین می‌شود، سرمایه‌گذاری در مدرنیزه کردن پدافند هوایی کشور را امکان‌پذیر می‌کند.
نویسنده: رالف بوسن